Quantcast
Channel: Kyrsoibor Pyrtuh, Author at RAIOT
Viewing all 101 articles
Browse latest View live

Ai Ma Phi Ka Jingbam Ba Kin Bam

$
0
0

Ki bor synshar ne Sorkar, la ki dei ba la pynlong da kano kano ka seng saiῆ hima bad ki dei na ka liang kamon ne kadiang ne napdeng kim lah ban kiar ne thet kti na ka jingbahkhlieh ia ki paidbah nongshong shnong. Khamtam ha ka synshar paidbah bad ha ka Ri India ba laitluid kaba ka synshar paidbah ka la suhthied bha, ki Sorkar Jylla ne Sorkar Pdeng kim lah ban thet kti ne їehnoh beiῆ ia ki nongshong shnong.

Ka jingkren jong ka Sorkar Jylla lyngba u nongaiktien jong ka (Symbud Myntri Rangbah) kaba bthah pynban ia ki paidbah ban “bam tang da ka ja bad u jhur” bad ba ka Sorkar kam lah ban pyntian ja. Kane lehse ka dei ka jingpyrshang jong ka Sorkar ban thet kti bad kyntait ban shim ia ka jingkitkhlieh bad kumne ha ka por ba dang shoh ka khlam ka ngoh ka long ka jingkren kaba ym lah ban pdiang satia. Ka Sorkar Jylla ne Sorkar Pdeng kim lah ban phetrieh na ka kamram bad jingkitkhlieh ban khmih ba ki nongshong shnong kin bit kin biang, kin shngaiῆ bad kin dap da ka jingkyrmen. Ka dei ka kamram kaba la pruid dak ha ka Riti Synshar bad ka dei ruh ka jingїatiplem ban pyndap bad pynbiang ia ki jingdonkam jong ki paidbah. Ki nongsynshar kiba kyntait ia ka jingkitkhlieh kim lah ban shong ha ka khet bad lada ki kyntait ne їehnoh beiῆ ia ki paidbah nongshong shnong ka long kumba ki khot sngewbha ia ka kynrum kynram ba kan wan jyrsieh ha ka imlang sahlang.

Ka jingїakhun pyrshah ia ka khlam kam dei ka thma hapdeng kiba riewspah bad kiba duk. Kam dei ruh ka por ba uwei un shim kabu halor uwei pat ne ba un leh mon bad kumta ter ter. Kum ha kane ka por kiba khlaiῆ, kiba don ha ka bor, kiba don ba em ki dei ban jynsur mynsiem bad pynthymmai ruh ia ka jingmut jingpyrkhat. Ym tang ban їarap ia ki para briew, hynrei ban pyrkhat kumno ban pynwandur ne mutdur thymmai ia ka synshar khadar bad imlang sahlang. Ki policy synshar kiba mynta bad ka jingphiah kyrdan ia ka imlang-sahlang ki la long ruh ki daw kiba la pynkha shibun ki jingeh ha kane ka khlam namar ka jinglah shilliang palat ha ka їoh ka kot bad ka jingduk jingkyrduh jong ki briew.

Ha kane ka khlam kiba don ba em, kiba bit ba biang, kiba don ka kam ka jam kaba thikna bad kiba la don lypa ka jingkynshew kaba heh ha ki bank kin ym їapthngan sa ar ne lai snem; ki don lei lei ki briew wat sa ar ne lai pateng ruh kin ym pat їapthngan wat lada kim їohlad ban kamai. Ym lah ban len ba ki don kiwei pat ki bym don ei ei shuh bad kim tip naei kin їoh bylla bad naei kin їoh kamai ban bsa bad pyndap ia ka їing ka sem ne ki khun ki kti.

Haba phai sha ki khanatang na ka Baibl, imat lehse ki la don ki khep ba u Jisu ruh u la їatyngkhuh ia ki jinglong jingman kiba їasyriem kum kane, ka jinglah shilliang bad jingduk jingkyrduh jong ki briew. Bad kawei na kita ki khep ka paw ha ka khanatang shaphang ka jingbsa jingbam ia ki hajar ngut ki paidbah kiba la їapthngan (Markos 6:33-44).

Ha kane ka khanatang u Jisu u la kob ia ki synran jong u ban shim ia ka jingkitkhlieh ban bsa jingbam ia ki hajar ngut ki paidbah kiba la jan їapthngan. Katkum ka Baibl kane ka la jia ha ka por ba u Jisu bad ki synran ki dang leit sha shilliang ka duriaw Galilaia sha jngai na ki shnong briew. U Jisu bad ki synran ki king ia ka lieng ban leit pynjah thait shipor sharud duriaw sha ka jaka kaba kynjah ban bam lyer. Phewse, katba kin hiar ryngkew da ki hajar ngut ki paitbah kiba la mih na ki shnong bapher ki la da poi nyngkong bad ap lypa ia u Jisu harud ka duriaw, bad ki nongthoh komentari ki batai ba uta u paidbah u don kumba shiphew hajar tam. U Jisu ha ka jaka ba un sngewsih ne dom ba ki paidbah ki wan ban pynthut ia u bad ki synran, pynban u la phuh samrkhie bad ai khublei ia ki namar u tip shai kdar ba ki paidbah ki beh thong ia u namar ki donkam ban їoh jinghikai na u, ban їoh ki kyntien jingkyrmen bad ba u iaїenglang bad ki hapdeng ki jingeh.

Ka por kaba u Jisu bad ki synran ki leit sha shilliang ka duriaw ka dei ha ka por nohphai sngi bad ym lap ba sngewthuh ba ar ne lai kynta ki la їaid ba u Jisu u hikai bad kren sha ki paidbah shaphang ka Hima u Blei hangne ha pyrthei. Katba ki paidbah ki dang shah skhor ia u Jisu, ki synran ki la wan sha U bad ong, “ki paidbah ki la shong hangne baroh shi sngi, ka sngi mynta ka la noh ka sngi, їoh lap ba kem sa ka miet kin ym ioh jingbam shuh kumta pynlait noh ia ki ba kin leit thied ne wad jingbam sha ki shnong” Hynrei u Jisu u la pynphai ktien da kaba ong, “ai ma phi ka jingbam ba kin bam”. Kane ka dei ka jingkob jong u Jisu ia ki synran. Kum ki nongїalam jong ka kynhun kaba pyrshang ban tei ia ka Hima u Blei ha ka pyrrthei, ki synran kim lah ban phetrieh, kim lah ban kiar ne thet kti na ki kamram, bad jingkitkhlieh lymne ban ym don ka mynsiem їatiplem.

Ha shuwa ia kane, ha ka por ba u Jisu u la sdang ban kren bad hikai sha ki paidbah, “la pyndap ia ka mynsiem jong U da ka jingsngewsynei ia ki…” Katkum I Phadar Sngi, ia kine ki kyntien la ring jingmut na ka ktien Greek “esphlangkhnisti” kaba mut “ki la khih ki snier ki snap bad ki khyllai jong U bad katkum ka saiῆpyrkhat ki Jiw hyndai, ka jingieid bad jingsngew synei ki don ha ki khyllai bad ki snier ki snap”.

Ka dei ka mynsiem їatiplem kaba la pynkhih bad pynlong ia u Jisu ban leh ia ki kambah. Ka mynsiem їatiplem ka mut ba u Jisu u rung ha ki jingmut jingpyrkhat jong ki briew, u phong ia ki juti jong ki bad u tip hangno ka thar. Kane ka jingїatip lem ka mut ban sngewlem, ban shah shitom bad ruh ban їakmenlang bad ki paidbah.

Kaba bud nangta ka long ba u Jisu u leh ia ka kambah bad kyrkhu ia ki san tylli ki kpu bad ar tylli ki dohkha. Ka jingbam ka la kha roi bad hadien ba la sam bad ba u paidbah u la bam kdang pura ka jingbam ka dang tam sa khatar shang. Ha kane ka khanatang U Jisu u khlem ong ia ki paidbah ba kin leit wad jingbam hi, u khlem kynteit ne kyntait ia ki, u khlem kynnoh beiῆ ia ki paidbah ba ki long kiba alhia ne kiba shu ap ban pyntian ja. 

Ha ka jingthoh komentari halor kane ka khanatang, I Phadar Sngi I ban shuh shuh ba ki kyntien kiba ong- “ba ia ka dohnud jong U la pyndap da ka jingisynei ia ki, namar ba ym don uba sneng uba kraw ia ki, ym don uba kdew lynti kaba dei, ym don uba peit uba khmih ia ki” (Markos 6:34), ki thew ne ki mut ba ka Sorkar ruh kam pyrwa ia ki, ki heh ki haiῆ jong ki ki shu shim kabu ban pynmyntoi їalade bad ki nongїalam jong ki kum ki pharisi bad ki stad aiῆ kim imsngi ei ei na ka bynta jong ki. Da shisha ki long kum ki langbrot khlem nongsharai bad kumta ki suri bad ki mrad khlaw ki kynrup bad ki patar ia ki katba ki mon.

Ka Sorkar Jylla mynta ka khot ia ki nongshong shnong ban duwai. Їa kaei ngin duwai?  Hato ngin duwai ba ka mynsiem їatiplem kan їoh jaka ha ka synshar khadar bad ka imlang sahlang? Kan pynmih bad pynkha ia ka bor ka jingieid bad ki kambah ban kyrshan iwei ia iwei pat? Hato ngin duwai ban pynkylla dur bad pynwandur thymmai ia ka synshar ka bishar? 

Nalor kiba їoh jingpang covid19, ki don shibun bah ki para nongshong shnong kiba la jan їapthngan namar kim don jingbam bad kim don kamai shuh ban thied jingbam, nalor kiwei ki jingdonkam ha ka jingim. To ngin shim ia ka jingkitkhlieh bad pdiang ia ka jingkob u Jisu ba ka dei ka kamram jong ngi ban ai jingbam ha kiba thngan bad ban kyrshan ia kiba la duh kamai.

Kaba kongsan ruh ka long ban saiῆdur thymmai ia ka synshar khadar, ka їoh ka kot bad ka kamai kajih. Ngin pynkut bad pyndam noh shi syndon ia ki policy synshar kiba lah shilliang bad kiba pynduk pynkyrduh ia ki briew. Ngin bujli da kiwei pat ki policy ki ban ai ka jingim ba pura ha baroh ki nongshong shnong salonsar.  

Ngin pynkut da ka jingdawai ka Ella Wheeler Wilcox- 

“ka jingduwai khem ki kam ka long kum u khnam khlem ka ryntieh. Bad ki kam khlem ka jingduwai ka long kum ka ryntieh khlem u khnam…”  

Amen.

The post Ai Ma Phi Ka Jingbam Ba Kin Bam appeared first on RAIOT.


Ka Wat Ba Ar Jong Ka Khlam Covid19 Bad Katto Katne Ki Jinghikai Na Ka Baibl

$
0
0

Ngan їai ban ia kane kawei, ba ka khlam Covid19 ka la pynjulor ia ka jingim baroh kawei. To ngin pdiang ia kane ka jingshisha bad ngin ym long kum ki ‘lang matlah bad ngin ym long syntan khnang ba ngin ym buh ia ka lawei ki khun ki kti ha ki jingeh kiba kham khraw.

Ha kane ka por ngi kynmaw burom bad duwai kyrpang na ka bynta kito kiba la khlad na ka khlam, hynrei mano pat ban syrpai ia ka dohnud kaba pait jong ki khun kiba la duh noh ia ka kmie ne u kpa? bad mano pat ban kyrshan ia ka jingim jong ki nangne shakhmat? Ka long kaba pang mynsiem ban tip ba na i jingkhang їit ka khun ne u khun rit kiba dang lui lui kin jngoh khatduh ia kaba sah jong ka kmie ne u kpa bad pyrta “bye bye mei”. Ngi duwai kyrpang na ka bynta jong ki, hynrei ka long pat ka jingduh kaba ym don ba lah ban mihpli.

Lehse ngi pyrkhat ba ka jingpynjulor jong ka khlam ka jia bad ktah tang mynta ha ka por ba khangdam ha kaba ngim їohlad ban leit kamai. Hoid ngi sheptieng ruh shikatdei їohba ngi їapthngan namar bym їohbylla. Kumta baroh ngi їasngewlem, ngi їamareh-ngi їakyndeh bad pynnoh shi kham ar kham lane shi kilo ar kilo ki jingbam ban їarap bad їakyrshan kylliang. Hato tang ka jingsngewlem bad ka jingnoh synῆiang shi kilo ar kilo ka la biang?

Ka jingduhnong bad jingjulor ha ka kamai kajih bad ka їoh ka kot ka long kaba shyrkhei. Kane ka jingjulor kam ktah tang mynta, hynrei ha kine ki shiphew, ki arphew snem ki ban wan ka jingduk-jingkyrduh kan nang ban khia bad nang jur na ka daw jong ka khlam. Tang ka nuksa, ha shuwa ka jingkhang dam ha ka snem 2020 ka kamai kajih bad ka їoh ka kot jong ki nongdiemadan ha ka shi sngi kam duna ia ka Rs 2000/ (ar hajar tyngka). Kaba mut ba Rs 2000/ ha ka shi sngi ka pisa ka khih ka tyllun ha ka die ka thied jong uwei pa uwei ne kawei pa kawei ki nongdiemadan ne kata ka “daily turnover”. Ka Meghalaya &Greater Shillong Progressive Hawkers and Street Vendors Association, ka sengbah ki nongdiemadan ka don ym duna ia ka khatsan spah (1500) ngut ki dkhot kiba kamai na ka kam die jingdie ha madan bad lada kheiῆ jingkhieῆ RS 2000 x 1500 ngut ka long Rs 3,000,000/ ka “turn over” lane kumba lai phew lak tyngka ka pisa ka khih, ka tyllun ha ka die ka thied ha ka shi sngi bad ha ka shitaїew kan long kumba Rs 21,000,000/ (ar klur).

Ha ka snem 2020 ka jingkhangdam ia ka їaid ka їeng bad ka kamai kajih ka la neh ym duna ia ka san bnai bad wat hadien ba la plie ruh ka la shim por sa katto katne bnai ba ki nongdiemadan kin їohlad ban shong kamai. Ka jingduh-jingjulor ka la long da ki phew ne spah klur tyngka ha ka snem 2020 bad ngin duhnong biang da ki spah klur tyngka ha kane ka wat ba ar jong ka khlam. Hangne ngim pat їakren ia ka kamai kajih jong kiba khraw ka baiseng baidang, hynrei tang ia ka kamai kajih jong ki nongshong shnong kiba don ha trai duh jong ka pyrnon bad lah ban shem ba ka jingduhnong bad jingjulor ka la long da ki phew bad spah klur.

Mynta kumne ka jingkhangdam ka dang їaid bad ngim tip lano kan kut ne lano yn plie biang ia ka kamai kajih bad lada plie ruh kan long kumno? Hoid ngim pat їakren ia ka jingjulor bad jingduhnong jong ki mar rep bad ka jingduh kamai ki nongrep. Nangta, ki samla kiba sengkam ne treikam lajong, kiba pynїaid dukan bad kiwei ne ki “Small and Medium Scale Business”. Nga їeh ha ki samla pule economics ban leh ka khanasamari kaba thikna halor kane ka bynta bad kan їarap shibun ban tip ia ka jingjulor khnang ba yn lah ban puson bad pyrkhat ia ki lad ki lynti ban khyllie pat.

Kam long kaba suk ia ki nongshong shnong ka Jylla ban khyllie pat na ka jingjulor kaba ka khlam covid19 ka la tangon pynjot ia ka kamai kajih bad ka їoh ka kot. Ka jingdon pisa ki briew ka la nang stait bad kane ka ktah ia ka bor thied bor pet, nalor ba la kynton lypa ka jingduk naduh ki arphew bad sawphew snem mynshuwa. Lashai ynda la kynjah ka khlam bad ynda la plie biang ka trei ka kktah, ki briew da kaei kin thied ia ki jingdonkam jong ki? Kiba die jingdie ne kiba khaїi ruh kin die їano? Kum ka nuksa, lada ki briew ki pynduna ka bam kan buh jingeh bad ktah ia ki nongrep kiba die mar rep bad kiwei kiba die marbam, khlem pat їakren ia kiba die jaїn ne kiwei pat ki mar ki mata. Kumba ka long mynta ki don bun ki nongshong shnong kiba la sdang ban pynduna ia ka bam ka dih bad kim lah shuh ban pyndap namar ba ki la shu shong khlem kamai da ki bnai. Kaba ktah eh ia ki longїing ka long ba ki kmie ki kpa mynta ki la sngewsyier ruh ba kumno kin kyrshan skul ia ki khun ha ki snem ki ban wan? Bad kane kan ktah kumno ia ka roi ka par jong ka imlang sahlang.

Nalor nangta, ka jingkyrduh kam, ka jingduh kamai, ka jingduk bad jingthngan ki ktah jur ia ka bor pyrkhat bad ki pynkha ia ki jingpang jabieng. Mynshem snem tang mar їasdang ka jingkhangdam ka seng Indian Psychiatry Society ka la pynlong ia ka jurip ha ka Ri bad la shem ba tang hapoh shitaїew jong ka jingkhangdam ka jingshitom jabieng ne bor pyrkhat jong ki briew ka la kiew haduh 20% (arphew na ka shispah). Ki riewstad ki batai ba ki jingpang jabieng kiba ktah ia ka bor pyrkhat kin nang jur ha ki bnai ban wan na ka daw ka jingkhangdam.

Kito kiba pang bhur ne kiba їohksuid kiba u Jisu u pynkhiah ki dei kiei? Hato ka dei shisha ba ki rung ki ksuid hapoh jong ki bad ba ki shah teh shah khum ha ki ksuid ki khrei? Kaei kata ka jingpang bhur? Ngi tip ba ka jingpang bhur ka dei kaba ktah ia ka bor jabieng ne bor pyrkhat bad ki briew kiba pang bhur kim tip shuh їalade, ki pyrkhat kulmar, kren kulmar bad leh kulmar. Lehse don shibun ki daw kiba pynkha ia ki jingpang kiba ktah ia ka jabieng- ka jingduk, jingduh kamai bad jinghiran ka їoh ka kot. Ngi shait їohsngew ruh ki khubor shaphang ki nongrep kiba shim noh ia la ka jong ka jingim ne kita “farmer suicide”.

U Jisu u pynkhiah ia uba shong ksuid ha ka shnong Gadara (Lukas 8:26-39) bad ha kane ka khanatang la pynpaw ia ka dur kaba sangsot jong u, um shym la im shuh kum u briew, ym don shuh mano mano kiba pdiang ne kheiῆ ia u kum u briew bad ka jingmut jingpyrkhat kam beit shuh “…Lah slem bah une u briew u la leit khlem phong jaiῆ bad um mon ban shong ha їing, hynrei u la pynlut por ha ki krem jingtep”. (Lukas 8:27) Ka jingpang bhur ka ktah ym tang ia ka bor pyrkhat, hynrei ia ka jingim pura bad kumta ka jingpynkhiah ia ka jingpang ksuid ka mut ban buh biang ia ka jingim ba pura ha u briew ne ka briew.

Ka Baibl ka hikai shaphang ka jingim ba dap kyrhai- ha ka Gospel u Їoannis 10:9-10 U Jisu u kren shaphang ka jingim ba dap kyrhai bad u ong, “…uno uno uba rung shapoh da nga un їoh im; kin rung shapoh bad mih shabar bad shem ia ka jaka bam phlang”. Katkum ka saiῆpyrkhat ki Jiw kaba kum kane ka jingim ka dei ka jingim kaba don ka jingsuk. Haba u briew u lah ban rung ban mih laitluid, ka pynpaw ba ka Ri ka don hapdeng ka jingsuk. Ka synshar bishar ka long kaba bha bad kitkhia bad ki nongshong shnong ki shong shngaiῆ bad im heh mynsiem. U Jisu u ban shuh shuh “…Nga la wan khnang ba phin їoh ia ka jingim-ka jingim ha ka jingdap kyrhai jong ka” Ha ka rukom pyrkhat jong ki Grik ka jingim ba dap kyrhai ka thew ia ka jingim kaba dap biang ha ka їoh ka kot, ka kamai kajih, ka jingim kaba khiah krat, ka jingim kaba laitluid bad ki nongshong shnong ki im heh mynsiem. Ka jingim kaba biang pura ha ka met bad ka mynsiem.

Kawei na ki mat jingduwai U Trai ka ong kumne – “…wan ka Hima jong me” bad u Jisu u la sdang ban pyntreikam ia ki nongrim ka Hima u Blei hangne ha pyrthei. Haba ngi їakren shaphang ka Hima u Blei ngi їakren ia ki nongrim jong ka bad ki nongrim jong ka Hima u Blei ki long ka hok, ka jingshisha, ka jingїalong mar ryngkat bad jingῆiewkor ia ka jingim.

Kine ki jinghikai na ka Baibl ki lah ban їarap bad ai mynsiem ia ngi ban їakhun ia kane ka khlam bad ki ai ksai ruh kumno ba ngin saiῆdur thymmai ia ka lawei. Ngi la їakren shakhmat ia ki jingeh kiba ka khlam covid19 ka la wanrah bad ha kajuh ka por pat ngi dei ban thaw lad ne mutdur kumno ban lait ne pynduna ia ka jingkordit.

Ka mat kaba kongsan kaba dei ban shim pyrkhat mardor bad thaw ki lad ki lynti ka dei ka їoh ka kot- don artylli kiba nga puson, kawei kaba nga shim kylliang na ka mynnor, ka saiῆpyrkhat jong ki longshuwa kaba ong, “u jhur na kper bad ka doh na sem”- Hato ngi dang lah mo ban pynkhie im biang ia kane ka saiῆpyrkhat?  Kane ka thew ia ka rep ka riang bad ka thew ruh ia ka juk kaba baroh ki nongshong shnong ki don la ka bri ka khyndew ban trei ban ktah, ban bsa bad kyrshan ia ka jingim.

Kaba ar, ka long ban їabamlang bad їaimlang- Ngi sngewsyier ban pyrkhat ba ka khlam kan wan lynsher biang sa ha ka wat ba lai, ba saw ter ter. Ňiuma, wat la ka kut ne sangeh noh tang ha kane ka wat ba ar ruh hynrei ki jingeh ha ka kamai kajih ne ka їoh ka kot kin nang jur bad ban khia ha ki bnai bad snem ban wan. Katkum ka jurip kaba thikna halor ki nongdiemadan, ki nongtrei їing briew bad nongbylla sngi la shem ba na ka 100 ngut, haduh kumba 55 ne 60 ngut kim don reshon card lymne bank account lymne MHIS ne ka jingїarap sumar pang ba kyrshan ka Sorkar. Kawei na ki daw ka long namar ka jingrem dor ka bai wai їing ka pynlong ia ki ban kynriah їing shongwai khah khah bad kat ban poi ka por ba kin shim jingpynshisha na ki bor Shnong ban їoh ia ki jingdonkam kum ka reshon card ne bank account ne MHIS ki lah lap ba kynriah їing noh shawei shaba kham bit dor. Kiba bun ki bym їoh ia kitei ki jingmyntoi ki dei kiba wan buhai shnong sha Shillong/District Headquarter na ki Shnong kyndong kylleng ka Jylla. Nalor nangta kim don ruh ka kamai kaba biang ba kin kynshew pisa bad kumta ki bank account jong ki ruh ki їap noh, wat kane kaba ki їoh mynta na ka Sorkar India ruh ka thylli namar ba hiran ka їoh ka kot.

Namar ka jinglynshop ka khlam ki nongbylla sngi ne ki nongdiemadan ki donkam ka jingkyrshan pisa bad ka bam. Kumta dei ban pyrkhat kumno ban thaw ki lad ki lynti ban їabamlang khnang ban їaimlang lym kumta kan wanrah ka kynrum kynram, ka jingїashoh їadat bad jingtuh jinglute kaba jur ha ki por ki ban wan.

Ka long ruh kaba kongsan ban pynlong ia ka khanasamari kaba kyrkieh bad kyrpang halor ki nongrep, ki nongbylla sngi, ki nongtrei їingbriew, ki nongdiemadan bad kiwei ha man la ki District Headquarter bad khamtam eh ha ka Nongbah Shillong. Ban shim kyrteng bad ai noh mardor ia ki reshon card, ki bank account bad MHIS sha baroh ki nongtrei-nongbylla sngi. Dei ban pynkhlaiῆ ruh ia ka jingsam marbam mardih sha ki nongshong shnong katkum ka NFSA bad ki lad ai kam lynbga ka NERGS.

Ka saiῆpyrkhat ne economic policy jong ka Balang ha ka dur jong u khaw kham ka dei ban treikam borbah mynta ha kane ka por ba ka khlam bad jingkhangdam ki la pynjot ia ka kamai kajih bad jingim. Amen

The post Ka Wat Ba Ar Jong Ka Khlam Covid19 Bad Katto Katne Ki Jinghikai Na Ka Baibl appeared first on RAIOT.

Ka Jingsdang Ka Balang Presbyterian Bad Ki Katto Katne Ki Jinghikai Jymbriew

$
0
0

Ka 22 Jylliew ka dei sngi ba ka Balang Presbyterian ha ka Bri Hynῆiewtrep ka kynmaw burom bad rakhe ia ka sngi jong ka jingwan ki missionary ba nyngkong jong ka Welsh Calvinistic Methodist Foreign Mission, U Thomas Jones bad ka Anne Jones kiba la poi ha Sohra ha ka 22 Jylliew 1841- “Ki missionary ki la wan bad ki la leitnoh, ki la pyndep la ka bynta. Sah tang jingkynmaw ki kam ba ki leh”.

Haba kyrtiang dien sha ka History la shem ba ka Balang Presbyterian ha Ri Wales ka sdang kumne, “Te katba ka kam u Blei ka nang roi, katta ki jingialeh pyrshah ia u (Howell Harris) ruh ki roi. Ki Majistor ki ia byrngem ban pynshitom ia u, ki padri ki ialap pyrshah ia u na ki pulpit, ki ia kynnoh kum u nongshukor bad kum u nongiathuhlypa ba lamler; u paitbieit-pait thala u ju ia ap ia u man ki jaka ban pynkhihwin bad ban lynthem ia u

Ka jingsdang jong ka Balang Presbyterian ha Ri Wales ka їasnoh bad ka “nonconformist movement” ne ka jingїakhih jong ki kynhun Balang Protestant ha Ri Bilad, kaba kynthup ia ki Presbyterian, Congregationalist, Methodist bad kiwei. Ki Balang Protestant ha Ri Bilad kim mon ban shah pynїaid lahduh ha ka Balang Sorkar ne Church of England kaba u/ka Syiem Bilad ki long ki khliehduh jong ka Balang. Kane ka jingїakhih paidbah ban laitluid na ka jingsynshar lahduh tang ha kawei ka bor, la ka long ka bor Hima ne bor Balang, ka la suhthied lypa naduh ka por jong ka “reformation movement”. 

Ha ka snem 1662 ka Sorkar Syiem Bilad ka la thaw ia ka aiῆ kaba tip kum “Act of Uniformity 1662” bad da kane ka Aiῆ baroh ki Balang Khristan ha Ri Bilad ki dei ban pynїaid ia baroh ki niam bad ki rukom katkum ka Book of Common Prayer jong ka Balang Sorkar. Kumta ki kynhun Balang Protestant kim pdiang bad ki kyntait ia kane ka jingpynїaid kaba shi rong jong ka Balang Sorkar. Namar ba kim pdiang bad ba ki pynkheiῆ ia kane ka aiῆ, ki Balang Protestant ha ri Bilad ki shah peit beiῆ bad ki nongbud ne ki dkhot jong ki, kiba la tip ruh kum ki “dissenter”, kim lah ban bat ia ki kam ne kyrdan ba halor ha ki tnat treikam ka Sorkar lymne їoh ia ki syrnot na ki skulbah bad ki duh ia kiwei de ki jingdonkam ne jingmyntoi ba ki dei ban їoh na ka Sorkar.

Ha Ri Wales ia ka jingїakhih ki Balang Protestant ki ong “ka jingpynthymmai mynsiem” bad ha ka kot, Ka Jingphla Ka Jingngeit Jong Ki Welsh Presbyterian (1927) la їathuh ba ha ka snem 1729 ka la sdang ka jingpynthymmai mynsiem kaba jur ha ri Bilad. Kane ka jingpynthymmai mynsiem ka la sdang na ka skulbah Oxford hapoh ka jingїalam jong u Morgan, u John Wesley bad kiwei. U John Wesley, uba la mad ia ka jingpynthymmai mynsiem, man la ka taїew u leit jngoh ia ki koidi kiba shah set byndi bad ruh u leit kylleng ki shnong ban dwai lem bad kiba duk ha ki jingpang jong ki, bad ban iarap peisa ia ki ba kin thied jingbam bad dawai.  U thaw ia ki “Methodist Society” ne ki Seng kiba don khatar ne khatlai ngut ki dkhot ha man la ki shnong bad kine ki society ki ju їakynduh shi sien shi taїew bad ki ju ia synῆiang mar shi ana na ka bynta ban kyrshan bad їarap ia kiba kyrduh. Nangta u їakhun bad їasaid na ka bynta ka jingbit jingbiang ki nongtrei-nongbylla sngi ha ki jaka trei bad u їalap pyrshah ia ka jingkhaїi mraw. U їeng ryngkat bad ki nongshong shnong ban pyrshah ia ka jingdakhol bad jingknieh jubor ia ki khyndew ne jaka paidbah da ki riewshimet bad kiwei kiwei. Kynmaw ba ha Ri Bilad ha ki spah snem ba khatphra bad khatkhyndai ka don kata kaba ki ong ka “Enclosure movement” ne ka jingshim noh ne jingkurup ia ki jaka ne khyndew paidbah da ki riewshimet. Lah ban ai nuksa kum ki ri raij ne ki ‘law shnong ne khyndew shnong kiba ki paidbah nongshong shnong ki ju pyndonkam bad їabamlang na ki jingmih kiba mih na ki bad ka “Enclosure movement” ka dei ka jingpynkylla jubor ia ki jaka ne khyndew shnong ne ki ri raij ne ki ‘law shnong sha ki ri kynti ne jaka jong ki riewshimet. Ki nongthoh histori ki ong ba u John Wesley u ῆiew їalade kum u sordar bad nongtrei jong u Blei uba shakri na ka bynta kiba duk, ki rangki bad ki juki.

Ha ka snem 1735 u Whitefield bad khatsaw ngut kiwei pat ki la їasnoh kti lang bad u John Wesley bad ha kajuh hi ka snem kane ka jingpynthymmai mynsiem ka la pur sa sha Ri Wales bad la їalam ia kane ka jingpynthymmai mynsiem da u Howell Harris bad ha ka kot Ka Jingphla Ka Jingngeit Jong Ki Welsh Presbyterian (1927) la thoh, “hadin ka jingwanphai jong u sha ri Wales, u la sydang ban ialap…man ka ing ha la ka shnong bad ha ki shnong ba marjan. La byna nam buk ia u ha kylleng ka ri…Hangta u nongshun u la ieng ban ialeh pyrshah ia u da kaba rykhie bein, da kaba leh bein, bad da ka jingbyrngem; la kumta u la nangtrei minot” bad ruh ha ka snem 1737, “uwei u sahep ba don burom na ka Ilaka Radnor u la phah khot ia u Howell Harris ba un wan ialap ha ing jong u: kata ka la pynkhih bun na kiba khraw batri… bad ki la pydiang sngowbha ia u”.

Ngan sot shuh na katei ka kot ia ki katto katne ki jingjia histori shaphang ka jingsdang jong ka Balang Presbyterian:

  • “Ka kam U Blei ka la roi bad ka la nang khraw bor shibun eh haduh ka snem 1739, kumba 3 ne 4 snem naduh ba u saheb Harris u la sydang iathuhkhana, ki la don jin laiphew tylli ki balang kiba u la pynlong ha ka South Wales…”
  • “Nalor kata u Rev Griphith Jones, na Landdowor…u la long u nongiathuhkhana…u la roi ruh shibun ha ka jingshakri tin Blei. Une u la sydang iathuhkhana 28 snem shuwa ba um pat sydang u saheb Harris. U la iarap shibun ha ka jingiaai bad ka jingkylluid ha kiba duk…U la pynphriang ruh kylleng ka ri Wales ia ki skul ban hikai ei ia kiba duk ban pule kot…Te ha ka snem 1760, u la don 215 ki skul, bad 8687 ki nongpule”
  • “U Rev Daniel Rowland, na Llangeitho…u la long uba nyngkong eh na ki padri Sorkar uba la nud ban mih kum u nongiarap ia u saheb Harris ban pyniaid ia ka jingpynthymmai ha pyddeng ki Welsh Presbiterian”.
  • “Kat une ngim ju iohsngew na ki padri Sorkar, lait na u saheb Griphith Jones. Ha ki sngi jong ngi, ym shym don kat kane ka jingshai ha ka balang ka Sorkar”
  • “Ka bor jong ka jingpynthymmai ka la treikam ha ri England ruh. Te ka kam ka la nangiaid-nangiaid shaphrang, kumba jliah ka ding kaba rhem…Hamar ka snem 1742 jin shiphew ngut ki padri ka balang ka Sorkar ki la mih ban iarap ia kane ka rebaibal. Ha kajuh hi ka snem, u saheb Harris u thoh shithi sha u saheb Whitphild, “Nga ioh ki khubor kiba pynkymen shikaddei na ri Wales shaphang ka jingroi kaba bud ia u Rowlands”.
  • “Dei ha ka snem 1743 ba la pynlong ia ka jingiaseng bah (Ka Presbiteri) kaba nyngkong ha pyddeng ki Welsh Presbiterian. Ki la iaseng ha ing uwei U Jephery Dabies ha ka shnong Llandeusant…Ha kata ka jingiaseng ki la don u Howell Harries, U Rev Daniel Rowlands, U Rev William Williams bad arngut laingut ki nongiathuhkhana”
  • “Ngi shem ruh ba ki ju pynlong ki jingiaseng Presbiteri de man u bynai, la kumno kumno naduh ka snem 1747. Dei ha kata ka snem ruh ba la tei ia ka ing mane ha ka Builth ha ka Ilaka Brekon, bad kata ka ing mane ka la long kaba nyngkong eh ba ki Welsh Presbiterian ki la tei”
  • “Ka kam u Blei ka la nangroi ha bun ki jaka ha South Wales, la don pynban ka jinglehbein bad ka jinglehjiwbor kaba runar kylleng ka North Wales…Na ki briw kiba duk…la shim bor jing khadarspah tyngka da kaba shain kuna bymhok. Katto katne ruh la pynjot noh khoit ia ki da kaba ki shah lute phar ia kaba khyndiat ba ki iadon ki jong ki. U nongshun uba runar haba u shim ia ki mar jong ki, um shym pynsah wat ia i syngkhlih jong i khunlung ba in pynthiah la ka khlih. Ki parabangeit ha South Wales ki la ia synniang…ban iarap ia la ki lok ha ka shitom ba la lute ia ki, bad ban siw ia ka khorsha ka mokutduma haba da ia ka kam u Blei…La ka la jur katta ruh ka jinglehbein, ka Gospel u Blei ka la roi shibun eh ha ka North Wales.”

Ha ka jingїaid jong ka por bad khnang ba ka Balang kan neh, ka Balang ka la buh syndon ha ka jingthoh shaphang ka jinglong tynrai bad ki jinghikai jong ka:

Naduh sydang, ha ka snem 1736, haduh ka snem 1801 Ki Welsh Presbiterian ki shu iaid  kumto khlem jingthoh ei-ei ban pynih ia ka jinglong tynrai, lane ka Jinghikai, lane ki Rukom jingiaid…ha ka snem 1801 la thoh bad shon kot nyngkong eh ia ki Rukom pynbeit synran…hynrei ym shym la lum ia ka Jinghikai shong tynrai lane ka Jingphla ka Jingngeit jong ka Balang ha kata ka por. Ha ka snem 1823 la iakut lang da kawei ka jingmut ba ka por ka la poi ban pynpaw kham byniah bad janai ia ka Jinglong, ia ki Niam ki Rukom ka Balang, ia ka Jingphla ka Jingngeit…”

Naduh kitei ki spah snem ka Balang Presbyterian ka la seng nongrim ia ki Jinghikai Shongtynrai bad ia ki Rukom Pynbeit Synran bad ngan sot hangne katto katne na ki:

17. Ba kin ym long kiba khwan ha ka shim sut, lane kiba ban bein…hinrei kiba isynei…kiba sybun; kiba iaai kylluid katba kot ka bor jong ki ia kano-kano ka kam kaba bha; kiba ai ia kaba bha namar kaba sniw, ka jingkyrkhu namar ka jingtim, ka jingieit namar ka jingshun

18. Ba kin ym leh bymhok ha ka jingbishar, ha ka pruh, lane ha ka mawser, lane ha ka jingthew

23. Ka dei ia kita baroh kiba shong hajan ka duriaw ba kin leh isynei ia kita kiba ha ka jingma. Te lada jia ba ka ling ka don ha ka jingma, lane lada la paitling ia ka ha ka eriong hajan jong ki, to kin iarap kloi katba lah ka bor ban pynim ia ki briw, bad ban pynioh hok ia ki mar jong ka ha ki trai. Ka jingleh kaba da khongpong na kane ka ot syndon ia u briw na ka Balang…”

Ka jingpynthymmai mynsiem ha Ri Bilad ka la pynkha ia ka Balang Presbyterian bad nalor kaba  їalap ia ka ktien u Blei, ka Balang ka la їakhun bad їaksaid tyngeh na ka bynta ban pynїoh ha ki briew ia ka jingim ba dap kyrhai bad ia ka bneng hangne ha khyndew. Ki jinghikai bad jingtrei jong ki nongїalap kum u John Wesley, u Howell Harris bad kiwei kin їaisah bad long ki nongmuna pateng la pateng. 

Khlem artatien U Thomas Jones, uba la mad ia ka jingpynthymmai mynsiem, u la jngi ha ka thwei jong ka saiῆpyrkhat kaba thymmai jong kato ka juk. Shisien peit i kumba ka “Methodism” lane ki jinghikai jymbriew ka Balang Methodist ha Bilad ki suhthied bha ha ka jingim u Thomas Jones kat haduh ban pynlong ia u ban shlur ban їeng bad їasaid na ka bynta ki Khasi kiba shah khῆoit beiῆ ha ka British East India Company bad ki nongmihkhmat jong ka Sorkar Bilad.

Ha kawei na ki shithi ba U Thomas Jones u thoh sha U F.I. Halliday ha u bnai Risaw ka snem 1848 u ong kumne:

Ka don ka jingbamsap kaba shyrkhei bad ka jingkhῆoit beiῆ ia ki briew kiba duk ha ki Ri Lum bad kiba bun ki Khasi kiba lui lui ki shah shibun ki jingjynjar…Lada nga sngap jar, ka mut ba nga їashim bynta bad їadonkti lang ha kine ki kam runar… Ka kam kaba nga trei kum u nongїalap ia ka Gospel bad ka mynsiem їatiplem jong nga ki pynlong ia nga ban pynpoi ki jingujor sha phi pyrshah ia ki bor kiba don ha Cherra na ka por sha ka por” (Iaithrang Nongbri, The Travails and Death of Thomas Jones)

Amen

The post Ka Jingsdang Ka Balang Presbyterian Bad Ki Katto Katne Ki Jinghikai Jymbriew appeared first on RAIOT.

Ka Mut Aiu Ban Long Riewkhuid?

$
0
0

To long phi kiba khuid namar ma nga nga long uba khuid

Ki sngi, ki taїew bad ki bnai ki їaid, ym lap ba sngewthuh, wat la kane ka khlam ka la pynthut ia ka jingim pynban kiba bun ki paralok bad ki para nongshong shnong ki їai trei bad їakhun ban leh kaei kaei kaba myntoi. Nga ai khublei ia ki nongpule kat kiba don ei, kiba ju pule ia Ki Kyntien Jingkyrmen kiba ju mih shi sien shitaїew bad mynta ym lap ba їohsngew ka la dei ka sien kaba Sanphew. Ki Kyntien Jingkyrmen ki kyrsoi ym tang na ka thwei puson, hynrei la phrang ia ki ha madan madiah ha ka jingїashim bynta ba marmet ha ki kam kiba bun syrtap. Ka jingїohsngew najan bad ka jingїohi ba markhmat ia ki jingshisha kiba jia ha ka jingim ha man la ka khyllipmat kim ai shongthait ia ki kti ki kjat bad jingmut jingpyrkhat.

Ha ka sien ba Sanphew ngin pule bad puson, Ka Mut Aiu Ban Long Riewkhuid? Bad yn pynshong nongrim na ka shithi 2 Petros 3:14, “…to leh ia kaba bha tam ka jong phi ban long kiba khlem thohbria bad kiba khlem shah kynnoh pop ha khmat u Blei…” Ňiuma, ha kane ka dkhot kam don ka kyntien riewkhuid ne riewblei, hynrei tang ki kyntien kiba ong, “ban long kiba khlem thohbria” bad kine ki kyntien ki thew ia ka jinglong riewkhuid. 

Ka shithi ba ar u Petros kam dei kaba jrong bad ka don tang lai tylli ki lynnong bad ha kaba sdang ym shym la kynthup ia ka ha ka Baibl, dei tat haduh ka spah snem ba saw ba la ῆiewtang ia ka kum ka jingthoh bakhuid bad la pynrung ha ka Baibl. Ha ka spah snem ba khatsan bad khathynriew ruh ha ka por jong ka “reformation movement” ka la mih biang ka jingartatien. Wat la u Martin Luther u pdiang ia ka, hynrei u Calvin pat u artatien bad u Erasmus u kyntait ia ka.

Katkum ki nongthoh komentari la thoh ia kane ka shithi hapdeng ka snem 135 bad 140 AD bad ka don ka jingїadei kaba jan bad ka shithi U Jakob. Na ki arphew san tylli ki dkhot ha ka shithi U Jakob, khatkhyndai tylli na ki ki don lang ha ka shithi ba ar u Petros. La ong ba ki shithi u Jakob bad ba ar u Petros la sam bad pule paitbah ha kitei ki snem.

Ka shithi ba ar u Petros ka kren shaphang ka sngi jong u Trai lane ka sngi bakhatduh lane ka sngi ka jingwan arsien u Trai. La kynthup lang ia ka ha ka thup ki apokalyptik literashor bad kumba long ka Kitab Jingpynpaw, ka shithi 2 Petros 3:13 ka kren shaphang ka bneng bathymmai bad khyndew bathymmai. Kane ka dei ka jingkyrmen jong ki Khristan ha ki sngi kiba sdang jong ka Balang bad ka dei ruh ka jingkyrmen jong ngi kiba im ha kane ka pateng- “Hynrei ngi ia ap ia kaba u Blei u la kular: Їa ki bneng kiba thymmai bad ka khyndew kaba thymmai, ha kaba ka hok kan don”. Kiwei ki lah ban ong ba ka jingkyrmen ban їoh ia ka bneng bathymmai bad khyndew bathymmai ka dei kaba shu tharai bad ka bym lah ban ban jia shisha ne ka “utopia”. Hynrei kam long kumta, ka bneng bathymmai bad khyndew bathymmai ka lah ban urlong shisha, u Jisu u la dep ban seng nongrim ka ka Hima u Blei hangne ha pyrthei. Kumta ngi donkam ban phohsniew, ban mutdur, ban їakhun bad ban їakhih paidbah ban pynjialong ia ka.

Ka shithi 2 Petros 3:14 ka ong ia ki Khristan ha ki spah snem ba nyngkong kumne- “katba phi dang ia ap ia kata ka Sngi (kaba mut ka sngi ka jingwan arsien) …ban long kiba khlem thohbria”. Ha kiwei ki kyntien, “katba phi dang ia ap ia ka Sngi ka jingwan pat u Trai to im ka jingim riewkhuid bad riewblei”. 

Kaei kata ka jinglong riewkhuid? Ne kiei kita ki riewkhuid? Ha ka jylli niam, khamtam ha ka jylli jong ki “Khristan Evangelical” (ki Khristan kiba ngeit ba ka jingim doh kam don dor ei ei), la phiah ia ki briew ha ki ar bynta, ki riewblei bad ki riewpyrthei. Bad la hikai ba ki riewkhuid ne riewblei kim dei ban pynlut por than ia ka jingim ha ki kam pyrthei. Ki kam pyrrthei, ka mut kino kino ki kam ki bym їadei ne їasnoh bad ki kam Blei ne kam Balang ne kino kino ki kam shabar na ki saw kynroh ka їing mane ki dei ki kam pyrthei bad kam long satia ia ki riewkhuid ne kiba la kylla ba mut ne kiba la “kha arsien” ban їadon bynta. Kane ka jinghikai ka la longdoh longsnam ha kiba bun ki “Khristan Protestant” bad “Khristan Evangelical” bad ka la ktah shibun ia ka jingim bad jingїadei para briew. Kane ka jingpynїapher ka їasyriem ia ka rukom hikai ki “gnostic” hyndai kiba hikai- ka pyrthei ka mat jot, ka imlang sahlang ka mat jot, kam pher tang ban lait ka mynsiem-ka malade shimet bad kane ka jinghikai ki “gnostic” ka ailad ia ki briew ban khwan myntoi bad pyrkhat shimet. Ka khwan myntoi kam dei ka dak jong ka jinglong riewkhuid bad ka long pyrshah ia ka jinglong riewblei.

Ha kawei pat ka liang ki riewkhuid ne riewblei ki dei ki briew kiba don ym tang ka mynsiem sngewlem, hynrei ki don ruh ia ka mynsiem їatiplem bad ka mynsiem їatip lem ka pynlong ia ki ban їeng pyrshah ia ka khwan myntoi bad pyrkhat shimet, bad ban їakhun na ka bynta ka hok bad ka jingshisha.

Katkum ki dikshonari khasi, ka kyntien riewkhuid ne riewblei ka mut riewhok- ki briew kiba hok, kiba shida ka jinglong jingim. Ka thew ruh ia ki briew kiba skhem ka jingmut jingpyrkhat -ki bym khih jingmut lymne noh kat shaba beh ka lyer. Kiba khlaiῆ bad skhem ka nongrim-ka nongrim ka dei ka hok, ka jingshisha lane “Justice”- ka kyntien “Justice” ka kdup ia baroh ki phang, kata ka “social, economic, political bad ecological”. Ki riewkhuid ki dei kita kiba shemphang bad kiba їohi ia ki jingma, ia ki jinglah shilliang ha ka їoh ka kot, ia ka jingleh bymhok bad jingthombor ha ka synshar khadar, ka jingpynїapher kyrdan ha ka imlangsahlang bad ka jingleh dusmon ia ka mariang. Ym tang ba ki їohi, hynrei ki їakhun pyrshah ia ki jingma bad jingrunar. Ki їeng ha ka nongrim bad ki їashah sha ka liang jong ka hok. Kumta bunsien ki hap ban siew ia ka dor kaba rem-ki shah pynїap bad shah set byndi lynter.

Ki riewkhuid ki dei ki briew ki bym don ka jingthohbria ha ka jingim, hynrei khlem pep pat ki kit ia ki dak mong, ki dak mynsaw shi lynter ka jingim. Ka history ka don shibun ki khana shaphang ki riewkhuid bad ki riewblei kiba la shah pynmong, shah pynmynsaw bad shah pynїap. Ka don kawei ka jingrwai shem mynsiem kaba paw nam kaba ngi bang ban kynud kaba ong, “when the saints go marching in” lane “haba ki riewkhuid ki rung shapoh ka bneng”. Hynrei kaba donkam ba ngin rwai mynta ka long, “when the saints go marching out” – “haba ki riewkhuid bad ki riewblei ki mih shabar sha ka pyrthei ban їeng ha ka nongrim ka hok bad jingshisha, ban pyrta shla bad pynrem ia ka khwan myntoi, ka bamsap bad ban їeng pyrshah ia ki kam runar ha ka khaїi-pateng, ka kamai kajih bad ka synshar-bishar”.

Ki riewkhuid kim dei ki riewniam- Ha ka Gospel Loukas 10:25-37, u Jisu u їathuhkhana shaphang u nong Samaria ba bha. Ki Lyngdoh bad ki Lebi kiba la їaid ha shuwa u nong Samaria lyngba kata ka lynti na Jerusalem sha Jerikho kim shym la peit wat tang ka khmat ruh sha uta u briew uba la shah shoh bad shah lute haduh ba u la jan їap bad ki khlem shym la kner ia ki kti ban їarap ia u. Lehse ki riewniam kum ki Lyngdoh bad ki Lebi ki pyrkhat ba kam long ia ki ban pyntngit ia ki kti ne ia ka doh ne ia ki jaiῆ jong ki bad lada ki leh kumta kin long kiba tngit bad ki dkhot jong ki Balang ne Synagogue kin pynrem ne kynshi ia ki. Kumta baroh ar “ki la їaid lait na kawei ka liang” namar kim sngewdei ban pyntngit їalade.

Ha kawei pat ka liang u nong Samaria, “…haba u la їohi ia u, la pyndap ia ka dohnud jong u da ka jingsnewsynei. U la leit sha u, u la theh umphniang…ha ki jingmong bad u la spaiῆ ia ki…” U nong Samaria u dei u riewkhuid uba їeng na ka bynta ki briew kiba shah ban beiῆ bad ki riewkhuid ki dei ban mih madan ban long ka jingshai, ka jingtngen, ka jingshngaiῆ bad jingkyrmen ia ka pyrthei.

U Jisu u dei u riewkhuid bad u riewblei uba la wan sha ka pyrthei. Kaba sngewtynnad ban pyrkhat shaphang u Jisu ka long ba um shym la kiar met, um shym la kynriah їalade na ka pyrthei. U la buh ia ki kti jong u ha ka madan їakhun bad ki pharisi, ki sadusi, ki lyngdoh bad kiwei ki kem daw, ki kynnoh bad ki mudui pyrshah ia U ba u pynjakhlia, u pyntngit bad pynjngut їalade bad ia ki jinghikai niam da kaba u їaieit bad їasyllok bad ki nongkhrong, ki nuti, ki nong Samaria bad ki Jentil. Ki kynthoh bad kynnoh ba U Jisu u pyntngit їalade da kaba ktah bad kdup ia kiba pang ῆiangthohlieh. 

Dang shen u Pope Francis u ong kumne, “phi dei ban pynbit tngit bad pynbit jakhlia ia ki kti jong phi khnang ban lah ban tei ia ka Hima u Blei”- Ka jingong u Pope kam mut ba ngin pynjakhlia da ki kam tuh, kam thiem, kam pynїap briew ne ki kam runar, hynrei ba ngin buh ia ki kti ha ki jingїakhun pyrshah ia ki kam runar bad ai ba ki kti jong ngi kin bit tngit, kin bit jakhlia kam pher.

Amen

The post Ka Mut Aiu Ban Long Riewkhuid? appeared first on RAIOT.

San Snem Pura Ka Jingїaid Lynti Ka Sengbah Ki Nongdiemadan Ha Ka Jylla

$
0
0

Ki nongdiemadan wat la ki long ka kynhun kaba don ha trai duh jong ka pyrnon, pynban ki long ka kynhun kaba laitluid tam bad ki bun kiwei pat ki para nongshong shnong kiba kwah ban їoh lem ia ka kajuh ka jinglaitluid ban long kynrad bad long shakri hi da lade їalade. Kum kane ka jinglaitluid mano bym kwah? Ha kajuh ka por pat ka jingim ki nongdiemadan ka dap da ka jingїakhun lynter, khamtam ha kane ka Nongbah bad ka Jylla Meghalaya ha kaba ka aiῆjong ka Sorkar India kam pat shym la treikam satia bad kane ka buh ia ka jingim bad ka kamai kajih jong ki nongdiemadan ha ka jingeh bakhraw. Hynrei ym tang ia ki nongdiemadan, ki paidbah nongshong shnong ruh ki shem jingeh namar katba ym pat pyntreikam pura ia ka aiῆ kan long kaba kaba shitom ban wanrah ia ka jingkylluid bad ka jingitynnad jong ka Sor Shillong.

Ki nongdiemadan ki dei ki nongdie jingdie bad ki long ruh ki nongkhaїi kiba rit bai seng pynban ki noh synῆiang shikatdei sha ka їoh ka kot bad kamai kajih jong ka Jylla. Ha satlak ka pyrthei ka kam die jingdie ha madan bad rud lynti ne ha ki jaka paidbah ne hajan ki їew ki hat bad kiwei, ka dei ka lad kamai jakpoh kaba la rim tam. Ha ka nongbah Shillong ruh ka їew tynrai kum ka їewduh ka sdang na ka їew madan bad shi bynta na ka їewduh ha ka por hyndai la ῆiewtang ia ka kum ka їewmadan.

Hapoh ka Jylla ki nongdiemadan ki don man la ki District bad subdivision bad ha ka Nongbah Shillong ki don napdeng ki nongdiemadan kiba la kamai jakpoh ne im ja na ka kam die jingdie ha madan mynta la jan lai pateng, kaba mut na ka kmierad sha ki khun bad sha ki khun ksiew kiba dang їai bteng ia kane ka kam. Ka long pat kaba sngewsih ba ha ka Nongbah Shillong bad Jylla Meghalaya ki nongdiemadan kim їoh ban kamai ja da kaba suk bad na ka por sha ka por ki shah pyndik bad shah kyndang ha ki bor Municipal ne ki bor Hima ne ki Dorbar Shnong ne ki bor District. Ha ka jingshisha ka aiῆ jong ka Sorkar India, ka Street Vendors (Protection of Livelihood and Regulation of Street Vending Act 2014, ka la don tangba ka Sorkar Jylla kam pat shym pyntreikam ia ka bad kane ka buh ia ka kamai kajih jong ki nongdiemadan ha ka jingeh bakhraw bad kumta ki nongdiemadan ki їai dawa na ka Sorkar Jylla.

Kumno ka Sengbah ki nongdiemadan ka sdang? Ka Sengbah jong ki nongdiemadan ka sdang ban pun, ban kha bad longdoh longsnam hadien ka jingїakynduh lang jong ki nongdiemadan kiba shong die jingdie ha kylleng ki thaiῆ jong ka Nongbah Shillong naduh stand Jeep (hajan Qualapaty) shaduh Motphran, GS Road, Khyndailad, Jail Road, Polo, Civil, Barik, Dhanketi, Laitumkhrah bad shawei. Nalor nangta ka la don ruh ka jingїakren bad jingїasyllok halor ki jingeh jong ki nongdiemadan kiba don ha kiwei de ki District.

Ha ka 2 tarik u Jylliew 2016 ka Thma U Rangli Juki ka la pynmih bad sam ia i kot lyngkdop iba batai lyngkot shaphang ki hok jong ki nongdiemadan bad ka aiῆ. Ha kane ka kot lyngkot ka TUR ka la ban jur ba ki nongdiemadan ki dei ban їawanlang bad ban dawa ia ki hok bad ban pyntreikam ia ka aiῆ na ka bynta ki nongdiemadan.

First Pamphlet

Ki sngi bad taїew kiba bud hadien ka 2 tarik Jylliew, ki long ki por jong ka jingїakynduh kaba khah khah hapdeng ki nongdiemadan bad ki dkhot jong ka TUR na ka bynta ban їakren bad їatai bniah halor ki hok jong ki nongdiemadan. Kawei na ki jingїakynduh kaba nyngkong kaba la long ha kawei ka step hadien ka 2 tarik Jylliew, hapoh ka Compound jong ka “Baby Land”, Umsohsun bad ha kane ka jingїakynduh ki nongdiemadan ki la їakren-їatai halor ki mat kiba pher bad khamtam eh kumno ban їakhun pyrshah ia ka jingshah kyndang, ka jingshah knieh ki mar ki mata bad ka jingshah pynsangeh ka kamai kajih ha ki bor Municipal bad kiwei. I Kong Angela Rangad bad Gertrude Lamare kiba la їadon lang ha kane ka jingїakynduh ki la їashim bynta da kaba shah skhor bad buh ha ka jingthoh ia ki jingeh, ki jingsngew bad ia ki mat ba ki nongdiemadan ki kdew. Katba lah ban kynmaw na ka liang ki nongdiemadan kiba ki їadon lang ha kane ka jingїalang ki long Kong Lin, Kong Imi, Bah Oris, Bah Shane bad kiwei.

Naduh kaba sdang hi bad ha man la ki jingїalang la ju pynsngew ia kane kawei ka mat ba kongsan, ba ia ki jingeh jong ki nongdiemadan dei tang ki nongdiemadan hi kiba sngewthuh bad dei tang ma ki hi kiba lah ban ai jingmut bad ban batai kumno ban weng ia kita ki jingeh. La ju pynsngew ruh ba ki nongdiemadan da lade їalade kin їalamkhmat bad їakhun na ka bynta ki hok jong ki.

Ki jingїalang bad ki jingїakynduh ki la bun bad ym lah shuh ban buh ha ka jingthoh bad ha ki sngi kiba sdang ki nongdiemadan bad khamtam eh ki nongmihkhmat na ki thaiῆ bad jaka shongdie kiba pher ki la їapynlut por shisha. Kawei ruh ka jingїakynduh kam shym la long kaba lehnohei bad ha man ki jingїakynduh ki nongdiemadan ki pan jingshai bad їatai halor ka aiῆ bad ki hok jong ki. Ka jingїalang kaba la long ha Youth Center ha Don Bosco, ha shuwa ban don ka General Meeting ban seng bad jied ia ki nongkitkam ba nyngkong jong ka Seng, ka la long ka jingїalang ka ban sah jingkynmaw namar ha kane ka jingїalang u Bah Bhogtoram Mawroh u la ai ka jingpynshai, lyngba ka power point presentation, kaba bniah halor ka aiῆ kaba їadei bad ki nongdiemadan bad u la wanrah ruh ka jingїanujor bad kdew ia ki jingїapher jong kawei pa pawei ka section kaba don ha ka aiῆ jong ka Sorkar India bad ka Sorkar Jylla. Kane ka jingїalang bad ka jingbatai ka la plie war bad pynshai kdar ia ki jingmut jingpyrkhat bad ka la nang pynskhem ia ka jingїakhun.

Kaba bud ia katei ka jingїalang ka dei ka General meeting ha Bethany Society, Dongktieh Laitumkhrah, ha ka Khatsaw Tarik U Jylliew 2016. Ha kane ka sngi la thaw, la pynlong bad la suit la shor ia ka Meghalaya & Greater Shillong Progressive Hawkers and Street Vendors Association (MGSPHSVA) bad la jied ruh ia ki nongkitkam kiba nyngkong kaba kynthup ia kine harum:

  1. President- Lasara Marbaniang.
  2. General Secretary- Shane Thabah
  3. Assistant General Secretary- Shanlang Kharbuli.
  4.  Treasurer- Roney Lyndem
  5. Assistant Treasurer- Imina Kharmuti
Lasara Marbaniang – First President

Ka MGSPHSVA ka kynthup ia baroh ki nongdiemadan hapoh ka Jylla kiba na ki jaitbynriew bapher bapher bad kiba dei ki nongshong shnong ka Jylla Meghalaya. Ka seng ki nongdiemadan ka pdiang bad pyndonkam ia kine ki jait ktien ha ki jingїalang bad kiwei de ki kam jong ka, kita ki long ka Khasi, Garo, English bad Hindi.

Ka MGSPHSVA ka їeng bad treikam na ka bynta ki hok jong ki nongdie madan katkum ki Aiῆ bad ka Riti Synshar jong ka Ri (Constitution of India). Nalor nangta, ka Seng ka їakhun bad їaksaid tyngeh ban pynurlong ia ki jingangnud kaba la pruid dak ha ka article ba saw (4) jong ka Riti Pynїaid Kam (constitution) jong ka Seng (MGSPHSVA).

Ka MGSPHSVA ka dei ka seng ha kaba la jan phra phew na ka shi spah (80%) ki dkhot jong ka Seng ki dei ki kynthei bad ka Seng ka sngew sarong ba ki nongїalam ba hakhmat duh jong ka ki dei ki kynthei. I President ba nyngkong jong ka MGSPHSVA, I dei I Kong Larasa Marbaniang bad haduh mynta la їalam ia ka Seng da I Kong Imina Kharmuti iba long I President. Ka Seng ka la ju pynlong ruh ia ki rally ban pynsawa ia ka sur bad ka hok jong ki kynthei, khamtam eh ka jingshngaiῆ bad jingїada ia ki kynthei kiba die jingdie ha madan bad rud lynti.

Shane Thabah – Founding Secretary

Kawei na ki jingїalang ban pynsawa ia ka sur bad ki hok jong ki kynthei kaba la long ha khyndai lad ha Nohprah 2016.

Tang mar ia sdang treikam ha ka snem 2016, ka MGSPHSVA ka la pynlong ia ka jingїalang bad jingїakhih paidbah ha syndah jong ka Additional Secretariat bad ka Seng ka la ai ruh ia ka dorkhas hakhmat u Myntri Rangbah ka Jylla ha ka 23 tarik u Jylliew 2016. Kane ka dorkhas ka kynthup ia ki jingdawa ban pynsangeh shi syndon ia ka jingpyndik bad jingkyndang ia ki nongdiemadan bad ba ka Sorkar Jylla ka dei ban pyntreikam noh mardor ia ka aiῆ jong ka Sorkar India ka Street Vendors (Protection and Regulation of Livelihood and Street Vending Act 2014.

Ka Dorkhas sha u Myntri Rangbah Ka Jylla 23 Jylliew 2016

Ki bnai kiba bud ki la long shisha ki por kiba eh bad ki jingїakhun kiba jwat, na ka por sha ka por ki nongdiemadan ki shah beh, ki shah knieh ki mar ki mata bad ki nongїalam ki la hap ban їamareh sha ki thanat bad sha ki їingshari.

Namar ba ka Sorkar kam sngap bad ai ia ki jingdawa, ka Seng ka la mudui ha ka їingshari, ka Meghalaya High Court. Ka jingmudui bad jingduwai kaba la buh hakhmat ki nongbishar ka long ban pyndam noh shi syndon ia ka aiῆ jong ka Sorkar Jylla kaba їadei bad ki nongdiemadan bad ban pyntreikam noh ia ka aiῆ jong ka Sorkar India. Ka jingїakhun ha Їingshari kam pat kut haduh mynta ruh, hynrei ka jingїaishah bad jingskhem jingmut jong ki nongїalam bad ki dkhot jong ka Seng ka la long ka borbah kaba pynlah ia ki nongdiemadan ban bteng ia ka kamai kajih jong ki haduh mynta.  

Filing RTI

Kyndit kynsan ha ka snem 2020 ka khlam covid19 ka la wan lynshop ia ka Ri bad Jylla baroh kawei. Ha kane ka khlam ka Sorkar ka la pynbna ia ka jingkhangdam bad ka jingkhangdam ka la neh da ki bnai. Kane ka jingkhangdam ia ka trei ka ktah bad ka kamai kajih ka la tangon tyngeh ia ki nongdiemadan bad ka la don ruh ka jingpyrshang kaba jur na ka liang ki bor Sorkar bad ki Dorbar Shnong ban thawlad ban pynduh syndon ia ka kam die jingdie ha madan.

Ha ka jingshisha kane ka jingpyrshang ban pynduh ia ka hok ki nongdiemadan ka long ka kam be-aiῆ bad ki nongdiemadan sa shisien ki la hap ban їengskhem triang ban їakhun pyrshah ia ki bor kiba thmu ban pynduh ia ka kamai jakpoh jong ki.

Ka Seng ka khlem shongthait bad hapdeng ka jingkyїuh, jingtieng bad jingartatien namar ka jinglynshop ka khlam, la pynlong ia ka jingїalang jong ki nongkitkam bad nongmihkhmat ha madan Golflink ha ka Saw Tarik Jylliew 2020 bad ym pat lap ba sdang ka jingїalang ki bor pulit bad Magistrate ki la wan ban pynsangeh noh.

Ka Meeting ki Nongkitkam bad nongmihkhmat ka MGSPHSVA kaba la long ha ka 4 tarik Jylliew 2020. I Kong Imi kum ka President I la їalam khmat.

Aimi Kharmuti – President
President at the General Body Meeting at Khasi National Dorbar Hall

Ki jingeh kiba mih na ka jingkhangdam ki nangjur bad ki ban khia haduh katta katta ia ki nongtrei-nongbylla sngi. Wat hadien ba la plie ia ka їew ka hat ka la shim por da ki bnai ia ki nongdiemadan ban їohlad ban bteng biang ia ka kamai kajih bad kane ka jia hadien ba ka Seng hi ka la leit tynruh bad dawa na ki bor Sorkar bad ha kajuh ka por ka la tyrwa ia ki lad kumno ban plie biang ia ka kamai kajih ki nongdiemadan da kaba bud ryntih ia ki kyndon ka koit ka khiah. Ka Seng ka la sam ia ki Identity Card sha baroh ki dkhot bad ka la pynbeit hi ia ka rukom shong die jingdie ha madan da kaba bud ia u odd bad even number khnang ban lah ban teh lakam ia ka jingsaphriang u khniang covid19.

Ka Seng ka khlem shongthait bad ka la їasnoh kti bad ka Sorkar ban їakhun pyrshah ia ka khlam ha ka wat kaba nyngkong da kaba pynlong ia ka jinghikai shaphang u khῆiang covid19 bad kumno ban їada bad pynduh ia ka jingsaphriang. La pynlong ia kane ka jinghikai ryngkat bad ka jingkyrshan jong ka National Health Mission, Sorkar Meghalaya ha ki Tarik 12 haduh 23 tarik Risaw 2020, ha Soso Tham Auditorium. Kane ka jinghikai ka la long ka jingmyntoi ia ki nongdiemadan bad kumba phra spah (800) ngut ki nongdiemadan ki la wan їashim bynta bad shah hikai.

Haba ka khlam ka la tangon sa ha ka wat kaba ar, khlem tieng khlem riej ka Seng ka la mih shakhmat ban їatreilang bad ka tnat ka koit ka khiah lyngba ki bor District ha kaba pynbeit ia ka jingai injek tika ia ki para dkhot bad ia ki nongdiemadan. Ha kajuh ka por ka Seng ka їai buddien bad tynruh ia ki bor District ba kin pyrkhat nyngkong ia ki nongbylla sngi kum ki nongdiemadan ha ka por ba ki thmu ban plie ia ka їew ka hat bad ka die ka thied. Kumta da ka jingshimkhia bad jingkitkhlieh ki nongkitkam, ki nongmihkhmat bad da ka jingїatreilang jong baroh ki dkhot, ki bor District ki la kubur bad ki la thaw lad ban shah ia ki nongdiemadan ban sdang noh ia ka kamai kajih jong ki.

Kaba kham ai mynsiem ha kane ka kynti ka long ba da ka jingtrei shitom jong kawei na ki nongkyrshan, ka Reeju Ray, kaba la lah ban lum pisa na ki paralok bad da kane ka pisa la lah ban thied bad sam ia ki jingbam sha ki para dkhot bad kwiei ki nongtrei-nongbylla sngi, kum ki nongtrei їingbriew, nongniah taxi bad kiwei kiba donkam eh ha kane ka por ba ka don ka jingkhangdam. Ka jingsam ia ki marbam ka long kaba rit, hynrei lyngba kane ka pynpaw ia ka mynsiem ka jingїalong kawei bad ka phah ia ka khubor kaba shai ba ki nongdiemadan bad ki dkhot jong ka Seng ki don ban їakyrshan bad їarap kylliang iwei ia iwei pat.

Ka kmen ka sngewbha bad ka rongbiria ka dei ka bynta kaba kongsan jong ka Seng bad shi sien shi snem ka Seng ka ju pynlong ia ka jinglehkmen ban rakhe ia ka sngi ba la seng ia ka ha u bnai Jylliew. La ar snem kynthih ka khlam ka la pynthut ia kane ka rakhe lehkmen, pynban ha ka aїom Khristmas 2020 ka Seng ka la pynlong ia ka jingsam jaiῆ ha ka shnong Wahsohlait kaba don ha ki thaiῆ Nongspung. Bad la pynlong ruh ia ka Christmas carol ha ka Nongbah bad ki nongdiemadan ki la rwai ia ka jingrwai Khristmas “miet bakhuid miet ba jar jar” na ki jaka ba ki shong die jingdie. Ka Radio Big FM 98.3 ruh ka la pyntem ia ka jingrwai carol ba la rwai da ki dkhot bad nongdiemadan bad kane ka jingrwai ka la pynum ia ki dohnud jong ki nongshong shnong.

Ka seng ka la pyrshang ruh ban kner ia ki kti sha ki kam ka koit ka khiah bad ka pule puthi. Ka jingpyrshang kam pat shym la wandur bad kam pat їaid thikna. Ka seng ka ai khublei ia I Dr Wilbur Manner iba la їarap bad don ryngkat bad ka Seng ha ki por baroh bad kumjuh ruh ngi ai khublei ia ki nonghikai kiba la pyrshang bad їarap ia ka jaka pynkhreh kot ia ki khun jong ki nongdiemadan kiba їaleh ia ka eksamin Class 10 bad Class 12 ha kane ka snem. Ka Seng ka ai khublei ruh ia ka Dorbar Shnong Umsohsun kaba la shah ban pyndonkam ia ka їing shnong ban pynlong ia ka jinghikai kot.

Ka Seng ka dei ban nang tur shakhmat. Ngi don ia ka thong ban tei thymmai ia ka imlang sahlang bad ka synshar khadar bad barabor ki jingkylla ki sdang na trai bad na madan.

Khublei.

Rev Kyrsoibor Pyrtuh

Invitee Member (MGSPHSVA)

The post San Snem Pura Ka Jingїaid Lynti Ka Sengbah Ki Nongdiemadan Ha Ka Jylla appeared first on RAIOT.

Katto Katne Ki Symboh History Kiba Їasnoh Bad Ka Jingwan Poi Ka Gospel Ha ka Bri HynnIewtrep

$
0
0

Ha ka 22 tarik Jylliew ka Balang Presbyterian ha ka Bri Hynῆiewtrep ka kynmaw bad rakhe ia ka jingwan poi jong u Thomas Jones bad ka Anne Jones, ki missionary banyngkong jong ka Welsh Calvinistic Methodist Foreign Mission Society ha ki lum jong ka Hima Sohra ha ka 22 Jylliew 1841. Ka Gospel ka la wan mynta la Shi Spah Phra Phew Snem (180) bad ka don kawei ka jingrwai kaba la thaw kyrpang ban pynsah kynmaw ia ka jingwan ka Gospel bad lah ban shem ia kane ka jingrwai ha ka kot, Ryngkat Bad Ki Mawkynmaw Ha Nongsawlia, da I Bah L. Gilbert Shullai bad ka jingrwai ka long kumne:

“Khubor Phylla Jingieit U Blei”
U Blei u ieit eh ia ka pyrthei
U ai la u khun marwei
Kuna ha diengphna u siew
Ha Kalbari mynnymwei
Kan iai sawa
Khubor phylla jingieit U Blei.
Lyngba Ri Wales khubor pynsawa
Lyngba ki nongkit ‘tien Blei
Ha Ri Hynῆiewtrep
Naduh khadphra sawphew wei.

Wat la ngi kwah ban pynїakhlad ia ka kam mission ne kam balang na ka kam synshar, pynban ym lah pat ban kiar na kaba pule ia ka history ka jingsynshar ki Phareng haba pule ia ka history jong ka Balang Khristan ha ka Ri. Kumta ym lah ban pynїakhlad ia ka history shaphang ka jingwan ka Gospel bad ka jingsdang jong ka Balang ha ka Ri na ka history jong ka jingsynshar ki Phareng na Ri Bilat.

Ka jingwan jong ka Gospel bad ka jingsdang jong ka Balang Presbyterian ha ka Ri ka bud ryngkhi ia ka history jong ka kynhun ki nongkhaїi, ka British East India Company bad ka jingsynshar jong ki Phareng. Katkum ka kot, Talawiar U Sohpetbneng, da i bah L.G Shullai la kdew shai ba ki Nongkhaїi ki kylla Nongsynshar- “Katkum ka bor (Royal Charter) ba la ai da ka Queen Elizabeth -I ha ka 31 tarik December 1600, ka East India Company ka la їoh ban khaїi hapoh ka kyrteng, “The Governor and Company of Merchants of London Trading with the East Indies”.  Nalor nangta ha ka snem 1683 ka kynhun ki nongkhaїi ka la nang їoh bor shuh bad “la shah ia ka Company, ym tang ban khaїi, hynrei ban skut jaka, thaw tyngka, buh shipai, їatehlok,їaleh thma bad їasuk thma, bad ban pynїaid ia ki kam dewani bad phoidari”. Ka jingїohnong kaba kham khraw jong ka Company ka long ka jingїoh jong ka ha ka snem 1765 na u Patsha Mogul ia ka bor ban synshar ia ka Bengal, Bihar bad Orissa. Їa kane ka bor la ju tip kum ka “Dewani of Bengal.” Dei hadien ka “Dewani of Bengal” bad naduh ka snem 1774 ki Phareng ki la sdang ban їatyngkhuh bad ki Hima Khasi, kum ka Hima Nongstoin, Mawiang, Maharam, Jaiῆtia, Shella bad Sohra.

Ha ka snem 1793 u William Wilberforce u la wanrah ia kawei ka motion lane ka mat їakren ha ka Їing Dorbar Thaw Aiῆ jong ka Ri Bilat bad kata ka motion ka long ba ka East India Company kaba dei ka kynhun ki Nongkhaїi, ka dei ban tynrong lem ia ka jingkitkhlieh bad kyrshan ia ki kam ban їalap ia ka Gospel ha Ri India. Kum ka jingkyrshan ia ki skul, ki hospital bad kiwei. Ha kane ka sien, ka motion ka la shah rem bad ym shym la lah ban pynlong ia ka East India Company ba kan kitkhlieh lem ia ki kam mission jong ka Balang Khristan.

Hadien arphew snem, ha ka snem 1813 la wanrah biang ia kane kajuh ka motion ha ka Їing Dorbar Thaw Aiῆ bad ha kane ka kynti ka Їing Dorbar Thaw Aiῆ ka la pdiang bad shim ia ka rai ba ka East India Company ka dei ban pdiang ia ki missionary kiba їalap bad treikam ha ki jaka bapher bapher ba ka East India Company ka don. Nalor nangta, ka East India Company ka dei ruh ban kitkhlieh bad kyrshan ia ki kam jong ka Balang ne jong ka mission khamtam eh na ka bynta ka jingmyntoi ki Phareng kiba shong ba sah bad kiba trei ba ktah ha Ri India.

To ngin ia phai biang sha ka Ri Hynῆiewtrep, ki Syiem Burma ki la synshar ia ka “Assam” bad ha ka por ka jingsynshar ki Burma ki la mih shibun ki jingkulmar ha “Assam”. Katkum ka kot Talawiar U Sohpetbneng, “ki Phareng bad ka Sorkar Company (East India Company) ki la pynbna thma pyrshah ia ki Burma ha ka 5 tarik March 1824. Hadien kumba ar snem, ka thma ka la kut bad la ia soi ia ka jingїateh kular kaba la tip kum ka Treaty of Yandaboo ha ka 24 tarik February 1826. Da kane ka jingiateh kular ka Sorkar Company ka la pynlong ia ka Assam ka bynta jong ka Bengal Province…Katto katne bnai hadien ka Treaty of Yandaboo U Tirot Sing, u Syiem ka Hima Nongkhlaw, u laїateh kular bad ki Phareng ha ka 30 tarik November 1826, katba ka Hima Sohra pat ka la pdiang ia ka Sorkar Company jong ki Phareng bad їateh kular ha u bnai September 1829. La ai jaka ia ka Sorkar Company ha Saitsohpen…”

Ka jingsynshar lahduh jong ka Sorkar Company ka la kut noh ha ka snem 1858 hadien ba ki Phareng ki la lah ban pynsangeh bad pynjem ia ka jingїeng їaleh pyrshah jong ki shipai trai ri nong India kiba shakri ia ka Sorkar Company lane ka Sepoy Mutiny kaba la khie ha ka snem 1857. Halor kane ka jingjia ka Їing Dorbar Thawaiῆ ka Ri Bilat ka la sngewdei ban shimti noh ha lade ia ka jingsynshar ia ka Ri India bad ka Їing Dorbar Thawaiῆ ka la pass ia ka Government of India Act 1858 bad da kane ka Act la pynwai noh ia ka jingsynshar jong ka East India Company.

Ha ka por ba u Rev Thomas Jones bad ka Anne Jones ki la poi ha Sohra ha ka 22 tarik Jylliew 1841, ka Sorkar Company ka la pynlong ia ka Sohra kum ka Head Quarter jong ka Political Agency kaba la tip kum ka Cossayah Hills Political Agency bad u Governor General of India u dei u Lord Auckland.  U Rev Thomas Jones bad ka Anne Jones ki la shong shi por hapoh ka Compound jong ki shipai ka Sorkar Company ha Saitsohpen. Bad ruh dei ha ka por ba long Syiem u Suba Sing ba u Thomas Jones u la sdang ia ka jingtrei mission jong u bad ka Hima Sohra ka la ai jaka ia ka Welsh Mission ha Nongsawlia.

Ki missionary ki la wan bad ki la leit phai noh, ki la leh bad pyndep la ka bynta. Kumjuh ruh ki longshuwa trai ri ki la sharai bad їalam lynti ia ka Balang. Nalor ka jingїalap ia ka ktien Blei, ka Welsh Mission bad U Rev Thomas Jones ki la plie ia ki lai tylli ki skul ha Mawsmai, Mawmluh bad Sohra Twa ha ka snem 1842. Kine ki dei ki Elpiskul bad lyngba jong ki ki khun ki hajar hapoh ka Ri ki la їoh ia ki jingnang-jingtip, ki jingshemphang bad jingtbit shaphang ka juk shai bad ki la їoh ia ka jingnang-jingstad bathymmai. Bad lyngba u khaw kham jong u Babu Joel Gatphoh la nang pynїar bad pynbun shuh shuh ia ki Elpiskul ha kylleng ka Ri. Kumta ngim dei ban klet ia ki nonghikai kiba la len lade, khamtam eh ia kito kiba la shakri ha ki spah snem kiba la leit noh bad ki la long shisha u prew uba tbeh jingshai.

Hadien ka Independence 1947, kiba bun ki Phareng ki la mih noh na Ri India bad ki missionary kiba khatduh kiba dang don ha ka Ri Hynῆiewtrep haduh ka snem 1969 ki long sa tang hynῆiew ngut bad kita ki long Rev T. B Phillips bad ka mem Menna Phillips, Dr R. A Hughes bad ka mem Nancy Hughes, Miss Gwen C. Evans, Dr N. Tunnel bad mem Phylis Tunnel. Kine ki missionary ki la leit phai jynduh sha la ka Ri ha ka snem 1969 bad ka Balang Presbyterian Mawkhar ka la pynlong ia ka Jingїaseng Ai Khublei ia ki missionary ha ka 20 April 1969 ha ka por 1.00 P.M.

(Ki dkhot ka Committee Balang Mawkhar bad ki Missionary 20th April 1969 (Sngi U Trai). La sot na ka History Ka Balang Presbyterian Mawkhar 2020).

Kaba ngi don mynta ka dei kaba ngi la їoh pateng na ki missionary bad ki longshuwa. Kaei pat kaba thymmai kaba ngi la sei madan ha kine ki sanphew tylli ki snem naduh ka snem 1969? Dang shen ka la mih pyrthei ka kaiphot, kaba la tip kum ka Performance Grading Index (PGI) 2019-2020 bad kane ka їathuh ia ka jinglong jingman ka pule puthi ha baroh ki Jylla jong ka Ri India. Bad katkum ka kaiphot, ka pule-puthi bad ki jingai jinghikai ha ki skul hapoh ka Jylla Meghalaya ki long kiba sniew bad kiba duna tam. Ňiuma, jan mar shiteng na ki skul ha Meghalaya ki dei ki skul shimet ba la pynїaid da ki Balang Khristan. Ka Balang Presbyterian ruh ka khmih bad pynїaid shibun tylli ki skul bad kumta kam lah ban kiar na ka jingkitkhlieh. Kaba kongsan mynta ka long ban їit, ban tih bniah bad ban pyrkhat sani kumno ban tei thymmai ia ka pule-puthi kaba la long ka bynta jong ka jingshakri bad ka mission bakhraw jong ka Balang ha kine ki shi spah phra phew tylli ki snem.

Ngin pynkut da ka jingrwai ba la sot na ka kot jong I bah L. Gilbert Shullai, Reverend Thomas Jones Memorial Day,

“Naduh na Sohra-rim bad haduh Rangjyrteh
Naduh Nohkalikai bad haduh Nohsngithiang;
Dei ka “Campus Skul Bah” kaba iar kaba heh,
Ba u Blei Trai Kynrad U la buh la pynbiang.
…ki Elpiskul ha Mawsmai bad Mawmluh,
Kumjuh ha Sohra Twa Thomas Jones u la buh…”

Amen.

The post Katto Katne Ki Symboh History Kiba Їasnoh Bad Ka Jingwan Poi Ka Gospel Ha ka Bri HynnIewtrep appeared first on RAIOT.

U Saul Bad Ka Theology Jong Ka Jinglynῆiar

$
0
0

“Saul, Saul! Balei me pynshitom beiῆ ia nga?”

Katkum ka almanac jong ka Balang Presbyterian ha ka bri hynῆiewtrep, ka sngi U Trai kaba nyngkong jong u ‘naitung ka dei ka theological Sunday.  Ha kane ka sngi ngi kynmaw kyrpang ia ka jingsdang jong ka Skul pule theology ha Nongsawlia kaba la seng ha ka snem 1887 bad U Rev Dr. John Roberts u dei u Principal banyngkong jong ka. Haba їakren shaphang u Dr John Roberts, ym lah ruh ban klet ia ka jingnoh synῆiang jong u sha ka thiar jong ka thoh ka tar khasi. Kawei kaba u Dr John Roberts u la leh ka long ban pynkylla sha ka ktien khasi ia ki drama phareng bad u la buh ha ka ktien khasi ia ka jingkren pynshit u Kassius ia u Brutus ban їaleh pyrshah ia u Kaisar. Ha ka drama Julius Caesar u Kassius u kren kumne:

Why, man doth bestride the narrow world like colosses
And we petty men walk under his huge legs,
And peep about to find ourselves dishonorable graves…”

Bad u Dr John Roberts u la pynwan sha ka ktien khasi:

Shish, Briew u їaid pawang ia ka pyrthei,
Kane kum u Kolossos,
Ngi hynrei ki riewїaid, ngi їaid napoh ki kjat radbah jong u.
Ngi shu khmih sian ban shem ka jingtep jahburom halade”.
(L.Gilbert Shullai, U Dr John Roberts D.D)

Ka Cherra Theological College (CTC) Nongsawlia

Ka theology ka dei ka stad saian kaba pule shaphang u Blei lane ka stad saiῆpyrkhat kaba їadei bad ka jingtip ia u Blei. Ha kiwei de ki kyntien, ka theology ka dei ruh ka jingshem mynsiem, ka jingїashem ne jingїakynduh bad kiei kiei kiba maiaῆ ha ka jingїaid lynti ha ka jingim. Lah ban ong ba u briew ne ka briew shimet ki mad bad shem halade marwei ia ki jingmaїan bad ki don la ka jong ka theology.

Lyngba ki jingїashem bad jingїakynduh ha ka jingim ngi sakhi ia ka jingmaїan bad mad ruh ia ka jingїeid Blei. Lyngba ki jingїashem bad jingїakynduh ngi їohlad ban puson bad ban san ha ka jingim. Ha ki kyntien kiba shai ka theology jong u Jisu Khrist ka dei ka jingїeid bad jingim ba dap kyrhai. Kane ka theology jong u Jisu ka tyllun bad ka san ha ka jingim jong ka Balang kaba nyngkong, ka kynhun kaba hikai ban їa imlang bad ban їabit-їabiang lang mar kumjuh.

Ka theology ka dei ban kdew lynti ia ka mission jong ka Balang. Nalor ka kam їalap ‘tien Blei, ka Balang Presbyterian ha ka Ri ka don bynta ruh ha ka kam hikai bad kam pynkhiah bad lada ngi donkam ban pynїar ne pynkhraw ia ka mission ngin hap ban pynthymmai ia ka saiῆpyrkhat theology. Ha ka juk ba ka jingsumar pang ka long kaba rem dor bad ki jingpang kiba nang kynrei, kaei ka theology jong ka Balang? Ha ka juk jong ka jingduk bad jingkyrduh, kaei ka jingpuson theology jong ka Balang?

Ka Balang Presbyterian ha ka Ri ka don ia ka Skul pule theology bad ka Hospital kiba long ki nongmuna kiba pynithuh ia ka Balang sha kiwei ki jylli ba їar ha ka pyrthei. Khamtam eh ka Skul pule theology kaba ka Balang kam lah ban shim grant ne їoh skhim na ka “Secular Government” na ka bynta ki jinglut jingsep bad ka hap ban shaniah tylli ha ka jingkyrshan jong ki dkhot jong ka Balang. Kine ar, ka Skul pule theology bad ka Hospital ki dei ka nongmuna bad lada jia ba kine ki duh, ki dam noh ka Balang ruh ka lah ban lip. Ka Balang ka lah ban bun paid, ka lah ban don san lak ne shiphew lak ngut ki dkhot jong ka, hynrei kam don jingmut pat lada kine ki nongmuna ki duh bad ki dam noh. Kumta ka Balang kan hap ban їasksaid ym tang ban pynneh hynrei ban nang pynkhraw ia ka jingshakri jong kine ki shlem jinghikai bad jingpynkhiah.

Ha ka kitab ki Kam ki Apostol (Ki Kam 9:1-5) la їathuh shaphang ka jingїashem bad jingїakynduh jong u Saul, bad I Rev N.B.Diemgdoh I ong ba u Saul u їatyngkhuh bad ka theology jong ka jinglynῆiar ha ka lynti sha Damaskos.

Khyndiat shaphang u Saul, u Saul u dei u riewstad theology jong ka niam Jiw bad u dei u khynnah skul jong u Gamaliel. U Saul u dei ruh u Jiw uba shitrhem bad uba pynshitom beiῆ ia ki nongbud u Jisu Khrist bad ia kiwei pat ki bym dei ki Jiw. U dei ruh u riewstad uba ῆiewbeiῆ ia ki kynthei bad ki kynthei kim don jaka ha ka khuiῆ pyrkhat jong u. Ha ka lynti sha Damsakos une u juh Saul u la їashem bad їatyngkhuh bad ka maїan Blei.

Katkum ka kitab ki Kam 9:3-4, “Haba u Saul u la wan poi hajan ka nongbah Damaskos, kynsan ka jingshai na ka sahit bneng ka la thaba lep sawdong ia u. Te u la hap sha madan bad u la їohsngew ia ka sur kaba ong ha u, Saul, Saul! Balei me pynshitom beiῆ ia nga?” Ňiuma, ngin ym ia pynlut por hangne ia ki dak ki shin kiba paw ha ka lynti sha Damaskos lymne їakren kumno u Saul u poi sha ka jingkylla kaba mut. Hynrei kaba kongsan ka long ba ha ka lynti sha Damaskos u Saul u їashem bad їatyngkhuh bad ka theology jong ka jinglynῆiar. Ki nongbud u Jisu ki їam bad lynῆiar namar ka jingshah ban beiῆ, kiwei ruh de ki nongshnong shnong kiba kynthup ia ki Mraw, ki Jentil, ki Greek, ki Kynthei bad wat ki Jiw hi ruh kiba im ha ka por jong u Saul ki shah khῆoit beiῆ.

Don ar tylli ki mat ba ngi dei ban puson haba ngi pule shaphang ka jingїashem bad jingїatyngkhuh u Saul ha ka lynti sha Damaskos. Wei, ka imlang sahlang ka long kaba runar bad kaba dait thah slam slam. Ki briew khamtam kiba don ha ka bor lane ki bakhraw batri kim patiaw ia ka jingud jingїam jong ki para briew. Ar, ha pyrshah ka pyrthei kaba runar bad ka imlang sahlang kaba dait thah slam slam ka їeng rasong bad ka їeng eh rngiew ka kynhun kaba thymmai jong ki nongbud u Jisu Khrist bad kane ka kynhun da ka theology jong ka jingїeid bad ka theology jong ka jinglynῆiar ka kob, ka aireng bad ka їakhun ban pynkylla bad tei thymmai ia ka pyrthei.

Ha lynti sha Damaskos, U Saul u їashem bad їatyngkhuh bad ka jingїam bad jinglynῆiar jong ki briew kiba shah ban beiῆ. Ka Baibl ka їathuh shaphang ka jingshah pynshitom beiῆ jong ki nongbud u Jisu Khrist.  Hynrei ym dei tang ki nongbud u Jisu kiba shah pynshitom, kiba bun kiwei pat ki nongshong shnong ki ngat ha kane ka apot bad kumta ki їam bad lynῆiar. Ka daw kaba kongsan ba ki nongbud u Jisu Khrist ki shah pynshitom ka long ba ki nud ban їeng, ban kob bad їakhun pyrshah ia ki bor synshar, ia ki bor niam bad ia ki kolshor kiba hikai ban ibeiῆ bad ῆiewpoh ia kiwei. Kumta kane ka kynhun bathymmai jong ki nongbud u Jisu Khrist ka long ka jingma kaba khraw ia ki bor bad ia ki briew kiba don ha ka bor.

Katkum ka Baibl, U Blei barabor u don ha ka liang jong ki briew kiba їam, ba lynῆiar bad kiba shah ban beiῆ. Ha ka lynti sha Damaskos une u Blei u їeng ban khang lynti bad kob ia u Saul. Une u Blei jong ka jingїeid u їakynduh bad їatyngkhuh bad u Saul. Une u Blei u sei madan ia ki jingrunar jong u Saul da kine ki kyntien- “Saul, Saul! Balei me pynshitom beiῆ ia nga?” 

Ha ka lynti sha Damaskos u Blei u їeng na ka bynta ki paidbah nongshong shnong kiba їam bad lynῆiar kthang namar ki jingeh bad jingshah pynshitom beiῆ. U Blei u їashim bynta lang ha ki jingeh jong ki briew bad u hiar khyndew ban їakhun ryngkat bad ki rangli juki.

U Saul ha shuwa ba un kylla long u Apostol Paul u dei uwei na ki nongїalam Jiw uba dap da ka jingisih bad jingshun ia kiwei ki bym dei ki Jiw bad uba pynshitom beiῆ ia ki nongbud U Jisu. Ka juk “neo liberal” kaba ngi im mynta ruh ka dap bad ka shlei da ka jingїashun, jingїa-isih bad jingїapynїap briew. La nang pynjur shuh shuh ia ka jingїashun bad jingїa-isih para briew da ka buit sianti jong ki nongkhaїi ne heh saipan kiba kyrshan ia ki nongsynshar ba runar bad ba leh donbor tang ban myntoi ka kam khaїi bad ka kam rhah spah shimet.  

Ka pynnoh mynsiem shikatdei ban їohi ha kane ka juk ba ki don kiba pyndonkam ia ka niam, ka kolshor bad ka jaidbynriew ban pynkharoi ne bsuh ia ka jingїaisih, jingїashun, jingїapynїap para briew tang ban myntoi їalade shimet”(William Barber). Kumta ngi dei ban pynjur ia ka jingїam bad jinglynῆiar bad ryngkat bad u Blei ngin їakhun tyngeh bad khang lynti ia ki kam runar bad ki jingleh donbor baroh.

Amen

The post U Saul Bad Ka Theology Jong Ka Jinglynῆiar appeared first on RAIOT.

Ka Nongbah Jong Ka Jingjahthait

$
0
0

“To wan ha nga, phi baroh kiba thait…

Ha ka 23 tarik January 1999 la thang im ia u Graham Staines bad ia ki khun shynrang jong u ha Manoharpur, Odisha bad ha ka 8 tarik October 2020 la kem bad set along haduh ban da їap ia u Father Stan. U Graham Staines u dei u Missionary jong ka Evangelical Missionary Society of Mayurbhanj bad u trei hapdeng kiba pang ῆiangthohlieh ha ki shnong ba kyndong bad ba jynjar tam jong ka Jylla Orissa. U dei u missionary uba pynsngewthuh ia ki briew ba ka jingpang ῆaingthohlieh ka dei kaba lah ban sumar bad kam dei ka jingtim. U trei minot bad u long ka pyrnon kaba pun hapdeng ki briew kiba pang ῆiangthohlieh, kiba la shah їehnoh beiῆ bad ka imlang sahlang. Da ka jingieid u їalap bad pynsngewthuh ia ki parabriew ba kim dei ban ῆiewbeiῆ ia kiba pang ῆiangthohlieh, hynrei ban kdup, ban kynthup bad sumar ia ki da ka jingieid.

Ka long ka taїew kaba dum namar ba u Father Stan Swamy, u sohblei ka jingїasyllok ki Jesuit jong ka Balang Catholic, u briew uba im bad uba len lade na ka bynta ki Adivasi, ki Tribal bad ki rangli ki juki u la khlad noh na kane ka pyrthei ha ka 5 tarik ‘Naitung 2021.

Ka jingїap jong u Father Stan ka long ka mat ba ngi dei ban їakren bad їapyrkhat namar ba une u riewїakhun ba radbah um dei tang ba u їap, hynrei u shah pynїap ha ka jingrunar bad jingbymhok. Ka long ruh kaba kthang ban pyrkhat ba u Father Stan Swamy u khlad ha ka sngi ba ka Їingbishar, ka Bombay High Court ka dang shim bishar halor ka jamin kaba u la kyrpad na ka їingbishar ba donburom.

La kha ia u Father Stan Swamy ha ka 26 April 1937 ha ka shnong Tiruchirappalli ha Tamil Nadu bad u la rung sha ka kam sharai Balang kum u sohblei hapoh ka jingїasyllok jong ki Jesuit. U la jied ban shakri ia ki Adivasi haduh ka sngi jong ka jingїap. Ka jingkhraw jong u Father Stan Swamy kam dei ka jinglong sohblei jong u, hynrei u dei u riewshlur uba radbah uba їeng bad їakhun na ka bynta ki hok jong ki trai ri, ki trai muluk lane ki Adivasi jong ka Jylla Jharkhand bad u їeng ruh ban їakhun na ka bynta ki rangli ki juki kiba shah ban beiῆ. U long ka sur jong kito ki briew ki bym don sur bad long ka bor jong kiba tlot bor.

U briew uba ngeit ha ka jingsuk bad jingim ba dap kyrhai jong ki briew baroh. U ngeit ha ka Gospel u Khrist bad ka Riti Synshar ka Ri. U don ka jingtip kaba bniah ba ki Adivasi, kiba long ki trai ri, trai muluk, ki don ki hok tynrai kiba la pruid dak ha ka Riti Synshar ka Ri. Kumta u їeng bad їakhun lang ryngkat bad ki katkum ki aiῆ bad ki kyndon jong ka Riti Synshar. U ju sngewtynnad ban khot ieid ia ki paralok bad ki para ba їatreilang da ka kyntien “comrade”, hynrei kane kam mut ba u dei u dkhot ne nongkyrshan jong ki seng kieng atiar ne lehnoh. Ka kyntien “comrade” kam dei ka kyntien kaba sniew, ka dei ka kyntien kaba thew ia ka jingїalong shipara bad ki Adivasi ki dei ki para kynthei, ki para shynrang jong U bad u im, u shah shitom bad u їap namar jong ki.

U Father Stan um ngeit ha ka jingїaumsnam bad ha ka jingїakhun jong u um pat pynmong ne pynjaw snam iano iano ruh. Pynban u ngeit ha ka jingїalong shipara, ka jingїalong mar ryngkat bad ka jingїabit їabiang lang ha ki bynta baroh jong ka jingim. U dei u paralok ba jan tam jong ki rangli bad ki briew kiba shah ban beiῆ. 

Lah ban ῆiewtang hangne katto katne ki jingїakhun ba radbah jong u bad kiba u la їadon bynta ryngkat bad ki Adivasi – Kumba long ma ngi ha kane ka Jylla, ki Adivasi ki long trai halor ka khyndew ka shyiap, ki khlaw, ki lum, ki wah bad baroh ka spah mariang ha ki Jylla kum ka Jharkhand bad shawei. Ki Adivasi ha Jharkhand, ki don їa ki hok katkum ba la pruid dak ha ka Khyrnit ba San ne ka “Fifth Schedule” jong ka Constitution. U Father Stan, khlem shongthait u їakhun na ka bynta ka jingpyntreikam ia ka “Fifth Schedule” bad ban thung ia ka Tribes Advisory Council ha kaba ki Adivasi hi kin long ki dkhot jong ka khnang ba kin lah ban їada, ban pynneh bad kyntiew ia ka jingim jong ki hapoh ka Jylla.

U la їeng bad їaleh pyrshah ruh ia ka “Land Bank Policy” lane ka jingkynshew kyrpang ia ka khyndew. Ka “Land bank policy” bad kiwei de ki kam pynroi ki dei ki buit sianti ban pynthame ia ki Adivasi bad ha ka kyrteng jong ka roi ka par la kurup bad dakhol jubor ia ka khyndew, ia ki khlaw ki btap, ki marpoh khyndew bad la pynjot ia ka mariang bad ia ka jingim jong ki Adivasi. 

U la їashim bynta bad ka Jharkhand Association Against Uranium Radiation, ka kynhun kaba kren bad pynpaw ia ki jingma jong ka lyer bih kaba mih na u mar poh khyndew Uranium bad ha Їingshari u la їakhun na ka bynta ki hajar ngut ki Adivasi kiba shah kem bad shah pharep ba ki dei ki riewkieng atiar ne ki lehnoh. Lyngba ka PIL u la mudui bad kyrpad ia ka High Court ba kan pynlait ia baroh kito kiba la shah kem khlem nongrim, ban pynstet ia ka jingtian bishar bad ban thung ia ka Judicial Commission ka ban tohkit bniah halor jingpynsuki ia ka jingbishar ia ki koidi. Ki hok jong ki nongtrei nongbylla sngi ruh ka dei ka mat їakhun kaba u la shim khia bad їakhun shi lynter ka jingim.

Ha ka jingїakhun ban їada bad pynneh ia ki hok jong ki Adivasi ha ka Jylla Jharkhand bad ban їada ia ki rangli ki juki kiba shah ban beiῆ, u Father Stan u la їatyngkhuh bad ki bor synshar, ki riewdon burom, ki riewrunar, ki “corporate” bad ki kynhun bapher jong ki nongkhaїi bad ki riewkhwan myntoi shimet kiba rhah bad kiba klun naphang lin ia ka spah mariang jong ki Adivasi. Kine ki shun bad isih haduh katta katta ia u Father Stan Swamy bad ki kwah ban pynsngap jar ia u. Pynban u Father Stan um shym la pyndem haduh ka sngi jong ka jingїap. La pharep bad mudui lamler pyrshah ia U, la kem bad pyndukha mynsiem ia U haduh ba un da khlad syndon na kane ka pyrthei. 

U Father Stan Swamy u la khlad kum u koidi ha їing byndi bad ym pat shym la bishar ia u. Kita kiba donkti ha kaba pynjia long ia ka jingset byndi ia u bad kiba la kynnoh ne pharep khlem nongrim ia u, lehse ki la hun mynsiem namar kaei kaba ki kwah la lah ban pyndep. U Father Stan Swamy u la їap bad um lah shuh ban ring ban pynhiar mynsiem bad um lah shuh ban ang ka shyntur ban kylli jingkylli, um lah shuh ban khih, ban ksaid sha ki jaka їakhih paidbah lymne ban їashim bynta ha ki jingїakhun bad um lah shuh ban leit sha Їingshari ban mudui bad ban ujor pyrshah ia ki bor synshar kiba leh donbor. Katta ki la їakmen toh hoh bad ia tah-hah ba u Father Stan Swamy um don shuh.

Phra bnai mynshuwa hadien ba la kem ia u Father Stan Swamy ha ka 8 tarik Risaw 2020 la pynlong ia ka jingїalang paidbah ban pyrshah ia ka jingkem bad jingpharep ia u ha Don Bosco Square. Ňiuma, ka long kaba sngewdiaw ba kum ka Jylla ne ka Tribal State ngim shym la lah ban їakhun bad їasaid na ka bynta ban pynlait ia u Father Stan na їing byndi. Hoid, ka dei ruh ia ngi ban їeng bad їasaid na ka bynta kiwei pat ki riewїakhun kiba la shah kem bad shah set byndi ryngkat bad U ha Teloja Jail bad shawei de.

Ka jingkhlad jong u Father Stan Swamy ym tang ba ka pynsngewsih bad pyndiaw, hynrei ka pynbitar ia ka mynsiem jong ki nongshong shnong ka Ri. La mih ki jingthoh bad jingїakren, “Mano ba pynїap ia u Father Stan? U Father Stan un їai im ha ka dohnud jong kiba shah ban beiῆ. Phi khlem їap, hynrei phi dei u martyr”. Ym lah ban len ba u Father Stan u їap ha ka por ba u dang don hapoh ka jingbishar bad ka San Tarik u ‘Naitung 2021 kan sah kynmaw ba ka Їingbishar ba donburom, ka Bombay High Court, ka їoh pdiang ia ka khubor ba u Father Stan um don shuh ha pyrthei ha ka por ba ka dang bishar ia ka jamin jong U. Ka jingbishar kam pat sdang bad ka jingtohkit ruh kam pat shym la don thikna, lait noh tang ki jingkynnoh bad jingpharep ki bym shongnia bad bym shongaiῆ.  

Hoid u Father Stan um don shuh, hynrei ngi rakhe burom ia ka jingim, ka jingshlur bad ka jinglen lade jong u na ka bynta ki Adivasi bad ki rangli ki juki. Ban kynmaw ia u Father Stan ka dei ruh ia ngi ban pyrkhat khia bad dawa ban pyndam noh ia ki aiῆ Їak-jakor, kum ka UAPA, AFSPA, MPDA bad ka kyndon Sedition kaba don ha ka Indian Penal Code.

Ka Baibl ka kren shaphang ka Nongbah jong ka Jingjahthait bad u Trai Jisu u khot sha ka jingjah thait da kine ki kyntien- “To wan ha nga, phi baroh kiba thait naba kit ia ki jingkit ba khia bad ngan ai ha phi ka jingjahthait”(Mathїos 11:28). Kane ka Nongbah kam thew tang ia kata ka jaka kaba don sha lyndet jong kane ka pyrthei. U Father Stan, um shym la im bad shah shitom tang na ka bynta ban їoh shongthait ha ka Nongbah kaba sha lyndet kane ka pyrthei. Pynban u la їakhun na ka bynta ban pynїoh ha ki Adivasi bad ki rangli juki ia ka Shnong bad ka Ri kaba shngaiῆ, kaba laitluid bad ba dap kyrhai. U la їohi-paw bad їakhun ban pynurlong ia ka Bneng hangne ha khyndew.

Katkum u Father Stan, ka Nongbah jong ka Jingjahthait ka dei ka Nongbah kaba paw hangne ha pyrthei lane ka “socio-political reality” na ka bynta ki Adivasi bad ki rangli-juki. Phewse haduh mynta ngim pat lah satia ban їoh ia kane ka Nongbah bad ngi dang im ha ka Hima kaba lute ia kiba hok, kaba їehnoh beiῆ ia kiba duk ba kyrduh, kaba pynjot ia ka mariang bad kaba pynkha ia ka kharai jong ka jinglah shilliang. Bunsien ngi sngew kumba la ban khia bad ngi jem ki khnap, ngi duhbor, ngi lynga, ngi duh mynsiem bad shah tyllep ha ka jingsheptieng.

Hapdeng ka jingsheptieng u nongїathuhlypa u pyrta da kine ki kyntien, “Pyntngen ia ki briew jong nga, ong u Blei jong ngi pyntngen ia ki” (Isaiah 40:1). Ka jingїap u Father Stan Swamy kam pat dei kaba kut. U Father Stan u їap tang ha ka doh, hynrei ki kam jong u ki їai im, ki ai mynsiem bad pynshlur ia ki phew spah ngut kiwei pat kiba dang im bad kiba їakhun. 

Kumta ka jingїakhun bad jingїaleh kan їai bteng. Ym don ba lah ban pynkbum jubor ia ka sur jongno jongno ruh bad u Father Stan hi u ong, “ka sim kaba shah set kut hapoh ka ruh ka lah ban rwai”. 

Amen.

The post Ka Nongbah Jong Ka Jingjahthait appeared first on RAIOT.


Ko Ka Briew La Pynlait Phar Їa Pha

$
0
0

Ki don ki jingpynksan nia ba kam don jingmut ban їakren shaphang ka jinglaitluid bad jingpynkup bor ia ki kynthei ha ka Jaidbynriew bad ka Jylla kaba shim jait na ka kmie. Ki pynksan jur halor ka nongrim ba ki kynthei ki dei ki nongїohpateng, ki nongkhmih bad nongpynїaid ia ka spah-ka nongtymmen jong ka kur bad ka їing. Dei halor kane ba ki kynnoh katba mon ia ki kynthei bad tang pher wiak ki tei pop ha ki kynthei. Naduh ka poikha-poiman haduh ka pait їing pait sem ki pynkit ha ki kynthei.

Wat la ka dustur їapoikha ki khun, ki pyrsa ka long da ka jingtip lang ki kmie, ki kpa bad ki kni, bad ha ka jingїashem jong nga, kum u nongtrei kam Balang, ha kine ki arphew snem lah ban ong hangne ha man la ka shiphew ngut ki kynthei kiba їapoikha, shiphew ki dei da ka jingtip ka kmie, u kpa bad u kni, kampher la ki їapoikha bad uba lieh ne uba stem ne uba saw ne uba bthuh ka snieh doh. Kane ka mut ba ka їing ka sem ka tip bad kubur ia kaei ba ka khun kynthei jong ki ka leh. Pynban ngi dang kem daw bad shim kabu hi ban kynthoh, ban thad ia ka longrynῆieng jong ki kynthei bad ym tang katta, ngi byrngem, ngi byrthen, ngi shoh, ngi dat bad ngi batbor ia ki. Nalor nangta haba ngim їahap jingmut bad ki, ngi kynthoh pyrshah ba ki die tad dor ia ka “Jaidbynriew”.

Їa ka pait їing pait sem ruh ngi pynkit ha ka kynthei namar ba la thoh- “Ka briew kaba stad ka tei ia la ka їing: hynrei kaba bieit ka lied noh ia ka da la ki jong ki kti” (Proberb 14:1). Їa kane ka dkhot la thep jubor bad pynlong doh longsnam ha ki kynthei ba ka jot ka pra ka longїing longsem ka dei ka jingkitkhlieh jong ki. Hynrei kane ka dei ka jinghikai ka bym shong nia, ka bym shong aiῆ bad ka dei ka jingpule ne ka jingsngewthuh ba khim jingmut ia ka Baibl. Ňiuma, khlem da kheiῆ dewthala ia ki jinghikai na ka Ktien Bakhuid, ki don shibun ki daw kiba pynlong ia ka jingpait jingpra ka longїing longsem; ym dei tang ka kynthei, hynrei u shynrang ruh u long ka daw bad u don ka jingkitkhlieh ha ka bha ne ka sniew jong ka їing. Hoid, wei ba la їakhlei jutang dei hi ban їaksaid ban pynneh bad pynbha ia ka jingїadei shi їing-shi tnga, phewse ym lah lait pat hangne hangtai ki jia ki jingpait jingpra na ki daw kiba bun bad kam long pat ban shu pynkut nia ba dei ka kynthei ka bym nang ne ba ka dei ka riewbieit kaba lied ia ka tnum їing. Lada ka kynthei ka lied ia ka tnum, u shynrang pat u pynsynjor bad pynkhyllem ia ki mawkhrum kiba kyrshan ia ka їing.

Katkum ka Census 2011 ka jingdon briew ha ka Jylla Meghalaya ka long kumba 29.67 lak; ka jingdon ki shynrang ka long khatsaw lak khyndai phew wei hajar bad phra spah laiphew ar (1,491,832) ngut bad ki kynthei ka long khatsaw lak hynῆiew phew san hajar sanphew hynῆiew (1,475,057) ngut. Lah jan mar shiteng na ka jingdon briew ha ka Jylla ki dei ki kynthei bad kine ki pynlong bad ki noh synῆiang shikatdei sha ka їoh ka kot bad ka roi ka par jong ka Jylla. Kumta ym lah ban khapbrip ne leh shilliang khmat bad kam long kaba dei ban kyntait sharud ne ban ῆiew synrum ia ki kynthei, lym kumta kan mih ka kynrum kynram bad troin ka imlang sahlang.

Ka jaidbynriew Hynῆiewtrep ka dei kawei na ki jaidbynriew ha ka pyrthei kaba shim jait na ka kmie. Ha kajuh ka por pat, ym lah ban len ki kynthei ha ka Bri Hynῆiewtrep ki shah kynthoh bad ki shah pynrem katba mon. Ki shah ῆiewbeiῆ, ki shah byrngem bad shah pynїap pathar. Katkum ka kaiphot jong ka Sorkar Jylla, ki don kumba lai spah sanphew tylli ki kam pynmynsaw bad ki kam runar pyrshah ia ki kynthei haduh u bnai August jong ka snem 2020 bad ka Director jong ka tnat Social Welfare ka Sorkar Jylla ka pynpaw ia ka jingsngew diaw halor ka jingkiew jong ki kam pynmynsaw bad ki kam runar pyrshah ia ki kynthei. Kane ka kaiphot ka long katkum ki jingujor ba la їohpdiang da ki bor jong ka aiῆ, hynrei ngi tip shai ba ki don shibun bah ki kam sniew bad ki kam runar pyrshah ia ki kynthei kiba khlem ujor sha ki bor jong ka aiῆ lymne sha ka tnat kaba khmih ia ka bha ka miat jong ki kynthei, ka Women Commission.

Ha kane ka juk jong ki kor ki bor thymmai bad ka social media, ki kam runar pyrshah ia ki kynthei ki nang jyllei, ki jingthad rong ia ka longrynїeng jong ki ki saphriang kham stet ban ia ki phliah ding bad ki riewsniew kiba pynbudnam ia ki kynthei ki sngew ba ka suk ban leh namar ki riehtngen ha ki kyrteng thok. Dang shen ka Deputy Commissioner, ka khliehduh jong ka East Khasi Hills District ka la shah kynthoh khlem akor, hynrei kane kam dei ka sien kaba nyngkong ba ka heh Sorkar kaba dei ka kynthei kan shah kumne bad ka la don teng ka jingjia ba ka kynthei kaba long ka heh Sorkar ha ka Jylla ka la shah leh ibeiῆ, tangba kane kam dei ka por ban їakhyllie ia ka pyut.

Hoid, dei ban pynrem ia ki jingleh ibeiῆ bad jingleh be ijot ia ki kynthei. Ha kajuh ka por pat ngi dei ban їakren bad thaw ki lad ban rat dyngkhong ia kane ka jingpang kaba don ha ka imlang-sahlang. Ki bun kiwei pat ki kynthei kiba shah thad rong ka longrynїeng, kiba shah byrngem batbor bad shah byrngem pynїap, hynrei ym don ba pynrem, ym don ba їeng bad ym don ba sngewlem na ka bynta jong ki. Kaba kham sngewsih ka long ha ka jaka ban їeng sngewlem bad pynrem ia ki riew runar, ngi tei pop ha ki kynthei. Ha ka jaka ba ngin pynpaw ka jingsngewlem ngi tih pynban ia ka jinglong jingim jong ki. Ngi kylli ki leh aiu ba ki shah kynthoh beiῆ? Ki shong kurim їano ne badno? bad kaba kham sngewsih ka long ngi lorni shaphang jong ki.

Kumba ka long hi ka imlang sahlang ka ῆiewpoh ia ki kynthei- “shi ban ka kynthei ka shah ibeiῆ, ar ban ka shah pynrem, lai ban ka shah byrngem, saw ban ka shah lorni bad san ban ka shah batbor bad shah pynїap. Ngi pynmong-pynmynsaw bad pynїap bunsien ia ki khun kynthei”.   

Ka Gospel u Lukas 13:12 ka їathuhkhana shaphang ka jingpynkhiah ia ka kynthei kaba khrew bad kdor ryngkdung ka met haduh khatphra snem lynter- “Kawei ka briew ka la don u mynsiem bymman uba la pynlong ia ka ban shitom haduh khatphra snem; ka la kdor ryngkdung bad kam lah pynbeit shuh. Haba u Jisu u la їohi ia ka, u la pyrta ia ka, “Ko ka briew, pha la lait phar na ka jingpang jong pha!” Kane ka kambah ka їathuh bad pynpaw ruh ia ka rukom pyrkhat bad ka rukom sngewthuh jong u Jisu shaphang ki kynthei ha ka juk kaba u im.

Ha ka juk jong ka Hima Rom bad ka imlang sahlang Jiw ha ka spah snem ba nyngkong, ki kynthei ki dei kiba poh bad la ῆiew ia ki tang kum ki mar ki mata bad kim don hok, kim don sur bad kim don bynta ha ka niam, ka kolshor lymne ka synshar khadar. Kaei kaba u Jisu u leh haba u їeng, u їasaid bad iakhun na ka bynta jong ki ka long ka kam kaba radbah. Barabor u їatyngkhuh bad ki Lyngdoh, ki nongsynshar, ki pharisi, ki sadusi bad kiwei. Ha ka spah snem kaba nyngkong ka pyrthei Jiw bad ka Hima Rom kim pdiang ia kaei kaba u Jisu u їeng bad leh na ka bynta ki kynthei.

U James A Borland ha ka jingthoh jong u, How Jesus Viewed and Valued Women, u la pynpaw ia ka rukom pyrkhat u Jisu halor ki kynthei. Ha ka sur kaba shai u Jisu u pyrkhat bad hikai kumne:-

Ha ka Gospel u Mathaios 19:4, U Jisu u pynkynmaw ia ki pharisi ba u Blei u la thaw ia ki briew kynthei bad shynrang bad la thaw ia ka kynthei ha ka dur jong u Blei kumba long ia ki shynrang. Kum ki shynrang, ki kynthei ki don kajuh ka dor, ka bor bad ka iktiar. Ki kynthei ki don ka jinglaitluid shimet ban rai hi na ka bynta la ka jong ka jingim bad ki don ruh ka jingkitkhlieh ia kaei kaba ki leh ha ka jingim.

U Jisu u khlem wan sha ka pyrthei kum u shynrang, hynrei kum u khun bynriew bad U Jisu u ithuh bad pdiang ia ki kynthei kum ki para briew, u їeng bad їasaid ryngkat bad ki. Kumta, shynrang bad kynthei ki long ki nongbud jong u Jisu bad u Jisu u peit sha ki kum ki para briew kiba їatreilang bad U, bad um shym їohi ba ki kynthei ki dei tang ki mar ki mata ne tang ki nongpynhun ia ka jingthrew jong ki shynrang.

Ka imlang-sahlang Jiw bad ka Hima Rom kim pdaing ia kaei ba u Jisu u leh bad pyrkhat shaphang ki kynthei. Ki kyndon ka imlang-sahlang, ka niam bad ka kolshor Jiw kim shah ia u shynrang ban їajuh-їajan, ban їakren-їasyllok, ban їatreikam bad ki kynthei ha ki jaka paidbah. Hynrei u Jisu u pynkheiῆ ia kine ki kyndon kiba teh, ba khum bad kiba pynlong mraw ia ki kynthei. U ai ka jingkyrmen ia ki bad u їakren, їasyllok bad їatreikam lang bad ki ha ki jaka paidbah. 

Ha ki jaka paidbah U їasyllok bad ka nongsamaria ha ka shnong Sikhar (Їoannis 4:5-27). U їakren laitluid bad ka kynthei kaba shah kem bad shah kynnoh ba ka klim (Їoannis 8:10-11). U їakren bad ka kynthei kaba la їap tnga na ka shnong Nain (Lukas 7:12-13). Hakhmat ki paidbah ba bun u pdiang bad pynkhiah ia ka kynthei kaba pang mihsnam la khat-ar snem (Lukas 8:43-48) bad haduh ka sngi ka jingїap U kren paidbah hapdeng ki kynthei kiba synran ia u ha ka lynti sha Kalbari (Lukas 23: 27-31).

U Jisu haba u їakren bad ki kynthei u kren da ki kyntien kiba pynpaw ia ka jingῆiewkor bad jingῆiew burom ia ki. U pyndonkam da ki kyntien ki khun kynthei bad ia ki kynthei Jiw u ῆiewtang ia ki kum ki khun kynthei jong u Abraham (Lukas 13:16). Kane ka pynpaw shai kdar ba u jisu u ῆiewkor ia ka dor, ka burom bad ijot jong ki kynthei.

Katkum ki jingthoh Gospel, U Jisu u їakynduh-їakren paidbah bad ka nongsamaria ha Sikhar, nangta ka kynthei kaba klim bad ka nuti kaba sait ia ki kjat jong u. Ha kine ki jingїakynduh baroh u Jisu um shym lorni bad peit khmat pynrem ia ki, pynban u їakren-їatai bad shah skhor ia ki. Ha u Jisu, ka kynthei ne u shynrang ki don ka jinglaitluid ha ka jingim shimet bad ki don ka jingkitkhlieh halor ka jingim. Lada ka kynthei ne u shynrang shimet ki leh ia ki kam bymman ne ki kam runar ki dei ban kitkhlieh hi bad wad ki lad ki lynti ban pynbeit bad ban thaw thymmai їalade. 

Ka Women Sunday kaba dap da ka jingkyrmen

Amen

The post Ko Ka Briew La Pynlait Phar Їa Pha appeared first on RAIOT.

Ka Lynti Jong Ka Ryntieh Bad Ki Khnam

$
0
0

Ki briew kiba kynriang ka jingmut jingpyrkhat kim lah ban siat beit ia u khnam
(Ka Sur Paidbah Makasin)

Ki don bun ki jinghikai ba ngi lah ban їoh na ka Ryntieh bad ki Khnam. U Paulo Coelho u nongthoh kot ba donnam u ῆiew ia kita ki jinghikai ba ki dei ka lynti jong ka Ryntieh bad u Khnam ha ka kot jong u, The Archer. Ka Ryntieh bad ki Khnam ki dei ruh ka bynta jong ka kolshor bad dei-riti jong ka jaidbynriew Hynῆiewtrep. Ha ka Lynnong ba 14 jong ka kot, Pynїeng La ka Rasong, I Bah R.T Rymbai I pynpaw shynna ia ka dor bad ka bynta jong ka Ryntieh bad ki Khnam ha ka jingim jong ki khun Hynῆiewtrep. 

Hoid, ym dei tang ma ngi kiba pyndonkam ia ka ryntieh bad ki khnam. Don ar tylli ki bynta ha ka jingїadei ka ryntieh bad ki khnam kum ka deiriti bad kolshor. Kawei ka dei ka niam bad kawei pat ka rongbiria. Katkum I Bah Tokin, “ka ‘tieh їawbei ki ‘nam їawbei bad ka ‘tieh tympem ki ‘nam tympem ki paw ha ka niam їap bad niam im.” Bad I ban shuh shuh da kaba ong, “Nga wad ia ka sap ka phong u khun Khasi-Pnar shityllup…te ngam shem kaba kham palat ban ia ki khnam bad ka ryntieh ha ki kti jong u. Ka don ka jingїasnoh jong ki bad ka jingim briew, khlem ma ki ka jingim kan ym lah ban long katkum ka saidur Blei.”

Ka їasiat khnam ne їasiat thong ka dei ka rongbiria kaba shongshit tam bad ka dei ka jingim jong ki khun ki hajar ha man la ki Shnong, ki Raij bad ki Hima. Katkum I bah Tokin, “ka їasiat hapdeng kawei ka liang bad kawei pat ne kawei ka Shnong bad kawei pat ka dei kaba da їapynbeit lypa…ha ka їasiat shisha ki da їakut katno hat katno їew, ne katno bnai yn їaleh ha kano ka jaka, ha kano ka sngi…Ka jinglah ka shong ryngkat ha ka jingnang jingtbit jong u nongsiat bad ha ka nia ka jutang u nongїalam jong ka liang uba ki khot u nongkam…Te ynda la dep ka їasiat sa ka phawar pat. Uba jop u rah ka ryntieh u phawar artat ban pynksan їalade ban pynrem ia ka liang kaba shah jop.” Ha kajuh ka por pat ka don ka mei hukum ba uba jop u lah ban shad kmen, ban phawar, ban risa, ban iaroh ban kynnoh, hynrei um lah pat ban jam palat ki kyntien phawar bad ban jam palat ia u pud ka akor briew.

Ha ka kot, The Archer, U Paulo Coelho u wanrah lyngba ki tyngshop jong u ia ki snap jinghikai jong ka Ryntieh bad u Khnam. Hangne ngan sot, ngan pynkylla bad pynwandur sha ka ktien khasi ia ki katto katne ki jinghikai na ka lynti jong ka Ryntieh bad u Khnam kiba lah ban shem ha ka kot The Archer kumne harum:

  • U Tetsuya u dei u nongsiat khnam uba tbit tam, katba ki briew hapoh shnong pat kim bna satia ia ka nam jong u tat haduh ka sngi ba uwei u riewphylla u wan ban wad ia u. U khynnah u ong ia u riewphylla, hapoh shnong ngim pat ju їohi mynno mynno ruh ba u Tetsuya un kieng ka ryntieh bad ngi ithuh ia u kum u misteri dieng, ym kum u nongsiat khnam. U riewphylla u kwah jur ban їakynduh ia u Tetsuya bad kob biang ia u ha ka jingїasiat khnam.  
  • Haba u shem ia u Tetsuya, u riewphylla u sei ia ka ryntieh bad u khnam bad siat ia ki sohїong kiba mih ha kper na ka jingjngai kaba 40 meter. Ka jingїakob ka bteng bad baroh lai ngut, u Khynnah, u Riewphylla bad u Tetsuya ki leit sharud ‘nong bad їaid lynti shi kynta haduh ka rud ka wah bad ka jingkieng doi doi kaba sdien bad pun lynti sha kawei pat ka shnong sha shilliang ka wah. 
  • Ynda poi harud wah, u Tetsuya u shim ia ka ryntieh bad u khnam bad їaid shapdeng ka jingkieng doi doi bad ha mar shiteng u sangeh. Ha mar pdeng ka jingkieng doi doi kaba khih u їeng bad buh ia u khnam ha ka ryntieh, u pynleit jingmut bad tan suki jai ia ka ha shadem bad thew ia u sohphareng ha u dieng na ka jingjngai kaba 20 meter. U pynlait ia u khnam bad u khnam u suh beit piaw bad shei ia u sohphareng.
  • Hadien kata u wan phai sha ryngkew bad la dei sa ka pali jong u riewphylla. Kumjuh thik ha mar shiteng ka jingkieng doi doi kaba sdien halor ka wah, u riewphylla u їeng bad u buh ia u khnam ha ka ryntieh bad suki jai u tan, u thew bad pynlait ia u khnam, phewse u khnam u her sha kynriang bad phet sha palat u diengsoh. U riewphylla u kylla dur bad sngewrem namar ba u lait. U Tetsuya u khlem pynrem ia u riewphylla, pynban u hikai ia u:-
  • Me don ka sap, ka rynїeng rynїot, ka maiῆ bad me skhem haba me bat ia ka ryntieh, hynrei mem lah pat ban pynleit jingmut. Me tbit ban siat ia u khnam tang ha ki jaka kiba bit ba biang ia me. Ha kiwei pat ki jaka kiba їapher bad kiba don jngma, me kyїuh bad mem nang ban siat bad pynshei ha u sohpdung. U nongsiat khnam um lah ban jied ia ka jaka, me dei ban hikai bad kilan їalade khnang ba men lah ban siat na kano kano ka jaka, wat la ka long ka bym bit bym biang ne kaba don jingma.
  • U riewphylla u lum u lang bad leit phai noh. Hynrei ki jinghikai na ka lynti jong ka Ryntieh bad u Khnam ki їai bteng lyngba ka jingїakren hapdeng u Khynnah bad u Tetsuya. U khynnah u kylli kaei ka lynti jong ka Ryntieh? Phi lah mo ban hikai lem ia nga? Ban hikai kam eh, hynrei ka long pat kaba jwat ban pynurlong ia ki jinghikai man la ka sngi haduh ban da janai, la jubab u Tetsuya katba ki dang їaid lynti artat.

Kumta u Tetsuya u sdang ban їakren bad hikai kumne:-

  • U/ka nongsiat khnam ki bym treh ban sam lang їa ka jingkmen ba ka Ryntieh bad u Khnam ki wanrah ha ka jingim kin ym lah ban sngewthuh hangno ki tlot bad hangno ki khlaiῆ. Kumta u/ka nongsiat ki dei ban wad paralok kiba ki їasngewtynnad ha shuwa ba kin sdang ia ki kam. Ki paralok kim dei tang ki para nongsiat khnam. Wad ne pynїadei paralok bad kiwei de kiba tbit ha kiwei ki kam. Namar ka lynti jong ka ryntieh bad u khnam kam їapher na kiwei pat ki lynti.
  • Ym donkam ban pynїadei paralok bad kiba phuh ba phieng ne kiba heh kyrdan. Don shibun ki briew kiba ym don mano mano ba ithuh ia ki bad ki long ki briew ki bym sheptieng ban bakla ha ki jingleh jingkam jong ki, hynrei ki їai leh bad ki їai pyrshang. Bad ki dei kine kiba wanrah ia ka jingkylla dur bad jingkyrmen ha ka imlang sahlang. Ki dei ruh ki briew ki bym ap ba kiei kiei kin kylla hi, hynrei ki trei bad ki pynkylla hi da lade, wat la kata ba ki leh ka buh ia ki ha ka jingma.
  • U/ka nongsiat khnam ki dei ban im bad kum kine ki briew namar ha shuwa ban thew ia ka sohpdung, u/ka nongsiat khnam ki dei ban sngewthuh ba ki long laitluid ban kylliang jingthew ne jaka bad ha ka por ba ki buh ia u khnam bad tan ia ka ryntieh ha shadem ki lah ban ong ha lade- “nga la їaid ka lynti kaba jlan bad mynta nga rai kut ban pynlait ia une u khnam da ka jingtip ba nga leh ia kaba bha tam
  • Ki paralok kiba bha tam ki dei kito kiba im laitluid, kiba їapher ha ka jingmut jingpyrkhat bad ki bym pyrkhat kumjuh. Ki briew bunsien ki thew ia kiwei da ki jingduna lajong bad ki bishar khlem nongrim bad pyrkhat sinew ia kiwei. Kine kim dei ki paralok jong u/ka nongsiat khnam ba shisha.
  • Їa snoh kti bad kito kiba nud ban pyrshang, ban rai kut wat hapdeng ki jingma, kiba kyllon, kiba mynsaw bad kiba shlur ban leh da ki kam. Kiar na kito kiba pyrkhat bad pynksan ba kaei kaba ki tip bad ngeit ka dei tang ma ka ka jingshisha. Kiar na kito ki bym pdiang ia kiwei namar ba kim ngeit ne pyrkhat kum ma ki. Їaid bad kito kiba kylluid jingmut bad ki bym sheptieng ban shah rem.
  • U/ka nongsiat khnam ki lah ban pyrkhat ba u nongshet kpu ne u nongrep kim don jingtip bad sngewtynnad ia ka їasiat khnam. Lehse ka lah ban long kumta, kata pat kam mut ba u/ka nongsiat khnam kin ym lah ban їoh jinghikai na ki. U/ka nongsiat khnam ki lah ban shah hikai kumno ban pyndonkam ia ki kti bad ban ber ki jingkhleh ha ki jingbam thik katkum ka jingthew. Bad na u nongrep ki lah ban їoh ki jinghikai ban long kiba їaishah, kiba minot, kiba burom ia ki aїom bad ba ym dei ban tim ia u ‘lapbah bad ka eriong namar ka shu pynlut kai ia ka por. 
  • Їasnohkti bad kiba їar jingmut, kiba don ka jinglong kaba lah ban pynkhun kum ka dieng ryntieh, tangba ka bym lah ban pynkdiah. Kiba lah ban їohi bad pule ia ki dak ha ka lynti їaid. Ki bym sheptieng ban pynbeit bad wad lynti їaid thymmai haba ki їakynduh mawsiang ne paitlieng lane haba ki їoh ka lad ban jam shakhmat. Kiba don ka jinglong kum ka um; ka um ka tuid tawїar bun kylla ia u mawsiang, ka pynїadei їalade bad ki jaka madan, ki them, ki sharing, ki ranab lum bad don ki khep ba ka sahkut tden bad ka thaw pung. Ka um ha ka pung kam sah kumjuh, ka dap ka shlei bad ka їaituid khlem sangeh. Ka um kam klet ba ka thong jong ka ka dei ka duriaw bad ha kawei ka sngi ka dei ban poi bad pynnoh їalade shata.
  • Wat ju Їatreilang bad kito kiba ong, nga keiῆ noh katto lah biang, ngam їaid shuh shakhmat. Kumba ka pyrem ka bud ryngkhi ia ka tlang, kumta ka jingїaidlynti bad ka jingїaleh kam kut, ka bteng na kawei ka bynta sha kawei pat. Bad pyndonkam da ki jinghikai kiba ngi їoh bad mad ha ki jingїaleh kiba la dep.
  • Їasnoh kti bad kito kiba rwai, kiba їathuhkhana bad kiba lehkmen ha ka jingim. Kiba dap da ka jingkmen bad jingkyrmen ha ki khmat jong ki. Namar ka jingkmen ka long kum ka jingpang їabit bad ka dei ka dawai bah kaba pynkoit ia ka jingpang dukha mynsiem, ka jingim kynjah marwei bad ka jingkmen ka pynklet ia ki jingeh bad jingsohsat jong ka jingim.

Kane keiῆ ka lynti bad ki jinghikai jong ka Ryntieh bad u Khnam. 

Mynsiem jong nga nang leit, ki lum kiba dang sah kim long kham eh kim long kham khraw ia kiwei ba la lah.”

Amen

The post Ka Lynti Jong Ka Ryntieh Bad Ki Khnam appeared first on RAIOT.

Ka Saiῆpyrkhat Ki Kher Ki Mer Ka Їeng Pyrshah Їa Ka Khwan Shimet

$
0
0

“… u la kwah ban pynksan ia lade, kumta u la kylli ia u Jisu, “Uei u paramarjan jong nga?” (Loukas 10:29)

Ka khwan shimet ka dei ka jingim kaba pyrkhat tang їalade lane ban bit ban biang tang shimet ne shi їing lane kumba ju ong ka kyntien “tangba ba la lait ka tdong lajong kam lei lei lada kiwei ki jynjar ki suhsat bad ki kordit ka jingim”. Shisien ha kawei ka por u Kain u jubab ia u Blei kumne- “…Hato dei ma nga u ban sumar ia u para jong nga?” (Jenesis 4:9). Da kane ka jubab u Kain u kyntait ia ka kamram bad jingkitkhlieh ban peit bad kitkhlieh lang na ka bynta ka bha ka miat jong u para ne u kur u jait ne u paramarjan.  Kumjuh ka khana shaphang u Iso bad u Jakob ha ka kitab Jenesis 25:27-33, ka pynkynmaw ia ka longbriew kaba khwan bad kaba khmih tang ia ka myntoi shimet. U Iso u die duh ia ki hok jong u kum u khun nyngkong tang na ka bynta ban pynhun ia ka jingkhwah bad jingjrah ia ka “syrwa saw” (Jenesis 25:30) bad u Jakob ruh um don ka jingїatiplem kat haduh ban shim kabu ia ka jingthngan bad ka jingsliang jong u Iso bad phah smai ia u Iso ba un ai noh ha u ia ki hok baroh (Jenesis 25:33).

Ngi im ha ka juk ba ki briew ym tang ba ki kyntait ia ka jingkitkhlieh bad kamram ban їarap, ban kyrshan bad їatreilang ba kiwei ruh kin roi kin kiew. Hynrei ki don ki briew kiba long ka daw ba kiwei kin jot, kin kordit bad jynjar ha ka pyrthei.  Ka pyrthei-mariang kaba u Blei u la thaw kam dei kaba kordit, hynrei ka dei kaba bha bad kaba kordor. Ka kitab Jenesis 1:31 ka їathuh, “U Blei u la khmih ia kiei kiei baroh kiba u la lah thaw, bad u la sngewbha eh” bad ha kiwei pat ki kyntien kiei kiei kiba u Blei u la lah thaw ki long kiba bha bad u Blei u la kyrkhu ia ka pyrthei-mariang.

Ka pyrthei-mariang kam long kaba duk ne kaba kyrduh, hynrei dei ki policy treikam jong ka Sorkar kiba pynduk bad pynjynjar ia ki briew, khamtam eh ka “economic policy” ne ka rukom treikam ha ka liang ka їoh ka kot bad ka khaїi-pateng kaba pynmyntoi tang ia ki katto katne ngut kiba don ha ka bor synshar bad kiba don jingїadei bad ki nongsynshar. Ha kane ka juk, ki aiῆ bad policy treikam la pynwandur ha kata ka rukom ba kin pynkhraw ia ka khwan bad ka їohnong shimet. Kum ka nuksa, ka “Single window policy” jong ka snem 1997 ka la pynjot ia ka mariang bad kam shym la pynmyntoi ei ei ruh em ia ki nongshong shnong ka Jylla, pynban tang ia ki heh saipan bad khlieh nongsynshar kiba їohbhah ban seng kharkhana dew bilat bad kharkhana saiῆ dewїong ne “coke factory”. Ka jingkhwan myntoi jong ki katto katne ngut ki nongsynshar, ka jingai huspai tang ia ki katto katne ki nongkhaїi heh saipan ne ki kynhun nongkhaїi ne “corporate”, kata kaba ngi khot ka “crony capitalism” ka la pynkylla duk ia ki briew bad pynjot ia ka pyrthei-mariang. Ki policy kiba ibeiῆ bad kheiῆ beiῆ ia ki paidbah nongshong shnong, khamtam eh ia ki duk ki suk, ki jyllei ha ka Ri bad ka Jylla. Kine ki policy bad ka rukom treikam kaba khwan, kaba ngi la ailad baroh shi katta, ki la pynlong ia ki briew ba kin shaniah tylli ia ka jingim ha ki nongmihkhmat. Kumta ka por ka dei mynta ban pynduh pyndam shi syndon ia kane ka rukom bad ka dustur kaba la pynjngut bad kjap ia ka synshar paidbah.

Na ka daw jong ki policy bad rukom treikam kiba lah shilliang ka don ka jingkyrduh hapdeng ka jingpahuh. Kiba duk ki nang kyrduh tasam bad kiba riewspah ki nang riewspah khelm akor. Ha kane ka khlam covid19 2020-2021, da ki spah bad phew hajar ngut ki briew ki kylla duk namar ba ki la duh kamai bad ki la shah beh kam, katba ki phew ngut ki kiew kynsan ka jingdon spah namar ba kim salia ban bamsap, ban bamklop bad ban thok ban shukor ha ka kyrteng jong ka khlam.

Ka juk kaba ngi im ka ngeit ha ka nongrim kaba ong, “lada kiew ma nga kiwei ruh kin kiew lang”, pynban kane ka dei ka nongrim kaba bakla bad ka dei ka buit sianti jong ki katto katne ngut ki riewkhwan kiba kwah ba ka spah baroh ha ka pyrthei ne ka shnong ne ka Ri kan lang ne shong tang ha ki kti jong ki bad kiba ha їing jong ki. Ym ju don kum kata ka nongrim ba haba kiew uwei ne kawei baroh kin kiew lang. Em ka bym lah ban long kata! Ka jingkiew bad jingroi jong ka jingim ne ka їoh ka kot ne ka spah ne jingnang jingstad ne ka bha ka miat jong ka imlang sahlang ka mih na ka jingїatreilang bad jingїakhun lang ban pynlong ia ka shnong bad imlang sahlang kaba їaryngkat dor. Ka mih ruh na ka mysiem їatiplem bad ka mynsiem tipbriew tipblei. Ka jingkiew jingroi ka mih na ka synshar khadar kaba khuid, kaba ai jingkheiῆ, kaba pyrkhat nyngkong ia ka bha ka miat jong u duk u suk bad ka mih na ki policy treikam kiba pynmyntoi ia ki paidbah nongshong shnong salonsar. Ka jingkiew ka mih na ka jingsynshar kaba їada ia ka hok jong ki nongshong shnong khlem da їashah liang. Lano lano ruh ka imlang sahlang lymne ka Jylla kan ym kiew lada ngi pyrkhat ba ka jingkiew bad jingroi spah jong uwei u briew ne kawei ka briew kan pynkiew ia kiwei. Ka jingshisha ka long ba ngi dei ban їatreilang khnang ba ngin їa- imlang їa-sanlang bad roi lang.

Ha ka article, The Fantasy of The Beautiful Nomad Is Morally Bankrupt, u Giles Fraser, (u nongthoh) u kynthoh tyngeh ia ka saiῆpyrkhat jong ka khwan bad pyrkhat shimet. Katkum u Giles Fraser, ka rukom pyrkhat ba u ne ka briew shimet ki dei ban long kiba laitluid bad ki dei ban im laitluid katba ki sngewbit-sngewbiang shimet (liberalism) ka long kaba mynsaw. U ne ka briew kiba im shimet marwei kum u pukir ne nongїaid wir kim long kiba phoida bad kim pynmyntoi ei ei ia ka imlang sahlang. Ka jingim shimet ne ka khwan bad myntoi shimet ka pynduh bad pynїap noh ia ka mynsiem їatreilang ne ka mynsiem kitkhlieh ban їa-imlang їa-sanlang, їa-roilang bad їa-ryngkat dor. Ki briew kiba khwan bad im tang ban їohnong shimet, kim salia bad kim kheiῆ snep ia ka jingїalong lang ne jingїatreilang kum ka shnong ka thaw ne ka kur ka jait. Ki long ki briew ki bym don tynrai bad na ka bynta jong ki ka shnong ka thaw ne ka imlang sahlang kam don dor ei ei lait noh tang ki mar ki mata ba ka pynmih bad kiba lah ban shu thied ne ban jied bad bret noh lada ym donkam shuh ia ki. Ka jinglong khwan bad myntoi shimet ka їalam sha ka jingpynjot bad ka pynkylla Ri shyiap ia ka pyrthei-mariang. Ki briew kiba khwan ki pyrkhat tang ban bam duh bad ban lum spah naphang.

Ka khwan bad ka myntoi shimet kam dei ka saiῆdur jong U Blei. Ha pyrshah jong kane ka don ka saiῆpyrkhat, “ki kher ki mer” kaba dei ruh ka thymmei longbriew manbriew jong ki khun u hynῆiewtrep. Lah kham slem mynta ha ka jingїashong kai bad I Bah Soren Khongsit, i batai kumno ka kyntien “ki kher ki mer” ka mih. Katkum I bah Soren, hyndai mynba dang kynthong ka pyrthei bad ki briew ki dang im ha rep ka riang, ki nongrep ki ju pynїakhlad ia ki pud jong ki lum ne jaka rep jong ki na kiwei pat ki para nongrep kiba markhap da kaba ker da ki dieng ker. Ka rukom ker ka long kaba skhem, hynrei ym dei pat kaba kah dum ne pynwit ia ki para nongrep kiba markhap. Ki sieh kynriang, ki sieh ryntih ia ki dieng tylli kiba rit bad kiba la khrud sani na ka bynta ban ker ia la ki kper, ki phrah ne ki lyngkha. Ki ker lynter ia ka jaka rep khnang ban pynithuh ia la ka jong bad ban ym tam pud sha ka jong kiwei. Їa kita ki dieng ker ki ju khot “ki kher ki mer” bad ia ki para nongrep kiba markhap pud ki ju khot ki para kher ki para mer.

Katkum ka Dienshonhi, “ki kher ki mer ki dei ki kha ki man bad ki lok ki jor. Barabor, ia ki kher bad ki mer ym ju pynїakhlad. Ki ju ong, ‘ki kher ki mer’ ka mut ki lok ki jor ne ki kur ki kha kiba hajan bad sha jngai kiba don ka jingїadei kaba jan. Ka kyntien mer ka mut, ka jingnang san ha ka jingїadei bad jinglong ba bha…”

Ki kher ki mer ka thew ia ka jingїadei kaba jan. Ka thew ruh ia ka jingїadei kaba їa-burom bad ῆiewkor kylliang. Ka jingїadei kaba wanrah ia ka jingїatreilang bad jingїaryngkat dor ha ka imlang-sahlang. Ki para kher ki para mer ne ki para nongrep kiba markhap pud ki lah ban ym dei na kajuh ka kur lane ki lah ruh ban ym dei ki kha ki man, hynrei tang ki para briew bad ki para marjan. Pynban ka jingїadei hapdeng jong ki ka long kaba jan bad kaba skhem. Kam ju don ka jingїatam pud bad ka jingїapynwit, pynban ki їatreilang. Para kher para mer ki don ka kamram bad jingkitkhlieh iwei ia iwei pat. Haba shoh u slap u phria ne haba їaptram ki jingthung ki їakyrshan bad їakit-їabah lang. Ha ka por shoh ne por kheit ki ia aikti kylliang khnang ban plih, ban ryntih bad їaid beit ka lum ka lang ia ki jingmih bad ki soh. Kam don ka mynsiem pihuiῆ bad ka pyrkhat shimet ha ka kit ka bah bad ka die ka thied. Haba kut ka aїom bad hadien ba la dep ban lum ban lang bud sa ka shad ka kmen bad ka rong biria ryngkat ka duwai ka phirat ba u Blei un kyrkhu sa ha kawei pat ka aїom. Baroh ki їalong mar ryngkat hakhmat ka mariang.

U Blei um shym la thaw ia ka pyrthei-mariang tang na ka bynta ban pynhun ia ka jingrhah bad jingkhwan jong ki katto katne ngut. U Blei um shym la thaw ia ki khun bynriew ba kin khwan ne pyrkhat tang ia ka myntoi bad їohnong shimet.  Amen

The post Ka Saiῆpyrkhat Ki Kher Ki Mer Ka Їeng Pyrshah Їa Ka Khwan Shimet appeared first on RAIOT.

Ka Ri Bilat Ha ka Spah Snem Ba Khatphra Bad Ka Jingїakhih Ban Plie Їa Ka Skul Pynpaw

$
0
0

Ka Baibl ba nga ieit.

Ha ka Bri Hynῆiewtrep ia ka Sunday School la ju tip kum ka Skul Pynpaw bad ka sngi U Trai kaba nyngkong jong u Naiwieng ka dei ka World Sunday School Day. Ka Sunday School Day ka long ka sngi kaba kmen tam namar ha kane ka sngi ngi phong ki jaiῆ thymmai kiba ngin sa phong biang ha ka sngi Krismas bad ka jingkmen ka long ruh ba ngi їoh prize hadien ba ngi їaleh ia ka Eksamin Kotbah. Ha ki khyndiat snem ba la lah ki don ruh ki Balang kiba ai khusnam ia kiba pass bha ha ka eksamin matrik.

Ka jingїakhih ban pynlong ia ka Skul Pynpaw ka la jia ha ka spah snem kaba khatphra ha Ri Bilat bad la plie ia ka Skul Pynpaw kaba nyngkong ha Gloucester ha ka snem 1780. Hoid ha shuwa ka snem 1780 ki la don ki Skul Pynpaw ne ki jinghikai niam ne jinghikai Kotbah ha ki jaka bad ki Balang bapher. Hynrei dei naduh ka snem 1780, u Robert Raikes u la buh ia ka Skul Pynpaw ha ka map jong ka Ri Bilat bad pynsaphriang kylleng ka pyrthei.

Ka Ri Bilat ha ka spah snem kaba khatphra ka mad ia ki jingkylla kiba khraw bad ka jingїakhih ban sdang ia ka Skul Pynpaw kam dei kaba ju shu jia ryngkhat bad kam shym la jia ha ka imlang sahlang kaba thylli. Ki don ki daw, ki nongrim bad ka jinglong jingman ka Ri Bilat ka la pynlong ia u Robert Raikes ban sdang ia ka Skul Pynpaw.

Ki jingkylla ha ki spah snem ba khathynῆiew bad khatphra ki la ktah shikatdei ia ka rukom kamai, ka rukom trei, ka їoh ka kot, ka rep ka riang bad ia ka jingim jong ki nongshong shnong salonsar. Ki jingkylla ki wan ha ki ar tylli ki dur, kawei ka wan lyngba ki Aiῆ ne kita ki Enclosure Acts, jong ka Їingdorbar Thaw Aiῆ jong ka Ri Bilat bad lyngba kine aiῆ la pynkylla ia ka rukom bat bad rukom pyndonkam ia ka khyndew.

Ha ki por hyndai, ha shuwa ban mih ki Enclosure Acts, ka don ka jait bad rukom bat khyndew kaba ki ong “open field ne commons”. Lah ban pynїasyriem ia ki “open field ne commons” bad ki Ri Raij ne khyndew shnong ne Ri bam lang ne khlaw shnong ha kaba baroh ki nongshong shnong ki longtrai bad ki don ka hok ban pyndonkam na ka bynta ka rep ka riang, ban ri jingri, ban thoh dieng thang bad kiwei de ki jingdonkam ba kongsan. Їa ki nongshong shnong kiba pyndonkam ia ki “commons” ki khot ia ki ki “commoner”. Ňiuma, ki don ruh ki “commons” kiba bat da ki riewshimet ne ki longїing kiba ki khot ka “manorial system” bad ha kine ki khyndew ruh ki nongshong shnong ki don ka hok ban pyndonkam katkum ba la mang ia ki.

Ka jingkylla ha ka rukom bat khyndew khamtam halor ki “commons” kaba la wan lyngba ki Aiῆ (Enclosure Acts) ka la ktah jur ia ki nongshong shnong khamtam eh ia ki nongrep kiba duk bad kiba duna bai seng. Ki Enclosure Acts ki dei ki aiῆ khyndew bad lyngba kine ki aiῆ la pynkylla ia ki “commons” ne Ri Raij ne Ri bam lang sha ki Ri kynti ne khyndew jong ki riewshimet. Kaei kaba ki leh ka long ba ki ker kut bad ki khang sbak ia ki “commons” bad ki nongshong shnong kim lah shuh ban rung ban mih, ban trei ban ktah, ban rep, ban tong um, ban thoh dieng thang bad ki duh noh ia ki hok baroh. Ban kham їashai to ngin mutdur kumne, lehse hadien katto katne snem nangne ki bor synshar ki lah ban pynmih ka aiῆ ban ker kut bad khang sbak ia ka madan Golf Links bad ban ym shah shuh ia ki paidbah ban leitkai pangad lymne ban їaid lyngba jong ka sha ki shnong kum Mawroh, Lumshyiap, Mawpat ter ter.

Sa kawei ka nuksa, ka New Shillong Township ha kaba da ki spah ne hajar akar ka khyndew ka la kylla khyndew Sorkar bad naduh ki snem 1980 bad khamtam hadien ba la pyntreikam ia ka single window policy, 1997 la die pathar ia ka khyndew bad pynkylla Ri kynti ia kiba bun ki Ri Raij, ki Ri bam lang ha kylleng ka Bri Hynῆiewtrep. Dang shen ka khyndew kur kaba heh kumba 2.5 akar hajan them їewmawlong ka la kylla khyndew Sorkar. Ki Sorkar bad nongmihkhmat paidbah ha ka Jylla kim shym la їada ia ka khyndew. Kumba long ka Sorkar Bilat hyndai, ka Sorkar Jylla ruh ka kurup khyndew laki laka bad kumta 75% ki nongshong shnong ha ka Jylla kim don khyndew shuh la ka jong.

Ha Ri Bilat hapdeng ka snem 1760 and 1870, kumba 7 million akar la pynkylla Ri kynti ia ki “commons” ne Ri bam lang lyngba ki 4,000 tylli ki aiῆ. Ki la khie ki jingїakhih pyrshah bad ki don ruh katto katne ki Balang Khristan kiba la їeng pyrshah ia kine ki aiῆ namar kane ka dei ka jingleh beiῆ bad ka jingtuh jinglute ia ki hok jong ki nongshong shnong. Lyngba kine ki aiῆ la knieh noh ia ki hok jong ki nongshong shnong kiba im bad kamai jakpoh na ka kam rep bad kam ri jing ri. Ki Enclosure Acts ki la pynkylla duk bad pynkylla phetwir ia ki nongshong shnong, ia ki nongrep bad ki nongri jingri kiba rit bai seng ki bym lah bor ban shim wai ne thied ia ki Ri bam lang kiba la kylla Ri kynti, katba ki pynїoh nong pat ia kiba riewspah kiba lah ban thied duh ia ki Ri bam lang. Kumta ha ka spah snem ba khathynῆiew bad khatphra da ki phew spah, ki phew hajar ngut ki nongshong shnong na ki shnong kyndong ka Ri Bilat ki kylla phwetwir bad ki phet shnong sha ki Sorbah.

Kaba ar, ka jingkylla ka wan ryngkat bad ka Industrial Revolution. Ka Industrial Revolution ka la ktah jur ia ka jingim jong ki briew bad ka dei ka khep jong ka jingseng ia ki kharkhana kiba shna bad pynmih ia ki tiar, ki tar, ki mar ki mata bad ka jingpyndonkam ia ki kor ki bor kiba khlaiῆ bad kiba lah ban pynmih da ki spah bad hajar tylli ki mar ha ka shi sngi. Ka jingseng ia ki kharkhana heh bad kharkhana rit ka la pynkylla ia ka jingim briew bad kiba bun bah ki shnong ki la kylla sorbah bad ki briew na kylleng ki shnong kyndong ka Ri Bilat ki la phet shnong ban wad ki lad kamai jakpoh bad ban sdang thymmai ia ka jingim ha ki sorbah.

U Nathaniel Kent, u nongthoh History jong ka Ri Bilat u kynthoh, “ha ka spah snem ba khatphra ki briew kiba duk ba kyrduh ki im jynjar bad kordit ha ki dong kiba khapniah bad kiba jaboh jong ka Sor. Kam don ka jingkhuid, jingpangad bad jingitynnat. Ka koit ka khiah kam biang, u slap, ka lyer bad ka sngi ki shoh ki tied bad ki ktah ia ka jingkoit jingkhiah bad ki jingpang kiba bun jait ki kynrei bad ki ktah khamtam eh ia ki khynnah. Kaba kham pang mynsiem ka long ba u kpa, ka kmie bad shiteng dorjon ki khun ki thiah ha kawei ka kamra. Ki sorbah kiba don ki kharkhana ki long kiba jakhlia ym tang ha ka met, hynrei wat ha ka jinglong jingim. Ki їing shong їingsah ki long kiba khapniah bad ki bym lait lyer bad ki pynkha roi ia ki khῆiang jingpang kiba bun jait kiba pynshitom kylla ia ki briew bad ki pynkha ia ki jingpang kiba pynlyngkot rta.” Kaei kaba ki nongbilat ki mad ha ka spah snem ba khatphra, ma ngi ngi mad mynta ha Shillong ha ka spah snem ba arphew wei.

Tat haduh ka snem 1760 ki longїing kiba duk ha ki shnong kyndong ki dang don ka lum, ka wah bad jaka rep ba kin thung kin tep, kin trei kin ktah bad kamai, hynrei khuk khak ka jingim ka kylla lieng da ka jingwanrah ia ki aiῆ (Enclosure Acts) bad la knieh noh ia ki kam ki jam bad ki lad kamai. Kumta ki nongshong shnong na kylleng ki shnong ki la phetwir, phet shnong sha ki jaka sor bad ha ki jaka sor ki briew ki ngat ha ka shrip jong ka jingkyrduh tasam bad ki hap ban im ha ki jaka kiba khapniah, kiba jaboh bad hap trei bordi kum ki mraw ha ka jingsiew tulop kaba pohdor tam. Kane ruh ka dei kaba ngi mad mynta ha kane ka juk, ki briew na ki shnong kyndong ki wan phet sha Shillong ban kamai bad sdang ka jingim bathymmai, pynban ka Sor ka shu thaba bad kam lah ban ai jingtngen bad jingkyrmen ia ki. Kiba bun ki im kordit bad ki shu trei bylla sngi ha ka dor bai bylla kaba tat tam.

Ka jingkordit ka jingim ha ka spah snem ba khatphra ha Ri Bilat ka pynlong wat ia ki khynnah rit ruh ban bylla nong sngi khnang ban kyrshan bad pyndap lang ia ka bam ka dih, ka kup ka sem bad kiwei de ki jingdonkam ba kongsan ha їing ha sem. Kumta kiba bun ki khynnah ki pep skul noh bad ki im ki san khlem ka jingnang, jingtip bad khlem tip ia ka thoh ka pule. Ka jingbym shong skul bad jingduna ha ka jingnang jingtip ka pynkha sa kiwei pat ki jingsniew kiba bun bad jingsahdien-sahdum ka buh jingeh ia ka imlang sahlang.

Ban їakhun pyrshah ia ka jinglong bad ki jingeh jong ka imlang sahlang ha ka spah snem kaba khatphra bad khamtam eh ia ka jingsahdien-sahdum ha ka jingnang jingtip, u Robert Raikes u la sdang ia ka Sunday school. Ka Sunday School ka dei ka jingїakhih pyrshah ia ki jingeh kiba mih na kitei ki jingkylla, ka dei ban ai jingtngen bad jingkyrmen ia ki briew. Man la ka step sngi u Trai ha phyllaw jong ka їingmane u Robert Raikes u ju lum ia ki khynnah na ki longїing kiba duk, kiba ja-ing, kiba jaboh, ki rynjiw ki rynjaw bad u hikai ia ki. Ha kaba sdang ka jingtrei jong u ka pulom namar ki khynnah ki suba sniew ia u namar ba їalade u dei na ka longїing longsem ba heh ba haiῆ bad kaba riewspah. Sa kawei ka jingeh ka long ba ki Balang bad ki riewheh kyrdan kim sngewtynnat ia ka jingїakhih jong u ban hikai bad ban pynkup bor ia ki rynjiw rynjaw.

Ki jingeh kim shym la lah ban khanglad bad pynduh mynsiem ia u Robert Raikes, pynban u la їashem bad ka Meredith kaba la ai jaka ia u hapoh ka iingshet ja jong ka ba un pynlong ia ka Sunday School bad u siew ar shilling shi taїew. Ha ka taїew kaba sdang kumba khatar ne khatsaw ngut ki khynnah ki la wan ban shah hikai bad u Robert Raikes u la pynleit jingmut ban hikai pule ia ki da kaba pyndonkam ia ka Baibl.

Tang katto katne bnai hadien u Robert Raikes u la sdang sa kawei pat ka Sunday school ha South Gate Street hapoh ka їing jong ka Critchley ka trai jong kawei ka їingbasa, ka Trumpet Inn. Ha kane ka jaka ka Sunday School ka la їoh ia ki nonghikai bad ka jaka pynlong Skul Pynpaw kaba thikna bad kane ka jaka ka kham suk namar ka don sha shilliang surok na ka їing jong u Robert Raikes.

Ka Sunday School kaba u Robert Raikes u la sdang kam dei tang ban hikai niam ne ban їalap shaphang ka niam Khristan hynrei ka dei ka skul kaba ka jingthmu ba kongsan jong ka ka long ban hikai ia ki khynnah ban thoh, ban pule bad kheiῆ jingkheiῆ da kaba pyndonkam ia ka Kotbah kum kawei na ki kot pule.

Ngim dei ruh ban klet ia ka jingtrei jong u Robert Raikes na ka bynta ban pynkylla bad pynbha ia ki їing byndi bad ki koidi. Ki їing byndi kim long kiba bit ban shong briew, ki khapniah, ki jaboh, shynrang bad kynthei ki їasah bad їathiah lang hajuh bad ki kynthei ki kha khun hapoh їing byndi. Bad kiba bun ki koidi ki dei kito kiba leh ia ki kam runar kiba malu mala hynrei namar ba ki duk ki shah set sah ha їing byndi da ki bun snem.

Ka Skul Pynpaw kam dei tang na ka bynta ban pynlong Khristan lymne ka jaka kaba hikai ia ki briew tang kumno ban їoh ia ka bneng kaba sha lyndet jong kane ka pyrthei. Hynrei ka Skul Pynpaw ka dei na ka bynta ban tei bad kyntiew ia ka jingim kaba hangne ha pyrthei bad ban pynїoh ha ki briew ia bneng hangne ha khyndew.

Amen

The post Ka Ri Bilat Ha ka Spah Snem Ba Khatphra Bad Ka Jingїakhih Ban Plie Їa Ka Skul Pynpaw appeared first on RAIOT.

Shi Hajar Thylliej, Ah Ban Їoh

$
0
0

Ka long kaba kongsan ym tang ban laitim, hynrei ban im ka jingim kaba khiah krat, kaba don jingmut bad kaba kmen” (Erika Evans, Cancer survivor)

Kane ka jingthoh kam dei ka jingai sakhi lymne ka jingphla, hynrei ka dei tang ka jingїathuh ia kiei kiba shat phalang san snem mynshuwa.

Ka jingpang bam pong ne cancer ka dei ka jingpang kaba pynsuhjer. Hoid, wat la ka jingkynthah dak (stigma) halor kane ka jingpang ka la kham duna ha kane ka juk, pynban ka dang sah hi kum ka jingpang kaba shyrkhei bad kaba lynshop tyngeh ia ka jingim, ka їing ka sem bad ka jingdon jingem.

Ka jingpang bam pong ka dei ka jingpang kaba donkam ban sumar bad ai jingkyrshan kaba pura ia ki nongpang. San snem mynshuwa kawei ka paralok, ka Linda, ka ai mynsiem bad ong kumne, “Cancer is not a disease. It is just that a cell does not function well as it should be” bad ha ka ktien khasi lah ban ong, “ka jingpang bam pong kam da dei eh ka jingpang hynrei ka dei ba ki cell kiba don hapoh ka met u/ka briew kim shym treikam kumba ki dei ban treikam lane ki sniew noh bad bam pynban ia ka met.”

Ki nongshong shnong ki lah ban їanujor ia ki lad jingsumar kiba ngi don hapoh ka Jylla bad kiwei pat ki Jylla. Kawei lah ban ong ba ka Jylla ka la don ki doctor kiba la pyntbit ha kaba sumar ia ka jingpang bam pong, tangba haduh katno pat ki Sorkar kiba la leit noh bad mynta ki la lah ban pynbiang ia ki tiar, ki rukom bad jaka sumar kiba bha ha kine ki sanphew snem? Nalor nangta haduh katno ka Sorkar Jylla ka la lah ban kysrhan pisa, ban ai mynsiem ia ki nongpang bad ia ka їing ka sem jong ki?

Ha kane ka juk, ka jingsumar pang ka long kaba rem dor. U Fareed Zakaria u ong, “kaei ka ban jia lada ia ki Hospital la pynїaid kum ki Hotel bad tang na ka bynta ka jingїohnong bad kamai spah? Ka jingsumar ia ka jingpang bam pong ka rem dor bad ka shim por da ki bnai. Ka Marianna Mazzucato, ka economist ka ong, “ki dor jong ki dawai bad jingsumar ia ka cancer ki kiew da ki phew shah bad ki kiew shaduh sha sahit bneng”. Kumta ki don bun ki khep ba ki briew ki shim da ka ram lane ki die ia ka bri, ka khyndew ne ki jingdon jingem na ka bynta ban pyndap ia ka bai sumar. Khamtam ha ka juk mynta, ka pyrthei kaba tan bad hiran ka kamai kajih kam long kaba suk ia kiba їoh ia ka jingpang bam pong. Ki nongtrei nongbylla sngi kiba duna ka jingїoh, ki bym їoh ka jingkyrshan bai sumar bad bai dawai na ki nongaikam, ki bym don ka jingkynshew kyrpang (Insurance) na ka bynta ka koit ka khiah, kumno kin їakhun ia ka jingpang bam pong bad kiwei de ki jingpang? Ka skhim MHIS haduh katno ka lah ban kyrshan?  Ka jingpang bam pong kam pynshitom tang ia u ne ka nongpang, hynrei ka ktah jur ia ka їing ka sem bad ka kamai kajih. Ki nongsumar pang ki duh sngi ban kamai, ki die bad bynda ia ki jingdon jingem, hynrei ym don jingthikna ba ka jingpynlut kan wanrah ia ka jingkoit.

Ka dei ka kamram jong ka Sorkar ban kner ia ki kti ban kyrshan bad їarap ia ki nongshong shnong salonsar ha ka koit ka khiah bad ka sumar pang. Ka jingїarap bad jingkyrshan ki dei ban long kumne- (i) ban pynbiang, kyntiew bad pynbha ia ki Hospital paidbah baroh ha ka Jylla (ii) ban pynbiang ia ki doctor, ki nongtrei, ki tiar sumar bad ki dawai kiba paka ha baroh ki Hospital paidbah bad ban sumar ei ia kiba duk (iii) ban kyntiew haduh laiphew (30) lak tyngka ia ka skhim pisa sumar pang (MHIS) bad kane ka skhim ka dei ban kynthup ia baroh ki jingpang. (iv) ban ai ka jingkyrshan kaba kyrpang ia kiba ha їing bad ia ki nongpang kiba їoh ia ka jingpang bam pong bad kiwei de ki jingpang kiba heh bad bun jinglut.

San snem mynshwua ha karma thiah pang ha Hospital ki doctor ki wan ban їathuh bad pynthikna ba ka jingpang bam pong ka la don ha ka met, tangba kim pat lah ban tip ia ka thymmei jong ka prum cancer. Ka jingwad bniah ban shem ia ka thymmei ka jia lyngba ka kor thymmai lane ka PET CT bad lyngba kane ka kor la shem ia ka thymmei bad ka jingshem ia ka thymmei jong ka prum cancer ha ka bynta jong ka tyndong sur kren ka їarap ia ki doctor ban pyrkhat kumno ban sumar bad ban їakhun pyrshah ia ka bam pong kaba la khie hapoh ka met. Ha shuwa ban sdang ka jingsumar ki doctor ki kren shai kumne; ka jingsumar kan shim por katto katne bnai bad ka jinglut jingsep ruh kan bun. Ki rukom sumar ki long ka chemo bad radiation therapy bad ki buh pynap ruh ban puid khnang ban weng noh shi syndon ia ka tyndong sur kren lada jia ba ki ar tylli ki lad kim lah ban pynkoit.

Ka stad medical saian ka don ki jingkheiῆ kiba kdew ba na ka shispah ne shi hajar ngut katno kiba koit na ka cancer. Ki don ruh ki lad ban thew haduh katno ka prum cancer ka la heh, la pur bad ka la poi ha ka kyrdan aiu? Ki dak jingkheiῆ ki ai jingmut hynrei ki pynshaїong ruh ha kajuh ka por. Їa u nongpang kaba donkam ka long ka jingpynkhiah bad marwei jar jar nga puson bad duwai ba ka sur kren kan neh bad ba ka jingpynkhiah kan wan. “Shi hajar thylliej, ah ban їoh” ban їai pynsawa ia ka sur ki rangli juki bad tang kata nga kwah. Kumta nga duwai, “Me long u Blei ba donbor ban shna ia ki jingpang”

Ki doctor kiba sumar ym tang ba ki long kiba tbit, hynrei ki long kiba lah ban shaniah bad ka Hospital ruh la seng nongrim ha ka jingїatiplem bad ka bym am dor ne kamai spah na ka jingjynjar jong ki briew. Kumta ki nongpang ki tngen bad ki shngaiῆ ban aiti ia la ka met bad ka mynsiem. Na ka liang u nongpang ruh u la pynkhreh ba ka jingsumar kan sdang bad їaid noh shakhmat. Kaba nyngkong, ka long ka tyngka ban pynlut, hoid namar ba ki nongsumar ki dei kiba trei Sorkar, ka Sorkar Jylla ka ju mang bad kyrshan pisa ia kiba ha їing kiba ha khohsiew jong ki nongtrei sorkar, tangba lano ka Sorkar kan pynlait ia ka pisa bad kan shim por katto katne bnai. Kumta la nang їawad jingїarap bad jingkyrshan pisa na ki arkmie, ki lai kmie bad pan kylliang na ki khlem ka sut. Mar mar hi khlem pynslem ki la ai pisa kylliang katba donkam ryngkat bad ka jingkular ban siew noh tang shu pyllait pisa ka Sorkar.

Ka jingsumar ka sdang ha ki taїew bakut jong u September bad hapdeng ka jingsyier bad jingartatien kaba jur, ha kawei ka synῆia ki kti ba phylla ki syrpai ban pyntngen bad ki sur jingkyrmen ki pasiaw bad ong, “їaksaid bad їakhun”. Nangta sa ki lok ki jor, ki baieid-bathoiῆ kiba ia-їenglang ha syndah ban ai mynsiem bad jingkyrshan. Ki la don ruh ki jingpynsgew na kadiang na kamon ba lehse ka jingpang bam pong kaba lynshop ia ka jingim ka dei ka jingplielad ba ngan їt їalade їoh don ka tam ka duna bad lada long ban ong beit plak ka mut, “ba ka lah ban dei ba u Blei u sneng u sympat”. Kum kane ka rukom pyrkhat kam rung ha nga. Hoid ngam pynksan їalade bad nga burom ia ka jingsngew bad ia ka nongrim jingngeit Blei jong kiwei.

Ki bnai jong ka jingsumar pang ki la long ki por kiba kordor bad nga la їohlad ban pyrkhat, ban puson bad saiῆdur їalade bad ki kam kiba nga angnud ban leh. Ki jingpyrkhat shaphang ka pop, ka dujok, ka bneng bad kaei ka jingim ki kyrsoi? Hapdeng ka jingїawan-їaleit ki jingmut jingpyrkhat, kaba kongsan ia nga ka long ban їakhun bad ban їoh pat ia ka jingkoit jingkhiah. Nga ngeit ha ka bneng hangne ha khyndew, ha ki hok bad ka jingim kaba mar ryngkat salonsar khlem ῆiewshilliang khmat. Kawei na ki hok jong ki nongshong shnong ka long ban koit ban khiah bad ka hok ban koit ban khiah ka mut ka hok ban їoh ia ka sumar pang kaba bha bad paka. Ka mut ruh ka hok ban їohlad ban sumar bad ban koit na ki jingpang. Kane ka hok ka long na ka bynta iwei pa iwei i nongshong shnong. Ka long kaba kthang mynsiem pat ban pyrkhat ba ym baroh ki їoh ia ka hok ban sumar pang bad ban koit ban khiah. Wat hapdeng kiba treikam Sorkar, ki nongtrei casual ne contractual kim lah ban їoh ia ka jingkyrshan pisa haba ki pang kumba їohlem kiwei. Ngim pat їakren hangne ia kiba bylla bad ki riewshimet ne “private institution” bad ka paw shai ba ka imlang sahlang ka lah shilliang palat bad kam shong hok, shong nia bad shong aiῆ ban long kumne. Ngin hap ban pyrkhat thymmai bad ban їakhih.

Ki bnai jong ka jingsumar pang kam dei tang ka jingїakhun ban koit, hynrei ka dei ruh ka jingїakhun ban jop ia ki jingshitom kiba kha na ka jingsumar ia ka cancer. Ka dei ka jingїaleh kaba jur jong ka met, ka mynsiem bad jingmut jingpyrkhat. Ka jingїaleh kaba kongsan tam ka long ban bam khnang ban khlaiῆ ka met bad ba kan ym thut ka jingsumar, hynrei man ba bam man ba prie bad baroh kaba bam ka mih noh shabar namar ba tynrah ka dawai chemo. Nalor nangta sa ka radiation therapy kaba la thang lut ia ka bynta ba shapoh jong ka ryndang bad kane ka pyntyrha bad pynshitom ia ka bam ban rung. Ka long kumba kiew ia ka riat kaba jrong tam ha ka pyrthei, ka jingkiew kaba sat syllang, ki khohwah ki kyiuh, ka met ka pang ka jrem, ki sla kjat ki khluit, ki kynjut bad tyrha. Lano yn poi sha kliar? Ne їoh ka jingkiew ka kut noh tang shiteng? Ne hamar pdeng ka riat namar ba kyiuh, ba kynjut bad tyrha ki ksah kim lah ban shan, їoh shu tyllun sha trai riat bad pra lyngkot lyngkhai ka met.

Lah jan lai taїew ka jingsumar ka la iaid bad lah dei sa ka wat kaba ar ban ai dawai chemo, phewse ki shipai kiba don hapoh ka met bad ki nongїada jong ka met (blood counts) kim pat lah ban khie im biang na ka jinglynshop ka dawai chemo kaba nyngkong. Ki dang tlot bor palat bad kin ym lah ban їakhun wat ia i jingpang iba rit ruh kumta ym pat long ban ai dawai. Pleng ka met briew ka don la ka jong ka por ba kan khie im biang bad kam shym long thik kumba batai ka stad saian.

Kam don da kawei pat ka kam kaba khia bad shitom lait na ka kam ban sumar bad phikir ia ka met ka phad. Hapdeng ka jingsumar, ka met kam dei ban tyrkhong, kumta nga hap ban dih um tista, ka jingkhia kam dei ban duna bad ki shipai ki dei ban khlaiῆ bad im, kumta nga dei ban bam bad bam ki jingbam kiba tei ia ka snam. Khamtam eh ngam dei ban kem sa da kiwei pat ki jingpang ne їohpang ha ka por ka jingsumar. Tang lah bakla nangta ka jingsumar kan thut bad kan shu bijai ei.

Ha ki bnai jong ka jingsumar nga ngam sha ka thwei jong ka jingngeit bad ka jingngeit ka hikai ia nga ban їakhun bad їaksaid ha ka jingim. Ngim dei ban kiar na ka jingїakhun bad jingkitkhlieh wat la ka dei ban bit tngit, ban jaboh, ban shah dumok, ban shah kynnoh bad shah kynthoh. Ka jingngeit ka dei ruh kaba ngi rung sha ka jingim kaba don jingmut bad don jingkyrmen.

Ki sngi, ki taїew bad bnai jong ka jingsumar ki tyllun bad khatduh khatwai nga poi tiap ha kliar bad nga shong jah thiat shipor ha shuwa ba ngan hiar pat ia ki jur. Sa shisien ka phalang jingmut kumne-

Ban im! Ban nang trei pyndep ia ki kam ba dang sah,

Ban im! Ban nang їakhun na ka liang u paidbah,

Ban im! Ban nang pynjam ka sur ki rangli ki juki,

Ban im! Ban nang saiῆdur ia ka saiῆpyrkhat kaba ai jingtngen bad ai jingkyrmen,

Ban im! Ban nang pynskhem ia ki nongrim ka hok, ka jingshisha bad jinglaitluid,

Ban im! Ban aiti їalade na ka bynta kiwei.

Ban їap! Ba la pyndep la ka kamram,

Ban їap! Ba la aiti bad їehnoh ia ki kam ha kiba bud nadien,

Ban їap! Tang kita kiba la tur ha ka thma,

Ban їap! Ba la їakhun bad їaleh.

A Blei! A Khun u briew ai ka lad bad ka bor ban im,

Ban nang їai pyndep ia ki kam ba dang sah,

Mano ban batai mano ba lah?

Tang Uta uba bat ia ka jingim bad ia ka por ha ki lynghoh kti.

Amen.

The post Shi Hajar Thylliej, Ah Ban Їoh appeared first on RAIOT.

Ka Bneng Bathymmai Bad Ka Khyndew Bathymmai

$
0
0

Te mynta nga la їohi ia ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai” (Jingpynpaw 21:1)

Ha ka snem 2007, u Hugo Chavez (bam kwai ha dwar u Blei) u President ba rim jong ka Venezuela u ong kumne, “those who want to go directly to hell can follow capitalism. And those of us who want to build heaven here on earth will follow socialism” bad ha ka ktien khasi, “kiba kwah ban leit sha dujok ki lah ban bud ia ka saiῆpyrkhat capitalism. Hynrei kito napdeng jong ngi kiba angnud ban tei ia ka bneng hangne ha khyndew kin bud bad pyntreikam ia ka saiῆpyrkhat socialism”. 

Ňiuma, kitei ki kyntien ki la pynmih ia ka jingїatai nia kaba shyrkhei. Ki don kiba їasaid nia bad pynrem jur ba ka saiῆpyrkhat socialism ka pyntroin ia ka їoh ka kot, ka kamai kajih; ka pynїap ia ka mynsiem treishitom bad ia ka jinglaitluid. Ki ong ruh ba katkum ka socialism ka bor baroh ka shong ha ki kti jong ka Sorkar bad ka Sorkar ka longtrai lut halor ka khyndew ka shyiap bad ki jingdon jingem jong ki nongshong shnong. Kiwei pat ki pynїasoh ia ka socialism bad ka jingsynshar communist.

Kiba kynthoh ia ka saiῆpyrkhat socialism ki lah ban don ki nongrim bad une u nongthoh ruh um pdiang ba ka Sorkar kan longtrai lut tang ma ka halor ka khyndew ka shyiap bad ki jingdon jingem. Ha ka Bri Hynῆiewtrep lei lei kane kam lah ban long namar ba ki nongshong shnong ne ki khun ki hajar jong ki Hima ki longtrai halor ka khyndew bad kiwei ki jingdon jingem. Ha kajuh ka por pat, ka long kaba bakla ban pynїasoh ia ka socialism bad ka jingsynshar communist lane bad ka jingbym ngeit Blei. Ki briew ki bym ngeit blei ki dei hi ki bym ngeit bad ki don ha man ki Ri bad imlang sahlang kylleng ka pyrthei. Hynrei kaba kham shyrkhei eh ka long shaphang ki briew kiba rhem ka jingngeit Blei katba ki kam jong ki pat ki dei ki kam pap bad kam bamsap suda. Ka Baibl ruh ka їathuh shaphang ki briew kiba kup ia ka dur ba kynja blei, hynrei kiba len ia ka bor jong ka- “ki bat ia kaba paw shabar ka niam jong ki, hynrei ki kyntait ia ka bor bashisha jong ka…” (2 Timothy 3:5) Haduh mynta ki don ki Ri kiba shongshit ka ngeit blei hynrei ki bym salia pat ban їaumsnam bad pynїap briew ha ka kyrteng jong u Blei.

Kaba synshar ia ka pyrthei mynta ka dei ka saiῆpyrkhat capitalism bad ka capitalism ha kane ka spah snem ka la nang kham shyrkhei. Ka jingrhah spah ka la kiew haduh shynrong khlieh, ka jinglum spah shimet ne tang shi їing ka la palat liam. Kiba duk ki nang kyrduh tasam, kiba riewspah ki nang riewspah khlem akor bad ka jinglah shillaing ka lah nang jur. Ka spah mariang ruh ka la nang stait na ka jingpynjot pathar bad jingleh dusmon. Haba shu kren kyllum ka saiῆpyrkhat capitalism ka ngeit ba ka spah ka dei ban lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne ki kti bad kiba im ai kin im bad kiba їap ai kin їap bad ka kheiῆ dewthala lut ia ka nongrim tipbriew tiblei bad tipkur tipkha.

Haba phai sha ka saiῆpyrkhat socialism, bad ka socialism kaba ngi dei ban їakren mynta ka long ka Democratic Socialism. Kam dei kato ka socialism kaba ka Sorkar ka kurup lut ha lade ia ka bor synshar bad ia ki jingdon jingem jong ki nongshong shnong. Katkum u Cornel West, ka Democratic Socialism ka dei, “ba ki riewpaidbah, ki rangli ki juki, ki nongshong shnong bad ki nongtrei-nongbylla sngi ki їoh ban im ka jingim kaba biang pura, kaba don jingmut bad kaba don burom. Ka dei ka bishar hok, ka synshar hok bad ki nongsynshar ki ai jingkheiῆ thik pa thik. Nalor nangta ki kynthei, ki khynnah ki їoh ka jingїada bad ka lad ban їashim bynta pura ha ki kam ki jam bad ka synshar khadar. Ha ka liang ka їoh ka kot, ki riewpaidbah ki їoh ban їashim bynta laitluid bad shim rai, ym ban shu long tang ki nongtrei ne ki mraw kiba pynmih bad shna ia ki mar ki mata. Ka long kaba sngewdiaw ba baroh shi katta kano kano ka jingїakhih da ki riewpaidbah ne ki rangli ki juki ban tei ia ka synshar khadar ne ka їoh ka kot ne ka imlang sahlang kaba їaryngkat kyrdan, ka shah khῆoit bad shah thom da ka bor. La pynkbum jubor ia ka sur jong ki riewpaidbah da ki nongsynshar kiba runar, kiba bamsap bad kiba khwan”. Kynmaw, ki rangli ki juki ki їai angnud ban їoh ia ka bneng bathymmai bad khyndew bathymmai.

Ha ka bri Hynῆiewtrep ne Jylla Meghalaya ia ka Democratic Socialism lah ban nam ia ka kum ka Indigenous Socialism. Ka saiῆpyrkhat kaba їeng ha ka nongrim jong ka tipbriew, tipblei, tipkur tipkha bad tip ia ki para kher ki para mer. Katkum ka pyrkhat Khasi ka imlang sahlang/synshar khadar ka long kumne, (i) u khasi u im ha ka kynhun bad um ju im marwei. (ii) ym don uba rit bad ym don uba heh. Ym don uba riewspah bad ym don uba duk, ym don uba khraw jait bad ym don uba poh jait. Haba shu kren lyngkot ha ka imlang sahlang ym don ka jingїapher uwei na uwei pat. Baroh ki ia ryngkat, baroh ki don kajuh ka hok… (iii) ha ka trei ka ktah (ne ka rep ka riang)…ki ia lum lang. Ki ia leit trei shuwa ha kawei ka їing bad ynda la dep hangta ki ia leit sa sha kawei pat bad kumta ha ban da dep…Kawei ka buit ki ia sei bad kawei ka bor ki ia trei…Ki leh kumta ha ka por thung bad ki leh ruh kumta ha ka por ot…(iv) ki buh ia ka kam hakhmat bad ia ka bam bad ka leh sngewbha hadien…La ki treishitom katta ruh kim dei ki men-behsbai. Ki don la ka kmen, ka sngewbha, la ka biria bad ka tamasa. (v) Haba don ba pang briew ha їing jongno jongno shata ki ia beh ban ia ap shngaiῆ bad ban ai kano kano ka jingїarap kaba ki donkam” (H.O Mawrie, Ka Pyrkhat U Khasi)

Ka jingїa ryngkat dor bad jingїa ryngkat kyrdan kam mut tang ka jingїaburom kylliang, hynrei ka dei ban ia-bit-iabiang lang. Ka spah, ka nongkynti kam dei tang jong uwei u briew ne kawei ka briew shimet ne tang jong ka kur ne ka kpoh hynrei ka dei ban їa bam lang bad їoh bynta lang pateng la pateng. Ka thymmei ka hikai ruh shaphang ka kamram bad jingkitkhlieh ban ri, ban kdup, ban bsa bad pynim pat ia ki mei nah mei san, ki kῆi, ki hynmen ki para, ki khunruit, khun jieῆ, khun swet, kiba shem lanot, kiba kordit, kiba їapthngan bad phetwir. 

Ka ‘tien phira jong ka World Social Forum lane ka jingїalang bah jong ki seng їakhih ha ka pyrthei ka long, “Another world is possible”, bad ha ka khasi, “Kawei pat ka pyrthei ka dang lah ban long”, ka pyrthei kaba kham bha bad kaba suk ba saiῆ. Lane ka pyrthei kaba thymmai, kaba khiah krat bad kaba shngaiῆ. Ki riewpaidbah ki їai khmih lynti bad angnud ia ka pyrthei kaba thymmai. Mano bym kwah ban im, ban trei, ban ktah bad ban shong ban sah ha ka pyrthei kaba thymmai kaba dap da ka jingkmen bad jingkyrmen? Ka pyrthei bathymmai ka dei ruh ka bneng bathymmai bad ka khyndew bathymmai.

Ki kynthei, ki khynnah kiba shah leh beijot, kiba shah kren tohmet ne shah sloit ka longrynїeng, kim kylli phi ka pyrthei aiu kum kane? hato ym don da kawei pat? Ki samla ki bym donkam, kim kylli phi, hato ym don da kawei ka pyrthei kaba lait na ka bamsap? Ym don da kawei pat kaba burom ia ka sap, ka jinglah bad jingstad jong ki samla? Ki briew kiba їoh ia ki jingpang ba shyrkhei bad kiba kit ram ha ka jingsumar pang, kim kylli phi, hato ym don mo da kawei ka pyrthei kaba khiah krat bad kaba lah ban pynkoit ia ki jingpang? Ki briew kiba im harud ki wahbah bad ki wahrit kiba la kylla bih, kim kylli phi, hato ym don mo da kawei pat ka pyrthei ha kaba ki um ki wah bad ka lyer ki long kiba khuid? Kiba shah set byndi khlem daw bad khlem jingbishar da ki phew snem, hato kim kylli, ym don mo da kawei ka pyrthei kaba bishar hok? Ki jingkylli ki mih kawei hadien kawei pat?

Ka don ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai. Katkum ka Babl, ki kitab jong ki Prophet bad Jingpynpaw ki kren shaphang ka Bneng bathymmai bad Khyndew bathymmai (Isaїah 65:17 bad Jingpynpaw 21:1-8). Ka jingpyrkhat shaphang ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai ka jur bha hapdeng ki Jiw hyndai. Ka Kitab barim ka kren shaphang ka jingwanphai pat jong ka Eden (paradise) lane kata ka juk jong ka Aїom Ksiar, ka juk jong ka hok bad ka shikyntien, ka juk kaba khuid bad kaba beit. Ki Prophet ki їalap ba haba ka Eden ka wanphai, ka jingїalehmakynti, ka jingїaumsnam, ka jingleh jubor bad jingban beiῆ baroh kin duh bad dam noh syndon.

Ki Jiw hyndai ki la ngiah hi shoiῆ ia kiei kiei kiba rim namar ka jingsniew bad jingbymman. Ki bitar ia ka jingban beiῆ jong ki heh spah kiba їasylla bad ki nongsynshar ban pynlong mraw ia ki briew. Ki la ngiah ia ki nongsynshar ba runar kiba lehmon bad kiba kheiῆ ba ka kam synshar ka dei ka nongkynti jong ki. Ki briew ki la thait ia ka jingїaumsnam. Kumta ki phohsniew, ki angnud bad ki їakhun ban pynwan bad pynjialong ia ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai.

Katkum ka Kitab Jingpynpaw ka ktien “thymmai” ka wan na ka ktien Greek, “kenos” kaba mut, “kaei kaei kaba thymmai bad ka bym pat don mynno mynno, kaei kaei ka bym pat ju їohsngew, ka bym pat ju tip ne bna. Ka thew ia kaei kaei kaba mih thymmai, namarba kiei kiei kiba rim ki la jah rngai. Ka bneng bad ka khyndew ki thew ia ka mariang baroh kawei”

Don artylli ki bynta ha kaba їadei bad ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai:

  • ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai ka dei ka thymmei saiῆpyrkhat kaba hikai ba ka spah kaba u Blei u la kyrkhu ka long ia baroh bad na ka bynta baroh. Kam dei ka nongkynti jong u briew ne ka briew shimet, hynrei ka dei na ka bynta ka jingmyntoi lang, na ka bynta ka bha ka miat bad ban pura bad janai ka longbriew manbriew.
  • Ha ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai, ka synshar khadar ka long kaba hok, kaba beit bad kaba ai jingkheiῆ. Ka Riti Synshar bad ki Aiῆ ki treikam khlem їashah liang. Ka imlang-sahlang kaba їa-im mar ryngkat bad їa-ryngkat dor.

Ka Bneng bathymmai bad ka Khyndew bathymmai ka dei ka Social Welfare State, ka Jylla ne ka Ri kaba kitkhlieh ia ka bha ka miat, ka roi ka par, ka koit ka khiah bad ka kamai kajih jong iwei pa iwei i nongshong shnong bad kaba ai ha baroh ki nongshong shnong, khlem ka jingpynїapher, ia ka jingim ba pura bad ba janai. 

Amen

The post Ka Bneng Bathymmai Bad Ka Khyndew Bathymmai appeared first on RAIOT.

Ka Saiῆ Hima-Sima Ha Ka Jylla Meghalaya

$
0
0

Nangta U Trai U Blei U buh ia u briew ha ka Kper Eden…ban sumar ia ka” (Jenesis 2:15)

To ngin ring dur ba ka Kper Eden ka dei kawei ka Hima/Ri/Jylla kaba donkam ban synshar, ban bishar bad ban pynїaid ia ki kam ki jam, ka trei ka ktah, khaїi-pateng bad ka imlang-sahlang. Katkum ka Kitab Jenesis 1:26-28 bad 2:15, u Blei u la buh ia “u briew” ban long sordar ne nongsynshar halor ka Kper Eden. Ka kyntien “u briew” hangne ka thew ia ki kynthei bad shynrang.

Ka Baibl ka don shibun ki jingїathuh khana kiba їasnoh bad ka kam saiῆ hima-sima bad khlem da ia phai dien jngai sha ka mynnor, ki nongpeit pyrman ia ka kam saiῆ hima ha Ri America ki kynthoh ba U President Ronald Reagan u lah ban don ka jingїadei lane shah pynїaid ne shah pyngngeit ha ka kynhun jong ki Nuclear Dispensationalist. Ka Nuclear Dispensationalism, ka dei ka rukom pyrkhat ba ia kane ka pateng mynta la synshar da u Soitan bad kumta ka thma kan jia bad yn pyndonkam da ki bomb nuclear kiba shyrkhei. Kane ka kynhun ka ngeit ba ia kane ka thma la їathuhlypa ha ka Baibl bad la mang lypa da u Blei. 

Ki jaitbynriew Boer na ka Ri Holland kiba pynlong ia ka Orange Free State ha South Africa ki pynїasyriem ia ki trai Ri ne ki dohїong bad ki nong Kanan. Ki Boer ki thom da ka bor bad knieh ia ka khyndew bad ka synshar-khadar na ki trai Ri bad ki pynksan ba ka jingthombor bad jingjop ia ki dohїong ha Orange Free State ka long thik kumba jop bad їohkynti ki khun Israel ia ka Ri Kanan. 

Kumjuh hapoh la ka jong ka Ri, ha ka snem 1917 ka Assembly jong ka Balang Presbyterian kaba long ha Mawphlang, ka la їakren shitrhem ba ka Ri Khasi ruh ka dei ban їashim bynta ha ka Thma France ne Thma bah banyngkong bad la rai ban phah ia ki samla khasi kum ki nongkit nong (labor corp) sha France hapoh ka jingїalam jong u Rev Shai Rabooh.  Ha ka Thma bah banyngkong ka Ri Bilat bad ki Khristan ki ῆiew ia ka Ri Germany kum ka Hima u Soitan kaba dei ban pynjot. Kumta kylleng ka London bad shawei ki nongsharai Balang ki khlei bad pynmih ia ki “war sermon” ne ki jingїalap ‘tien Blei kiba pynshit bad wer ia ki briew ban їeng їaleh pyrshah bad pynїap ia ki German.

Ym lah ban len, ki nongjop thma ne ki nongsynshar leh donbor ki pyndonkam ia ka Ktien u Blei ban pynksan ia ka jingthom bor jong ki. Lada ki nongsynshar ki pyndonkam ia ka Baibl, ki nongshah synshar bad ki mraw ruh ki don ka hok ban pyndonkam ia ka Baibl na ka bynta ban tei thymmai ia ka synshar khadar kaba hok, kaba beit bad ka imlang sahlang kaba їaryngkat kyrdan.

Ka saiῆ hima-sima ne politic ka wan na ka ktien Greek bad ka thew ia ka shonglang ka sahlang, ka thew ia ka jingsynshar bad jingpynїaid ia ki Nongbah ne ki City-State. Ka thew ruh ia ka bor kaba pynїaid ia ka trei ka ktah, ka khaїi pateng, ka shong suk shong shngaiῆ bad kumta ter ter. Ha ki shnong Greek hyndai ka ju don ka jingїalum bad їakynduh lang jong ki nongshong shnong bad ha kine ki jingїalang ki їakren-їatai bad їa-rai lang na ka bynta ka bha ka miat jong ka Nongbah.

Ngi im ha ka Jylla synshar paidbah bad ia ka saiῆ hima-sima la pynїaid katkum ka Riti Synshar ka Ri. Ka Riti Synshar ka dei ka tyllong bad ka bor kaba ha khliehduh jong ka synshar ka bishar. Ka Riti Synshar ka ai ha ki nongshong shnong ia ki hok, ki jingkitkhlieh bad ki kamram ban pynїaid ia ka synshar khlem ka jinglah shilliang bad jingleh shilliang khmat.

Katkum ka Riti Synshar ka Ri India, man la ka san snem ngi jied ia ki nongthaw aiῆ kiba long ruh ki nongpynїaid ia ka jingsynshar bad ki nongїada ia ki hok jong ki nongshong shnong. Hoid, ka jingjied (election) ia ki nongthaw aiῆ lane ka electoral politic kam dei kaba sdang bad kaba kut jong saiῆ hima, hynrei ki don bun ki syrtap ha ka jylli jong ka saiῆhima naduh ka pynїaid shnong, ka kamai kajih, ka trei ka ktah, ka khaїi pateng, wat ka synshar ka sharai Balang ruh ka hap lang hangta bad kumta ter ter. Ha kajuh ka por pat, ka jylli jong ka thaw aiῆ ka dei kaba ha khlieh bad ka don ia ka kamram bad jingkitkhlieh pura ban khmih, ban pynїaid bad batai ia baroh ki bynta bad ki syrtap jong ka jingim bad ka imlang sahlang.

Ka Jylla Meghalaya kan sa dap Sanphew Snem pura bad ka dei kawei na ki Jylla jong ki ritpaid riewlum/trai Ri (Tribal minority) bad kumta la bsuh ia ki kyndon bad khyrnit ha ka Riti Synshar ban pynkyrpang bad їada ia ka Jylla. Lah ban kdew hangne kawei ne ar; na ki hynriew phew (60) tylli ki shuki hapoh ka Їing Dorbar Thaw Aiῆ ka Jylla sanphew san (55) tylli la mang kyrpang na ka bynta ki ritpaid trai Ri. Kaba mut ki ritpaid riewlum ne trai Ri hapoh ka Jylla Meghalaya ki synshar hi pura da lade ia lade. Kaba ar, ka Khyrnit ba hynriew (sixth schedule) jong Riti Synshar ka ai bor, ai iktiar ia ki ritpaid trai Ri ban їada, ban pynneh, ban pynїaid ia ka khyndew, ki khlaw, ki marpoh khyndew, ki um ki wah bad ban kyntiew ia ka tynrai bad kolshor.

Ha kine ki sanphew snem, lait na ka Aiῆ Bat Khyndew (Transfer of Land Regulation Act 1971), ym don kawei ruh ka Aiῆ kaba snah ne kaba ai jingkyrmen kaba la thaw ha ka Jylla. Pynban naduh ba sdang hi la pyntlot bor ia ka Aiῆ Bat Khyndew 1971. Naduh ki snem 1979, 1981 ter ter bad haduh ban da lop syndon ia ki bniat jong ka ha ka snem 1991 bad 1997 da kaba thaw ia ka Single Window Policy. Ka Sorkar bad ki riewkhwan myntoi bad kynhun jong ki riewshimet kiba napoh bad na bar ka Jylla ki їoh laitlan ban klun bad thied khyndew naphang khlem jingteh lakam.

Ki ritpaid trai Ri jong ka Jylla Meghalaya ki don ka jingїadei ba jan bad ka khyndew ne ka mei ramew. Ki pynithuh їalade bad ka khyndew kaba ki rep ki riang, ki trei ki ktah bad kim lah ban im ne ban long Jaitbynriew khlem ka khyndew. Phewse, katkum ka Socio Economic Caste Census Survey 2011 la shem ba hynῆiew phew hynriew na ka shispah (76%) ki nongshong shnong ha ki shnong kyndong ha ka Jylla kim longtrai shuh halor ka khyndew, ki im khlem ka khyndew bad kim don khyndew shuh kaba dei la ka jong ban rep, ban shong їing bad ban aiti pateng ha ki khun.

Ka jingduk jingkyrduh ka la nang kiew ha ka Jylla bad lah ban ong ba ka jingduk ka tied jingkhang ha jan man la ki thliew їing. Ka Report jong ka Planning Commission (mynta Niti Ayog) jong ka snem 2012 ka ong, “ba hapdeng ka snem 2009-10 ka jingdon kiba duk ha Meghalaya ka la nang kiew bad kumba sawphew hynῆiew na ka shispah (47%) ki don ki briew kiba duk ha ki shnong nongkyndong (Rural Tribal Poverty) ha ka thaiῆ shatei lam mihngi jong ka Ri India”.

Nalor nangta sa ka mat їohkam їohjam ki samla.  Tang ban shu їohkam ruh kam pat biang, ka bai bylla ne ka tulop bad ki hok jong ki nongtrei-nongbylla pat ki long kumno? Ka dur kaba shai kdar ka paw ha ka Jylla Meghalaya ba ki nongtrei-nongbylla kim dei shuh ki nongtrei, pynban ki la long kum ki mraw bad ym don ba ῆiewkor ia ki.  

Ka jinglong jingman jong ki nongtrei-nongbylla hapoh ka Jylla ka long kumne; (i) ki nonghikai skul kim їoh tulop thikna bad da ki bnai ka tulop jong ki ka sah kut (ii) ki nongtrei casual bad contractual ruh kim їoh tulop da ki bnai. (iii) ki nongtrei casual bad contractual ba thung lyngba ki labor contractor ym dei tang kim їoh tulop, ki shah ot sa san tyngka na ka shispah (5%) bad tam ia kata na ka tulop jong ki. Nalor nangta ki trei bordi haduh 12 ne 15 ne 18 kynta ha ka shi sngi. (iv) ki nongtrei-nongbylla ha ka Jylla kim їoh ia ki shuti kum ki casual leave, earned leave, medical leave bad kiwei.  Lada ki pep trei ki shah ot ka bai bylla sngi bad ki nongtrei kynthei kim їoh shuti ha ka por pun por kha (maternity leave). (v) Lait noh ki nongtrei Sorkar ba pura, ki nongtrei-nongbylla hapoh ka Jylla Meghalaya kim їoh jingїarap bad jingkyrshan pisa ba pura na ki nongaikam ha ka por ba ki shitom bad shah sumar pang. (vi) ka bai bylla ha ka Jylla Meghalaya ka long kaba poh dor tam bad bun bah ki nongaikam kim siew tulop ia ki nongtrei jong ki katkum ka aiῆ minimum wage bad ka Sorkar ruh kam patiaw ban kyntiew ia ka bai bylla kaba dei ruh ban long katkum ka jingkiew ki dor ki mur, ki marbam mardih ha їew. Ha kawei pat ka liang ka bai wai їing ka kiew stet, ka bai kali ka kiew kumba suh u ‘nam ding sha sahit bneng, ka bai kot, bai skul bad bai dawai khlem sngewlem ki kiewdor man la ka por. Ka jingim ki nongtrei nongbylla ha ka Jylla ka long kaba kordit.

Ka jingkyrduh kam ka long kaba shyrkhei bad katkum ka sorjamin ka jingkyrduh kam hapoh ka Jylla ka kiew haduh shiphew na ka shispah (10%) tang ha u bnai April 2020.Ka Sorkar ka lah ban ai kam tang kumba arphew san na ka shispah (25%). Kaba tam hynῆiew phew san na ka shispah (75%) ka dei jong ki riewshimet/company ne kaba ki nongshong shnong shimet ki pynmih ne sengkam hi. Hynrei ki samla kiba kwah ban seng kam lajong ruh ki shem jingeh, khamtam kito ki bym don bai seng. Kim lah ban wai dukan namar ka bai wai ka remdor palat bad ym don ka jingteh lakam. Kim don bai seng ban їakob bad kiwei ki nongkhaїi kiba heh, lymda ki їoh jingїarap bad jingkyrshan na ka Sorkar.

Ka Meghalaya ka la їoh shiphew tylli ki elekshon naduh ka snem 1972 bad ngim pat shym la їoh mad thikna ia ki seng saiῆ hima kiba їeng bad treikam katkum ka thymmei saiῆpyrkhat jong ki. Ym pat don hi ruh ka seng saiῆ hima kaba їeng na ka bynta ka bha ka miat bad ka jingbit-jingbiang lang jong ki riewpaidbah, ki rangli ki juki bad kaba їeng halor ka nongrim jong ka jingїaryngkat dor ki kynthei, ki shynrang bad khun bynriew salonsar ha ka imlang sahlang. Hynrei kaei kaba ngi mad ka dei ka politic khwan myntoi, kamai spah, ka kylla ktien, kylla rong bad kylla seng kaba khah khah. Don tang kawei kaba ki nongsynshar ki їamir, ki їamynjur lang bad kata ka dei ka bor, ka spah bad ka khwan myntoi shimet. Kumta ka por ka dei mynta ba ngin pynduh noh ia kane ka jait politic kaba jakhlia.

Kaei kaba ka Jylla Meghalaya ka donkam kyrkieh mynta? (i) ban pynkhlaiῆ ia ka Aiῆ bat khyndew khnang ban lah ban pynneh ia ka jinglongtrai jong ki nongshong shnong halor ka khyndew, ban pynkhlaiῆ ruh ia ki aiῆ їada mariang bad ban pyndam noh ia ka single window policy. (ii) ka Aiῆ ban buh pud ia u ne ka riewshimet ban thied khyndew/jaka (Land Ceiling Act) (iii) ban teh lakam da ka Aiῆ bad pynlong ryntih halor ka bai wai dukan ne їing shong briew (Rent Control Act) khnang ba kan ym ban khia ia kiba duk bad kumjuh kan ym pynїap ia ki trai їing. (iv) ban burom bad ῆiewkor ia ki nongtrei-nongbylla kiba trei ha ki kam bapher, ban kyntiew ia ka bai bylla bad siew thikna man la u bnai ia ka tulop. (v) ban ai ha ki nongtrei nongbylla ia ki hok jong ki baroh kaba kynthup; (a) ka por trei kaba phra kynta shi sngi (b) ki shuti (k) ban kyrshan bai dawai bad bai sumar pang, ban kyrshan bai skul bad bai kot ia ki khun (vi) ban plie ia ki skul bad hospital paidbah kiba biang ki doctor, ki nongtrei bad ki tiar sumar pang kiba bha bad paka tam. (vii) ban thaw ia ki housing project ne ban die ia ki їing shong ha ka dor kaba jem sha ki nongtrei-nongbylla sngi. (viii) ban buh pud ia ka dor ka mur jong ki mar rep lane ba ka dor jong ki mar rep kam dei ban duna palat ia ka dor ba la buh lane ka Minimum support price (ix) ban їada bad kyntiew ia ki nongrep kiba shisha kiba kamai jakpoh na ki kam rep. (x) ban kyrshan pura ia ki samla ki bym don bai seng ban sengkam lajong. (xi) ban teh lakam da ka aiῆ ia ki hospital, ki skul, ki kolej bad skulbah ba pynїaid da ki riewshimet ne kynhun bym dei Sorkar. (xii) ban pynduh ne weng noh na ki jingmut jingpyrkhat ba ki kynthei kim lah ban їashim bynta ha ka synshar khadar.

Ka kam saiῆ hima kam dei kaba jakhlia, hynrei la pynjngut ia ka da ki kam bamsap, ka khwan myntoi, ka jingbuaid bor bad ka leh jubor. Ka shonglang ka sahlang kan kulmar hi thlim bad kan mih ka jingїapynїap bad jingїaumsnam para briew lymda don ka synshar khadar kaba hok, kaba shisha, kaba ai jingkheiῆ bad kaba pynїaid hok ia ki aiῆ ki kanun bad treikam katkum ka Riti Synshar.

Ka jinghikai tynrai ka long ban kamai hok, ban bam na ka umsyep bad ka hukum Blei ka long ba baroh kin san kin mer ryntih bad kin mad ia ka jingim ba tngen, ba khiah krat bad ba dap kyrhai.

Amen.

The post Ka Saiῆ Hima-Sima Ha Ka Jylla Meghalaya appeared first on RAIOT.


Ka Baibl, Ka Theology Bad Ka Hok Longbriew Manbriew

$
0
0

Lehhok bad bishar hok…” (Lebitikos 19:15)

Ka 10 tarik u December ka dei ka International Human Rights Day ne ka Sngi kynmaw ia ka Hok Longbriew Manbriew satlak ka pyrthei. Ha kane ka jingthoh ngin їa kdew bad їatai na ka phang jong ka Jingngeit, ka Theology bad ka Baibl jong ka niam Khristan. 

Ha ki snem 1980, u Hans Kung u stad theology uba khraw u la kylli їalade hato lah mo ban wanrah ia ka jingsuk ha ka pyrthei khlem ka jingїasuk jong ki niam bapher? Ka jubab ka long em, ym lah ban wanrah jingsuk ha pyrthei lymda ki niam ki їasuk bad ki niam bapher kin ym їashong suk para ma ki.  Ha kajuh ka por pat u Hans Kung u shem ba ki don ki jinghikai niam ne ki jinghikai shong tynrai jong ki niam bapher bapher kiba їasyriem kawei bad kawei pat. Kine ki jinghikai shong tynrai jong ki niam bapher ki thew bad thmu ban wanrah ia ka hok, ka jingsngur bad ka jinglaitluid na ki kam pyntriem bad jingїaumsnam bad ki long na ka bynta ka jingbit jingbiang jong ki khun bynriew. U Hans Kung u shem ba lah ban pynurlong bad pyntreikam ia kine ki nongrim tynrai jong ki niam bapher na ka bynta ka jingsuk jong ka pyrthei.

Kumta u Hans Kung u tyrwa, “ki nongrim tynrai ki jong ki niam bapher ki dei ban treikam ha satlak ka pyrthei bad u nam ia ki ka Global Ethic. Hoid ka kyntien “ethic” ka thew ruh ia ka akor ka burom ha ka їaid ka їeng bad ka jingim, hynrei u Hans Kung um shym thmu ban teh kyndon ia ki briew ne jingim briew shimet ba kumno ki dei ban im ne ki dei ban їaid ban їeng. Ka saiῆpyrkhat jong u ka long ba ia ka jingim ne jingleh jingkam jong u briew ne ka briew ha pyrthei dei ban saiῆdur bad kdew lynti da ki nongrim tynrai kiba tei ia ka longbriew manbriew.

Ha ka snem 1993, ka Dorbar Bah jong ki niam ha ka pyrthei kaba la long ha Chicago ka la pynbna paidbah ia ka Global Ethic ne Ki Nongrim Tynrai jong ka longbriew manbriew satlak ka pyrthei. Katkum u Hans Kung, ka Global Ethic ne ki nongrim tynrai ki dei kiba la sot bad shim kylliang na ki niam bapher bad la pynwandur ia ki ha kawei ka thup bad kim dei pat ban paw ba ki dei ki jinghikai niam bad kim dei da lei lei ban tyllep noh ia ki hok longbriew manbriew ba la pynbna pyrthei da ka United Nations.

Ha ka Global Ethic ki don saw tylli ki nongrim tynrai kiba ym lah satia ban pynkylla lymne ban їapynleit-їapynwan. Kita ki long kine harum:

  1. Ka jingkut jingmut ban їa-burom kylliang bad ban ym їaumsnam.
  2. Ka jingkut jingmut ban pynїoh ia ka їoh ka kot, ka kamai kajih kaba їaryngkat bad ban їa-їoh bhah lang baroh bad ban їakyrshan lang iwei ia iwei pat.
  3. Ka jingkut jingmut ban im ka jingim kaba hok, ban trei hok, ban kamai da ka umsyep bad ban ῆiewkor ia ki jingїapher.
  4. Ka jingkut jingmut ban pynїoh ia ka imlang sahlang kaba їaryngkat dor bad ban pynїoh mar kumjuh ki hok hapdeng shynrang bad kynthei.

Ha ka Baibl, u Yahweh ne u Blei jong ki Israel u thew ia ka hok longbriew manbriew jong ki khun bynriew da u diengkot jong ka Jaidbynriew Israel lane katkum ka jingmad bad jingshem jong ki khun Israel. Ka Baibl ka hikai ia ki khun Israel ba kim bit ban ῆiewbeiῆ ia ki mraw- “Kynmaw ba phi ruh phi long ki mraw ha Ijipt bad U Trai U Blei jong phi u la pyllait ia phi; dei namar kata ba nga ai ha phi mynta ka sngi ia kane ka hukum” (Deuteronomi 15:15)

U Blei u hikai ia ki khun Israel ba kim dei ban lehbeiῆ ia ki nongwei- “Wat lehbei ia u nongwei;…naba phi la ju long nongwei ha ka ri Ijipt” (Eksodus 23:9). 

Nalor nangta u Blei u hikai ruh ba ki dei ban kyrshan bad sumar ia kiba duk- “Lada uno uno u para…uba shong marjan bad phi u kylla duk bad um lah shuh ban kyrshan hi ia lade, phi dei ban їarap ia u…khnang ba u lah ban їai long u para marjan jong phi…Wat shim sut ei ei na u…bad shah ia uta u para jong phi ban shong marjan bad phi. Wat kheiῆ sut ei ei halor ka ram kaba phi ai ia u…Kane ka long ka hukum jong u Trai U Blei jong phi, uba la їalam ia phi na ka ri Ijipt ban ai ha phi ia ka ri Kanan…” (Lebitekos 25:35-38).

Ha kane ka sngi, ngi dei ruh ban їakren-їatai halor ki artylli ki mat kiba kongsan kiba ktah ia ngi ki ritpaid Tribal ka thaiῆ Shatei Lam Mihngi ka India bad ia ki nongshong shnong salonsar. Kawei ka long ba ngi dei ban dawa tyngeh ban pyndam noh ia ki Aiῆ Їakjakor, kawei ka dei ka Armed Forces Special Powers Act (AFSPA) 1958. Kane ka aiῆ ka ai bor lut ha ki shipai ban kem ne ban pynїap ia kino kino kiba suba lehnoh bad ka tnat shipai ka pynksan ruh hakhmat ka Їingbishar ba ki aiῆ bad jingbishar jong ki riewpaidbah ki dei ban kynriah sharud haba їaid lynti ka aiῆ bad jingbishar jong ki shipai. Kane ka aiῆ ym tang ba ka ai bor, hynrei ka їada ruh ia ki shipai haba ki leh ia ki kam pyntriem. Kawei pat ka aiῆ kaba dei ban pyndam ka dei ka Unlawful Activities Prevention Act (UAPA) 1967 kaba ki Sorkar ki shait pyndonkam bakla ban set along ia ki briew kiba kynthoh ne buh jingkylli ia ki policy jong ka Sorkar. Dang shen u Father Stan Swamy u la shah set along da kane ka aiῆ bad u la khlad noh khlem їoh ka jingbishar hok. Ha ka Jylla Meghalaya ruh ka don ka aiῆ Їakjakor kaba la tip kum ka Meghalaya Preventive Detention Act (MPDA) 1995 bad kane ruh dei ban pyndam bad weng noh shi syndon na ka thup jong ki aiῆ hapoh ka Jylla.

Kaba ar bad kaba kongsan ban їakren ha kane ka sngi ka dei halor ka hok jong ki nongtrei-nongbylla sngi. Ki nongtrei-nongbylla sngi ki kynthup ia baroh kiba trei ha ki ophis sorkar ne bym dei sorkar, kiba trei bad ki company ne bad ki riewshimet, kiba trei ha ki dukan, kiba trei kynta, kiba trei iing briew, ki security guard, ki nonghikai, ki nongtrei ka koit ka khiah, kiba bylla misteri bad kiwei de. Kynmaw ba uwei pa uwei ne kawei pa kwei ki nongtrei ki don ia ki hok kiba la pruid dak ha ka Riti Synshar bad ki aiῆ jong ka Ri. Ka hok ban im, ban kamai bad ban leh kmen leh risa ha ka jingim.

Haba їakren shaphang ka hok ban kamai jakpoh ka don ruh ka ishu kaba khraw bha ha kine ki sngi hapoh ka Jylla kaba ngi dei ban їakhun pyrshah bad kata ka dei ka jingkyrduh kam lane ka unemployment. Katkum ka sorjamin ne survey kaba leh man la ka bnai naduh u bnai Kylla Lyngkot 2018 haduh u Naiwieng 2021 la shem ba ha ki bnai Lber bad Їaїong 2020 ka jingkyrduh kam ha ka Jylla ka kiew palat ia ka 10 % bad kumjuh ruh ha ki bnai Їaїong haduh ‘Naitung 2021 ka kiew kumba 5% bad ha u Naiwieng 2021 pat ka hiar. Ka jingkyrduh kam ha ka Jylla ka hiar ka kiew bad ka khih phaloh haduh katta katta. Ki briew ki lah ban їoh kam mynta bad ki trei shi bnai ar bnai ne hynriew bnai, hadien kata ki duh noh bad ki hap shong khlem kam da ki phew tylli ki bnai. Ka їohkam їohjam ha ka Jylla ka khih phaloh, ka long ka bym thikna bad ka bym skhem.

Tang ban їohkam kam pat biang, haba їohkam dei ban їoh ryngkat bad ki hok, ki hok jong ki nongtrei nongbylla ki kynthup ia ki shuti, casual leave, earned leave, medical leave. Ki kynthei ha ka por pun por kha ki dei ban їoh ka maternity leave ne ka shuti ka bym duna ia ka hynriew bnai. Shuh shuh ka bai nong, ka bai bylla ne ka tulop ka dei ban long kaba lah ban ban pynim (living wage), kaba mut ban lah ban pynbiang ia ka bai kot, bai skul, bai wai їing, bai dawai, bai um, bai bording elektrik, bai kali bad ruh ka bai lehkmen. Ha Meghalaya ka bai bylla sngi ka long kaba poh dor palat, ka Sorkar ka buh dor tang 357 tyngka ia ki unskilled, 404 tyngka ia ki semi-skilled, 452 ia ka skilled bad 499 tyngka ia ki highly skilled. Lada shim tang ia ka bai bylla jong ki highly skilled ruh kan long tang khatsan hajar duna shibnai bad ka dang duna shaba palat haba їanujor bad ka dor ka mur jong ki marbam mardih ha їew, ka bai kali bad kiwei ki jingpynlut ba man la ka sngi.

Lada ngi їoh kam bad ngim їoh ia ki hok jong ngi, ngim dei shuh ki nongtrei-nongbylla, ngi lah dei ki mraw. Kane ka juk “neo liberal” bad ki economic policy kiba thymmai ki pynriewspah tang ia ki katto katne ki heh saipan bad ki nongkhaїi kiba heh bai seng katba ki pynduk pat ia ki million ngut ki nongshong shnong. Ngi hap buh jingkylli ka roi ka par kaba kumno ngi kwah, kaba pynkyrduh ia ki million ngut ne kaba pynriewspah tang ia ki shi spah (100) ngut? Kane ka wanrah ia ka jinglah shilliang kaba shyrkhei ha ka imlang sahlang bad ka kharai kaba pynїakhlad ia uba duk na uba riew spah ka nang heh nang їar katba nang mih ki sngi.

Ha ka їohkam їohjam bad ka kamai kajih ka don ruh ka jinglah shilliang kaba jur lane ka income disparity. Kum ka nuksa, ha kawei ka ophis treikam kaba don shiphew (10) ngut ki nongtrei kiba trei kajuh ka kam bad kine ki nongtrei ki trei kumjuh bad ki pynmih kajuh ka bor. Hynriew ngut ki їoh tulop sanphew (50) hajar katba saw (4) ngut pat ki їoh tang arphew (20) hajar tyngka shibnai. Kane ka long pyrshah ia ka aiῆ bad ka Їingbishar ka ban jur ba dei ban pyntreikam ia kata ka “equal pay for equal work” lane ban siew bai nong mar katjuh ia baroh ki nongtrei kiba trei kajuh ka kam.

Kum ki ritpaid bad ki nongshong shnong ngi dei ban khie im pat bad kam kynti ia ki hok tynrai jong ngi katkum ka Riti Synshar bad ki Aiῆ jong ka Ri.

Ngin їakhun ryngkat bad ngin jop.

Amen

The post Ka Baibl, Ka Theology Bad Ka Hok Longbriew Manbriew appeared first on RAIOT.

Ka Khubor Khristmas: Ka Aїom Kmen Kaba Khleh Lang Ka Jingkmen, Ka Jingdukha Bad Jingpisa Mynsiem

$
0
0

La don katto kattne ngut ki nongap langbrot ha kata ka bynta jong ka ri kiba la sahmiet ha ki lum…U angel u la paw bad ong ha ki, nga don hangne lem bad ka khubor babha na ka bynta jong phi…Ha kane ka sngi ha ka shnong u Dabid la kha ia u nongpynim jong phi” (Lukas 2:8-10)

Ha kine ki ar tyli ki snem, kata ka snem 2020 bad 2021 ki la long ki por kiba eh ban pyrkhat shaphang ka jingkmen. Ka khlam covid19 ka la pynkordit bad pynsuhjer ia ka jingim bad kan dang shim por slem ba ngin khyllie pat ia ka jingim la ha ka liang ka їoh ka kot, ka їohkam їohjam, ka koit ka khiah, ka pule-dangle bad kumta ter ter.

Ha kajuh ka por pat ka mynsiem kam lah khlem da kyndeh haba ka aїom lehkmen ka la wan poi bad sa shisien pat da ka jingngeit bad ka jingkyrmen ngi їashim bynta lang ban rakhe ia ka Khristmas. Ka aїom Khristmas ka їai pynkynmaw ia ngi ba ka khubor babha bad ka jingkyrmen ka la wan hiar khyndew na bneng ha ka dur bad ka longrynїeng jong u Jisu Khrist.

Ka Khristmas ka dei ka aїom lehkmen bad ngi rakhe ia ka jingwan longbriew jong u nongpynim sha ka pyrthei. Ka Khristmas ka їai pynthymmai ia ka jingngeit bad ka jingkyrmen jong ngi ha ka hok bad ka jingshisha. 

Ym lah ban len ba ka Khristmas kaba nyngkong ka khleh lang ka jingkmen, ka jingdukha mynsiem bad ka jingpisa jingmut. Ha ki khanatang shaphang ka Khristmas kiba ngi pule ha ki Gospel ngi shem ba ka jingkmen ka khleh lang bad ka jingdukha mynsiem bad ka jingpisa jingmut.

Ka Mary bad u Jospeh, kiba long ka kmie bad u kpa jong U Jisu ki dei ki nongshong shnong jong ka Ri Palestine kaba shah synshar ha ki bor nongwei, kata ka Hima Rom. Ha ka por ba kha ia u Jisu, ki nongsynshar jong ka Ri Palestine ki khῆiot beiῆ ia ki nongshong shnong khamtam ia ki nongbylla sngi bad ki riewpaidbah da ki khajana kiba heh khnang ba ki lah ban pynbiang ia ki Kaisar ha Rom. Ka jingbamsap ka jyllei bad ka shyrkhei. Ki riewheh riewhaiῆ tang ban bit ban biang їalade shimet ki pynїajan bad pynїadei bad ki Kaisar ha Rom bad kim salia lada ki riewpaidbah ki їap bad ki don hapdeng ka jingjynjar.

Ka Mary bad u Joseph ki leit sha Bethlehem ban leit ai burom shi sien shi snem ia kata Sorkar nongwei bad la nang pyndukha shuh shuh ia ka mynsiem jong ki namar ha Bethlehem kim don їing, kim don la ka jong ka khyndew ban shong ban sah bad ki long tang ki nongwei ha la ka jong ka Ri. Ka Mary bad u Joseph ki la hap ban sahmiet ha sem kulai bad hangta ka Mary ka la kha ia u Jisu.

Nangta shuh shuh ki khanatang ki їathuh ba u Angel U Blei u leit ban їathuh ia kane ka khubor babha ba la kha ia u Jisu Khrist ha ki nongaplangbrot kiba sahmiet ha lum. Ka khanatang shaphang ki nongap langbrot ha lum ka long kaba shoh mynsiem. Ki nongap langbrot kiba rit bad kiba poh ka kyrdan ha ka imlang sahlang ki їohsngew nyngkong eh ia ka khubor babha ba la kha ia u Jisu Khrist bad ki їoh ban їashim bynta lang ha kane ka khanatang. Ka khanatang jong u Lukas ka long kaba shai bad ka pynpaw ba ki riewpaidbah, ki riewmadan, ki duk ki suk bad baroh lang ki їohsngew ia kane ka khubor babha bad ki їoh ban їashim bynta pura ha kane ka pyrta kmen.

Ki khanatang shaphang ka Khristmas ki kynthup ruh ia ka hukum jong U Herod ban pynїap noh ia ki khyllung kiba hapoh ar (2) snem ka rta ha ka ka Ri Palestine. Ka jingphet rieh bad jingphet їap jong ka Mary, u Joseph bad u khunlung Jisu sha Ijipt ban laitim na kata ka hukum jong u Herod. Ki lai (3) ngut ki riewstad na Ri Mihngi kiba wan wad ia u khunlung Jisu ki їaid hapoh ka syrngiew jong ka jingїap haba ki sngap ia ka jingbthah jong u Herod, hynrei u Angel jong u Blei u kdew ia ki da kawei pat ka lynti.

Hoid u Jisu Khrist u wan long briew sha ka pyrthei ka bym thikna, ka pyrthei kaba dukha, kaba lynga bad kaba pisa mysiem. Ka pyrthei kaba їam, kaba lynῆiar bad kaba paitdohnud. Ki don bun ki briew ha kine ki sngi kiba їam namar ki jingpang kiba shyrkhei, ki paitdohnud namar ba ki duh noh ia ki baieid bathoiῆ, ki lynῆiar namar ka jingduk, ka jingkyrduh bad ki jingjynjar kiba bun.

U Jisu u wan sha ka pyrthei ban pynbna ia ka khubor babha bad ban ai jingkyrmen- Ka jingkyrmen kaba u Jisu u ai kam dei kaba thala lane kaba suda. U Jisu u aiti ia ka jingim na ka bynta kiwei pat, u shah shitom bad u їap na ka bynta ki nongap langbrot, ki nongtong dohkha, ki nongkhrong, na ka bynta kiba pang ῆiangthohlieh, na ka bynta ki riewpaidbah, ki nongtrei ki nongbylla, ki kynthei, ki khunswet bad na ka bynta jong phi bad jong nga. Na ki blei jong ka pyrthei te ngi їoh tang ka jingkyrmen kaba shu thaba bad kaba suda. Hynrei, ka Khristmas ka dei ka jingkyrmen kaba shisha bad kaba dap kyrhai, namarkata ka daw ngi donkam ia ka Khristmas. 

U Jisu u ong, “Nga la wan khnang ban phin їoh ia ka jingim- ka jingim ha ka jingdap kyrhai jong ka

Ka Khristmas bad snem thymmai ba dap kyrhai ia phi baroh. 

Amen

The post Ka Khubor Khristmas: Ka Aїom Kmen Kaba Khleh Lang Ka Jingkmen, Ka Jingdukha Bad Jingpisa Mynsiem appeared first on RAIOT.

The Joy and Dubiety of Christmas

$
0
0

Now there were in the same country shepherds living out in the fields, keeping watch over their flock by night. An angel of the Lord stood before them…and said to them, “Do not be afraid, for behold, I bring you good tidings of great joy which will be to all people. (Luke 2:8-10)

The year 2020-21 had been bitter for everyone and one can no longer think of realizing the dream to be happy and certain in life. The Covid19 pandemic and the damage it has incurred on the lives and livelihoods of the people especially the marginalized sections is humungous. It will take decades to recover from the damage in terms of economic growth, health care, education of children and young adults and employment etc.

At the same time, our hearts cannot but be joyful on the advent of Christmas and indeed Christmas is a season of joy and once again we all long to celebrate the season with gaiety and in the spirit of pietism. Christmas reminds us that the Good News and Hope has descended into earth in the life and person of Jesus Christ. It is the season that we celebrate the birth of Jesus Christ, the Hope of the world and we are being renewed in our belief in the possibility of hope.

The tales of the Christmas is a mixology of joy, anxiety and dubiety. The Gospels informed us that the tales about the first Christmas about two thousand years ago, is not only filled with joy, but there was great anxiety and dubiety.

Mary and Joseph, the parents of Jesus were Palestinians whose land was under the foreign Roman Empire and were considered second class citizens with no rights. During the birth of Jesus, the Roman Government was highly exploitative and heavy taxes were levied on the subjects, especially on unorganized laborers like the fisher folks, masons and daily wage earners. The Government Officials, including the Jews et al, in Palestine would care less about the wellbeing of the “aam admi” or common people, rather they were self-centered and only served the need and greed of the Roman Rulers in order to promote and protect their own powers, positions and interests.

It was ritualistic for every subject in Palestine, also Mary and Joseph, to visit Bethlehem annually to pay obeisance to the foreign government. Therefore, along with their fellow Jewish neighbors they would visit Bethlehem on such time of the year. In Bethlehem Mary and Joseph were homeless and they were found wanting for a shelter. They were daily wage earners who could not afford to buy a home or a piece of land in Bethlehem. They were landless in their own country but fortunately on that very year they were given shelter in a shed where Mary delivered the baby Jesus.

The Christmas tale about the shepherds on the hills in the country side is heart rending and sentimental. At the same time, they were the first to receive the good news via an Angel who appeared on them while they were singing through the night in an open sky. The shepherds were at the bottom of the social ladder and yet they had the opportunity to participate fully and joyfully in the hope of Christmas.

The tales of Christmas also include the decree issued by Herod, the Jewish Governor under the Roman Empire, to kill all male child in Palestine below two years of age. This decree forced many including Mary, Joseph and child Jesus to escape and live Egypt as refugees. Further, the three sages also walked under the shadow of deaths as they listened to the directions given by Herod, however the Angel led them into a different path after they had visited the child Jesus.

Jesus came to the world which is uncertain and sorrowful. The world which is broken and asunder. While we are celebrating the joy of Christmas there are many around us who are in great pain due to poverty. Disparity and inequality abound in the present. There is a huge gap between the haves and the have nots. The SSA teachers are in deep pain due to untimely and irregular disbursement of their salaries. Plethora of unpaid, underpaid workers and the unemployed are bracing the cold-chilly winter and look at the bleak months ahead of them. There are many who are suffering from various diseases and cannot afford to have expensive treatment. Sadly, our state has no better and affordable health care system. Also, there are friends who lost their loved ones during this pandemic.

Jesus came into this world to proclaim the good news of hope and liberation. The hope which Jesus proclaimed is not empty. Jesus is a human for others and gave his life for the shepherds, fisher folks, daily laborers and the common people. He gave hope and healed the lepers, the blind and the lame. He stood by the Samaritan women and defended them from being stoned and chastised by the patriarchal society. He was the friend of the destitute, orphans and in Christ Jesus there is neither slave nor master, neither Greeks nor Jews, neither gay nor straight. Everyone is free to realize their dream and drink from the same cup of hope and liberation. Today, from the State and rulers we get only false and empty hope, but Jesus Christ gives us real and tangible hope. This is the meaning Christmas and that is exactly why we celebrate the season.  In Christmas we celebrate the possibility of hope. 

Folks, in this dubious, dishonest and unjust world there is hope and it is possible that we can rebuild our society and fill the State with honesty, integrity and justice.

Jesus said, “I have come that they may have life, and that they may have it more abundantly” (John 10:10)

Blessed Christmas and meaningful year ahead.

The post The Joy and Dubiety of Christmas appeared first on RAIOT.

Ki Jingbha Bad Jingeh Ba U Snem Thymmai Un Wanrah

$
0
0

“A! Blai Tre Kynrad kawa chadien map, kawa chakhmat-chaphrang їarap…Bad haduh kane ka sngi U Trai u la їarap ia ngi.”

Ngan ym klet ia ka khubor Snem Thymmai jong I Rev B.D Pugh ha ki snem 1980 kaba i їathuhkhana ia ka jingїaseng shaphang u Blei Janus jong ki nong Rom hyndai. Bun phew snem ki la їaid, hynrei nga kynmaw kyndiang ba I Rev B.D Pugh I їathuhkhana ba u Blei Janus u don ki khmat na shadien bad na shakhmat ruh kumjuh. Ar tylli ki khmat ki peit shadien bad ar tylli ki peit shakhmat bad ha ka jinglong khynnah ngi sngewlyngngoh, ngim sngewlah ngeit bad kumta ngi їarkhie shaid.

U Blei Janus u dei uwei na ki blei jong ki nongshong shnong jong ka Nongbah Rome hyndai bad u dei u ‘Lei ar khlieh, kawei ka khlieh ka phai shadien bad kawei pat ka peit shakhmat. Ka dur jong u Blei Janus ka long thik kumba la batai ba u don ki khmat na shadien bad na shakhmat bad katkum ka jingngeit ka long ba ki khmat kiba na shadien ki peit ia ka mynnor bad kiba shakhmat pat ki їohi ia ka lawei. Ha u Blei Janus ka mynnor ka bteng sha ka lawei, ka lawei kan ym lah їeng khlem ka mynnor bad ka mynnor ruh kam don jingmut khlem ka lawei. U Blei Janus u dei u Blei uba kongsan ha ka nongbah Rom namar ba u kdew bad pun lynti hapdeng ka mynnor bad ka lawei bad ha ka kti kamon u bat ia u diengduh bad kdew ia ki nongїaid lynti ba kin їaid ha ka lynti kaba beit.

Ka khanatang shaphang u Blei Janus ka long ba u dei u Blei jong ka jingsdang, ka jingkylla ki pateng bad u dei ruh ka jingkhang. Ki khanatang ki їathuh ba u Blei Janus u long uba kongsan namar ba u kdew bad pun lynti hapdeng ka ka thma bad ka jingsuk. Ka thma bad jingїaumsnam ki pynkynmaw ia ki nongshong shnong ba ka jingsuk ka long kaba kongsan. Ka thma ka hikai ruh ia ki briew ban tei pat ia ka jot ka pra ha ka nongrim jong ka hok bad ka jingshisha. Ka thma ka hikai ia ki briew ban їashong suk, їaῆiewkor bad burom kylliang. Kumta u Blei Janus u pun lynti hapdeng ka thma bad ka jingsuk, u “Lei Janus na shadien u їohi ia ka jingjot, ka jingjulor jong ka jingim bad na shakhmat pat u peit sha ka lawei kaba suk, kaba bha bad kaba dap kyrhai.

Ki snem ki leit, ki snem ki wan bad kumne ha kaba sdang jong u snem 2022 ngin shim ia ka por ban phai dien sha ka mynnor bad khamtam sha u snem 2021 uba dang shu leit noh bad ha kajuh ka por pat ngin peit shakhmat da ka jingngeit bad jingkyrmen ba ka jingim kan nang kham bha.

U snem 2022 u long ruh uba kongsan ia ka Jylla Meghalaya bad ki nongshong shnong jong ka namar ka Jylla kan kynjoh Sanphew Snem ka rta kum ka Jylla ba pura. Hoid, sanphew tylli ki snem ki la їaid bad ngi dei ruh ban buh jingkylli, haduh katno ka Jylla ka la roi? Haduh katno ki nongshong shnong ki la man bha? Ki la shong suk bad shong shngaiῆ? Ki la khiah krat? Ki la bit la biang ka kamai kajih? Bad Nangne shano ngin їaid?

Ha kawei pat ka liang ngi sngewnguh bad ai burom ia ki longshuwa kiba la trei minot bad shah shitom ban thaw bad saiῆdur ia ka Jylla. Dei halor ka syep bad ka jinglen lade jong ki ba ngi rakhe bad lehkmen lehrisa mynta.  Ka long pat kaba sngewdiaw ba ha ki snem kiba la leit noh la pynduh bad pynjot la jan baroh ki bynta kiba ki longshuwa ki la tei na ka bynta jong ngi bad ki pateng ban wan. Ka mariang ka la jot pathar, ka imlang sahlang bad ka їoh ka kot ki lah shilliang, kiba duk ki nang duk tasam, kiba riewspah ki nang khie ka spah shimet, ki kynthei ki shah kynthoh beiῆ, shah shoh shah dat bad shah leh be ijot. La pynjngut bad pynpyut plak ia ka synshar-khadar da ka bamsap, ki kam pynїap bad shohnoh briew.

Ka Sorkar ka la kyndeh bad pynkhreh ban rakhe pura ia ka jingdap Sanphew Snem ka Jylla. Ki prokram bapher bad ka phuh ka phieng kin jyllei ha ka jingrakhe, hynrei hapdeng ka phuh ka phieng, ki jingeh, ki jingjynjar bad jingkordit jong ki nongshong shnong kin їai ud bad ka Jylla kan ngam sha ῆiamra lymda ngi pynbeit ia ki kynrum kynram, ngi pyndam ia ka bamsap bad pynduh ia ki kam pynїap bad shohnoh briew.

Ki jingeh kiba la don lypa ha ka Jylla kin їai bteng ban pyndik bad pynthut ia ka trei ka ktah bad ka shong suk shong shngaiῆ ha ka Jylla. Ka jingduk bad jingkyrduh kam ki lah ban pynim biang ia ki kynhun kieng atiar bad ki lah ruh ban pynkha ia ka kynhun jong ki riew runar ki ban leh ia ki kam pyntriem, ki kam tuh, ki kam shukor, ki kam rahbor bad pynїap briew.

Ka shong shuk shong shngaiῆ ka long kaba kongsan, hynrei ha ki khydiat snem kiba la leit ka la thut shikatdei bad ka la ktah ia ka kamai kajih, ka trei ka ktah bad ka їoh ka kot jong ki nongshong shnong. Shi sien pyrkhat ka long kaba phylla haba khyndai phew san na ka shi spah (95%) ki shuki hapoh ka Їingdorbar Thaw Aiῆ ka Jylla la mang kyrpang na ka bynta ki trai ri ki trai muluk, wat la katta ruh ka Jylla bad ki trai shnong ki im hapdeng ka jingsheptieng. 

Hoid, ki don ki mat ki jura kiba donkam ban pdiang bad їatai da baroh ki nongshong shnong. Kaba kham kongsan ka long ban bishar hok ia ki bad ban leh thikna halor ki nongrim kiba skhem bad ki jingshisha. Kum ka nuksa, ka Punjabi Line ha them їewmawlong ka dei ka ishu kaba lah ban pynmih ia ka jingїaumsnam kaba shyrkhei, kumta ngi dei ban їakren shai bad їatai bniah halor ki nongrim ka history. Ki Mazabhi Sikhs kiba la shong shnong pateng la pateng naduh ka por ba la kynriah ia ka Head Quarter jong ka Sorkar Bilat bad ba la thaw ia ka Municipal Station ha Shillong ha ka snem 1878, ki don ka hok ban їoh ka jingїada bad jingїarap kaba shong nia bad shong aiῆ. Nalor nangta, ia katei ka jaka dei ban pynbha-pynitynnat shuh shuh na ka bynta ki jingmyntoi jong ki riewpaidbah salonsar. Kumta ngi dawa ba ha katei ka jaka dei ruh ban thaw ia ka jaka ap bus, ka jaka ri khyllung, ka jaka sumar pang paidbah, ka їew na ka bynta ki nongdie madan bad kumta ter ter. Phewse haduh mynta ka Sorkar kam kren shai kan leh aiu ia katei ka jaka? Bad ym don ba tip don aiu hapoh ka kaiphot jong ka High Level Committee? 

Ki kam khajia pud bad ka Jylla Assam kin ym jah lymda ngi shah skhor, ngi bishar bad shim ki rai ki ban pynmyntoi ia ki paidbah kiba shong ba sah ha ki jaka khappud. Ha kiwei ki kyntien, yn lah ban weng ia ki jingeh bad jingїa khajia pud tang lyngba ka jingїakren-jingїasngewthuh jingmut hapdeng ki briew kiba shong shnong ha ki khappud. Nalor ki kot ki sla kiba pyni bad kdew ia ki pud ki sam, kaba kongsan ka long ban ai jingkyrshan ia ki shnong ki thaw ba kin thaw ki lad ki lynti ban wanrah ia bhalang, ka roilang ha baroh ki liang bad ban kyrshan ia ki kam pynroi kiba long shisha ka jingmyntoi ia ki paidbah nongshong shnong ha ki jaka khappud.

Ki trai ri trai muluk ka Jylla ki sheptieng їoh ba kiwei pat ki jaidbynriew heh paid kin tyllep ia ka jaidbynriew rit paid bad ia ka kolshor ne dei riti jong ngi. Ňiuma, kata ka jingsheptieng kam dei pat ban pynbor bad pynlong ia ngi ban shlei da ka jingisih ne jingїashun jaitbynriew. Ym don kano kano ka jingeh kaba ym lah ban weng hapoh ka Riti Synshar ka Ri. Ka Riti Synshar ka long kaba lah ban pynkylla bad pynїaid shaphrang katkum ka jingdonkam ki jaka bad jingkylla ka por. Lah ban їakren-їatai bad їakhun ban їada bad pynneh ia ka jinglong tynrai jong ngi. Hateng hateng la ju pynїasnoh ia ka jingwan rung jong ki nongbylla na bar Jylla bad ka jingtieng ba ki lah ban tyllep ia ka jingdon briew. Halor kane ym don jingeh ban thaw ia ki kyndon aiῆ kiba skhem ban tehlakam bad ki ban burom bad їada ia ki hok jong ki kum ki nongbylla sngi. Їa kane lah ban leh katkum ki aiῆ (Labour Law) kiba la don lypa bad ka Riti Synshar.

Ha baroh ki liang ka Jylla ka long sha trai duh, naduh ka koit ka khiah, ka pule dangle bad ka їoh ka kot. Ki dak jingkheiῆ kiba kdew ia ka jingїap ki khynnah kiba hapoh san snem ka rta bad jingїap ki kynthei ha ka por ba pun bad kha ki long kiba shyrkhei ha ka Jylla. Ka pule puthi ka la hiar bad ym tang ba ka hiar ka long kaba remdor bad mynta lei ka la kylla long ka lad kamai spah.

Ki nongshong shnong ka Jylla kin rakhe ia kata ka jingphohsniew bad jingithuhpaw kaba la pun da ki longshuwa slem bah naduh shuwa ba ka Ri India kan laitluid. Ka jingphohsniew ban synshar hi, ban pynїaid hi ia ki kam ki jam katkum ka jinglong tynrai ka jaidbynriew, ban kyrshan hi da lade їalade, ban kyntiew ia ka jingim bad ban pynneh ia ka mariang. Mynta kumne ha ka lyngkhuh snem ba Sanphew ki jingeh, ki jingduh lad, ka jingkyrduh kam, ki jingpang, ka jingduk bad ka jinghiar kyrdan ha baroh ki liang ki paw pen ryngkew, ki peit matsuh bad tynruh pyrshah ia ngi.

Sa tang shi snem tam nangne ka Jylla kan jied ia ki nongthaw aiῆ ki ban mihkhmat hapoh ka Їing dorbar thaw aiῆ. Lada ngi dang їakmen toh hoh bad shim ba ka kam jied nongthaw aiῆ/nongmihkhmat ka dei tang ka kam sam pisa ne sam marbam mardih ne sam kombor ne tiar. Kaba mut ba u/ka nongmihkmat ne kita kiba angnud ban long nongmihkhmat ki don ban pynbiang pisa ne ki tiar ki tar ha man la ki їing їapbriew ne їingkhawai ne hospital ban pynthied dawai ne kiwei ki lat. Lada ngi kubur ia kane ngi їashim bynta lang ha ka pop pynthame bad shukor briew kaba la buh ia ka Jylla ha kane ka jinglong kordit kaba mynta. Lada ngi kubur ngi buh ruh ia ki pateng ki ban wan ha ka jaka khrai khlieh.

Amen

The post Ki Jingbha Bad Jingeh Ba U Snem Thymmai Un Wanrah appeared first on RAIOT.

Sanphew Snem Ka Jylla: Ngi Rakhe Їa Kata Ka Jingangnud

$
0
0

Ki don bun kum ma nga kiba la kha bun bnai hadien ba la plie ia ka Jylla Meghalaya ha ka 21 January 1972. Ngam shym kynmaw ban kylli na i mei (bam kwai ha dwar u Blei), kaei kaba i sngew ne pyrkhat shaphang ka Jylla ba pura. Nga wan na ka longїing kaba don ha trai jong ka kyrdan pdeng ha ka imlang sahlang (Lower middleclass) bad ngam artatien ba i mei bad i pa ki dap da ka jingkmen namar ba ki la їoh ban treikam Sorkar, wat la ka long ha ki kyrdan ba rit, hynrei ki sngewskhem ba ka jingim jong ngi ki khun ka la shngaiῆ bad kim don jingartatien ba kin lah ban bsa, ban pynheh pynsan bad phah shong skul ia ngi.

Ngi їohsngew ki khana ba la їathuh pateng da i mei i pa, i mei nah mei san, ma duh, ma san, pa khynnah, pa san bad ki riewtymmen ba wat naduh shuwa ban їoh la ka jong ka Jylla ki briew Sorkar ki ju leit khot na їing ia kito kiba la nang la stad ban wan trei ha ki kam sorkar kiba lait kyrhai bad byllai bad kiba bun kiwei ruh la khot bad pynshlur ba kin shimti ia ki kam nonghikai skul khnang ban їarap ban tei bad kyntiew ia ki skul bad jingnang jingstad ha ka Jylla. Shibun ruh ki la jubab ia ka jingkhot bad da ka mysiem ba shit rhem ki la trei shitom bad len lade ban buh ka nongrim kaba khlaiῆ na ka bynta ka pule puthi ha ka Jylla. Kumba shi spah snem shuwa ba їoh ia ka Jylla ba pura ki skul Balang ki dei tang ma ki kiba ai jinghikai ha kane ka Ri.

Captain Williamson Sangma

Da ki phew snem shuwa ba ka koit ka khiah bad sumar pang kan kylla long kawei na ki lad kamai spah, ka Jylla ka don ki doctor, ki nurse bad ki nongtrei ka koit ka khiah kiba sumar bad pynkhiah ia baroh ki jait jingpang. Kine ki trei met bad mynsiem bad ki aiti lut їalade na ka bynta ki para briew khamtam eh na ka bynta ki rangli juki. Wat hapdeng ki jingduna kiba bun kim shym tyngkai ia ka por bad ka bor ban shakri ia ki paidbah. Don tang ar tylli ki kynhun kiba shakri ia ki paidbah ka Jylla ha ka liang ka koit ka khiah, kawei ka dei ka Balang Khristan bad kiwei ki Kynhun Jingngeit bad ka Sorkar. Ka Balang te ka la shakri la jan shi spah snem bad kine ki ai jingshakri ia ki paidbah salonsar khlem da peit shilliang khmat bad ka Jylla ka khiah krat. Ka dei kane ka jingsngewthuh ban shakri bad kyntiew ia ki paidbah bad ki policy jong ka Sorkar Jylla ban shakri bad bei tyngka na ka bynta ka bha ka miat ki paidbah salonsar, kaba pynlong ia i mei i pa jong nga ban sngew shngaiῆ bad thikna ka jingim bad ba kin sa lah ban bsa bad pynheh pynsan ia ngi. 

Eastern India Tribal Union MDC from Khasi Hills
APHLC MLAs for Assam Assembly

Ha kane ka lyngkhuh snem kaba san phew nga ai burom ia ki nonghikai bad ki nongtrei ka koit ka khiah kiba la len їalade. Ňiuma, kiwei de ki nongїaleh sport, ki nongrwai, ki nongthoh kot, nongthoh kotkhubor, ki riewpyrkhat laitluid, ki nongrep, ki nongsuh juti, ki nongῆiah bus, taxi, ki nongbylla, ki misteri, ki nongshong їew, ki nongtrei їingbriew bad kiwei ki nongtrei kiba trud ka maw ka dieng, kiba tuid ka syep ka snam bad noh synῆiang sha ka їoh ka kot ka Jylla. Hoid ka Jylla Meghalaya ka dei ka Jylla jong ki Hynῆiewtrep bad Achik, hynrei ngim lah ban len ba ki don kiwei ruh ki Jaidbynriew bapher kiba la buhai shnong mynta la palat spah snem bad ngi la їa-imlang, khamtam ha Shillong naduh ba ka la long ka Headquarter jong ka Sorkar Bilat ha ka snem 1866. Kiwei pat ki jaitbynriew rit paid ki la im hangne bad kumta ngi dei ban ῆiewkor ia ki bad ia ka jingnoh synῆiang jong ki ha kaba tei bad pynwandur ia ka Jylla bad imlang sahlang.

Nga pan map namar ba ka jingtip jong nga shaphang ki Garo bad ka jingnoh synῆiang jong ki sha ka jingїaleh ban їoh la ka jong ka Jylla ka jyndong. Hynrei nga tip shai ba ki Garo ruh ki la їashim bynta shitrhem bad noh synῆiang shikatdei ha kane ka bynta bad ma ki ruh ki naduh ki spah snem ba la leit noh ki thrang, ki angnud bad ki їakhun tyngeh ban synshar hi da lade їalade bad ban pynneh, ban pynsah bad kyntiew ia la ka jong ka Jaitbynriew. 

Ka Hill Union bad ka Khasi National Dorbar ki dei ki ar tylli ki seng kiba nyngkong eh ki ban phah ia ki dorkhas sha ka States Re organisation Commission ban dawa la ka jong ka Jylla ha u bnai April 1954. Ki Garo hapoh ka jingїalam jong u Captain W.A Sangma ki phah ia ka Telegram ne Kyrwoh kumne, “KI GARO KI KYRSHAN PURA IA KA JINGDAWA JONG KA KHASI NATIONAL DORBAR BAN THAW IA KA JYLLA RI LUM STOP IA KI DAW BA KYRSHAN LA NANG PYNPOI”. 

Ha ka jingїalang jong ki District Council ka Jylla Assam kaba la long ha Shillong ha u bnai June 1954, u Captain W.A Sangma, uba long ha kato ka por u Chief Executive Member jong ka Garo Hills District Council u kren shai ba ym don jingartatien ei ei ba ka jingdawa ban їoh la ka jong ka Jylla Ri Lum kaba pura ka long kaba shong nia. U la ong. “ka Sixth schedule kam shym lah ban ai bor ia ki Riewlum ban їada bad kyntiew ia ka kolshor, ka khyndew, ka ktien, ka kamai kajih, ka їoh ka kot jong ki riewlum bad ki don ruh shibun bah ki jingpei thliew bad kaba plie lad ia ki bor na shabar ban tuklar ia ka synshar khadar jong ki riewlum” Nalor nangta sa ka rukom peit poh jong ki jaitbynriew heh paid Assamese bad lada kane ka їai bteng ym don shuh da kawei pat ka lynti lait sa tang ba ki riewlum kin їeng tylli kawei ban dawa jur ban їoh la ka jong ka Jylla ba pura khnang ba kin lah ban їada bad kyntiew ia la ka jaitbynriew, ka ktien ka kolshor, ka khyndew bad kiwei ki dei riti.” 

Ha ka bynta jong ka Bri U Hynῆiewtrep ka jingїakhun ban synshar hi da lade їalade kam dei kaba  sdang tang naduh ki snem 1950 ne 60, hynrei ka jingїaksaid ban saiῆdur ia ka synshar hi ka la sdang naduh ba la seng ia ka Khasi National Dorbar ha ka 4 tarik September 1923. Ka paw shai ha ka shithi bad notis kaba la pynmih paidbah ha ka 27 July 1923 ia ka jingthmu ban seng ia ka Khasi national Dorbar, “Phi tip mynta ha ka ri India ka don ka jingkhih bad jingїaleh kaba jur ba ki Nong-India hi kin ioh synshar ia la ka Ri. Naduh ka snem 1921 ka jingsynshar ia ka ri India jong ngi da ka Sorkar Bilat ka lah sdang ban kylla. Їa kane ka jingkylla ha ka jingsynshar ki khot ka Reformed Government. Ha kane ka jingsynshar ba la sdang thymmai bun ki Nong-India ki la sdang ban shim ia ki jaka ki Phareng…te ka dei eh ia ngi ban ia kyndit bynriew ban pyrkhat ia la ka ri ha ki jingiadei bad kata ka jingsynshar thymmai kaba la sdang mynta bad ka ban khraw bor artat..Na ka  bynta kane ka kam bakhraw ban pyrkhat bad ban thaw lad na ka bynta ban kyntiew ia la ka ri ha la ka jinglong jingim, ha ka jingtip jingnang, ha ka rukom synshar khadar, la їakut ban pynlong ia ka Dorbar jong ka Ri Khasi baroh kawei… ha ki Tarik 4-6 Sepetember 1923”.

Ka Khasi National Dorbar ka la leh la ka bynta, wat la kam shym la lah ban pynurlong ia ka jingthmu ba tynrai ne lah ban pynneh ia ka jingїakhih. Hynrei, ki jingїalang pyrkhat kam jong ka ki la long kiba khraw bad ka la sdang ia ka Dorbar synshar paidbah ha ka Ri. Ha ki Dorbar ba bun ka Khasi National Dorbar ka la їatai bad saiῆdur ia ki Aiῆ kiba ktah ia ka Jaidbynriew Khasi, kum ka Aiῆ Jinglong Khun Ka Hima Ha Ki Hima Khasi, Ka Aiῆ Bri Khyndew Ha Ki Hima Ri Khasi bad Ka Aiῆ Hiar bad Їoh-Pateng Ha Ki Hima Ri Khasi. Kine ki Aiῆ ki dei ruh ka jingpruid dak ban buh ha ki jingthoh ia ka dei riti jong ka Jaitbynriew. Sa kiwei pat ki ar tylli ki mat kiba kongsan ba ka Khasi National Dorbar ka la їatai bad rai kut ha ka snem 1925 ka long shaphang ka jingkylli uei u Khasi? Bad halor ka bynta jong ki kynthei ha ka synshar khadar bad kan long ka jingmyntoi ban sot ia ka jingkren jong u Rev J.J.M Nichols Roy ha ka Jingїalang jong ka Khasi National Dorbar kaba la long ha ki tarik 30 September haduh 2 October 1925, “Shuwa ban wai ka Dorbar mynta ka sngi nga kwah ban ong shi kyntien. Ngi iohi ba mynta ka por ka don ka jingkhih ha bun ki ri kiba shai shaphang ba ki kynthei ruh kin ioh bynta ha ka jingpyniaid ia ka jingsynshar. Ha kane ka ri jong ngi ruh ngi iohi ba ki kynthei ruh ki ia shim bynta ha bun ki kam, bad mynta ha kane ka Dorbar ruh don kiba la iawan. Ka Eksekiwtib Komiti ka la mut ban pynkylla ia ki rul…ban ai lad ia ki kynthei ruh ban long member…Ynda ngi la thaw Iing Dorbar ngin ia khmih ban buh ka jaka kaba kyrpang na ka bynta ki kynthei.” Ha kane ka juh ka Jingїalang la pynkylla ia ki rul jong ka Khasi National Dorbar ha kaba la shah ia ki kynthei ban long ki dkhot bad hato ka jingong ban buh jaka kyrpang ia ki kynthei hapoh ka Iing Dorbar ka thew ia ka jingbhah kyrpang ia ki kynthei?

Ka jingphohsniew bad jingїakhun ban synshar hi da lade їalade ka їai bteng bad I bah L.L.D Basan jong ka Hill Union i thoh kumne ha ka snem 1954, “Ka jingangnud jong ngi ki riewlum ban synshar hi kan ym jia hapoh ka Jylla Assam namar ka synshar hi ka thew beit ia ka Jylla ba pura hapoh ka Ri India…kam don lynti hapoh ka Sixth Schedule ban їoh ka bor ba pura ban synshar hi namar ba kum kata ka bor ka don ha ka Jylla ba pura…”

Hadien shi snem ba la thaw ia ka Meghalaya, u Prof G.G Swell u la pynbna paitbah ha ka 6 July 1973 ia ki 16 tylli ki mat treikam na ka bynta ka Meghalaya bad u la sam paitbah sha ki riewpyrkhat bad riewpaidbah bad kyntu ia baroh ki nongshong shnong ban їatai halor ki mat ki jura kiba ktah ia ka Jylla kaba don ha ka rta ba dang khyllung ha kato ka por. Ki 16 tylli ki mat ki kdup ia ki subject bapher bad ki ishu kiba їar. Kine ki donkam ban saiῆdur lyngba ki policy bad ki Aiῆ. 

Ki 16 tylli ki mat ki kynthup ia ka khyndew, ka rep ka riang, ka їoh ka kot bad kumta ter ter. Ka dei ka jingkitkhlieh jong ka Jylla ban їada bad kyntiew ia ki nongrep ym ban shu їeh noh beiῆ ia ki ha ki nongkhaiї. U Prof G.G Swell u їasaid tyngeh ba ka Sorkar Jylla ka dei ban buhkti bad tuklar ha ka їew jong ki nongrep bad ban їada ia ki nongrep na ka jingshah khῆoit beiῆ bad jingshah shim kabu. Ka Sorkar ka dei ban buh dor ia ki mar rep da kaba thew bad woh bniah ia ka jinglut jingsep ba ki nongrep ki la sei baroh shi snem bad ba ka dor ka mur jong ki mar rep ka dei ban pynїoh nong ia ki nongrep.”

Halor ka khyndew, u Prof G.G Swell u kyrshan ia ka dustur bat khyndew kaba la їoh pateng kum ka ri raij bad khyndew kur. Ha kajuh ka por pat ngi donkam ban pynkhlaiῆ ia kane ka dustur lyngba ki aiῆ khnang ba ki briew kin ym im khlem ka khyndew. U ban jur ba dei ban don ka tnat treikam na ka bynta ban register ia ki dulir khyndew jong ki briew khnang ban pynlait ia ki nongshong shnong na ki jingeh bad ka jingpynsyrwa kai ia ka pisa ha ki mokutduma.

Prof. G. G.Swell

Ha kaba sdang ka Jylla ha ka snem 1972, kata ka per capita income ne kamai kajih ha ka Jylla ka long 327 (lai spah arphew hynῆiew) tyngka bad ka long kaba poh dor palat ha ka Ri baroh kawei. Phewse mynta ruh ha ka jingdap san phew snem ka Jylla Meghalaya ka dang sah kut hajuh bad ka dei kawei na ki san tylli ki Jylla kiba poh dor ha ka kamai kajih. Mynta ka kamai kajih ne ka per capita income ka Jylla Meghalaya ka long tang kumba 95000/ (khyndai phew san hajar) tyngka. Ňiuma, ha ki 16 tylli ki mat u Prof Swell u ban jur ba ka jingthaw ia ka Meghalaya kam dei eh tang na ka bynta ban pynurlong ia ka jingangnud ban synshar hi, hynrei ka dei ruh na ka bynta ban pynlait im ia ki briew na ka jingduk bad ban kyntiew ia ka їoh ka kot jong ki.

Ka Jylla bad ki nongshong shnong kin khih kin ksar, kin angnud bad kin saiῆdur thymmai ia ka lawei. Hynrei kumno pat shaphang ka jinglong ki nongїalam kaba u Prof G.G Swell ruh u la kynthoh tyngeh ha ka snem 1973 kumne, “Lada ia ka jinglong nongїalam la pynpyut noh plak da ki kam sniew, ki kam runar bad la kjap ia ka bor, ka jingkhlaiῆ bad jingkut jingmut, ki prokram (lymne ki aiῆ lymne ki policy) la ki long kiba bha bad tei katno katno ruh kin shu sah kut tang ha ki jingthoh ha ki sla kot.”

The post Sanphew Snem Ka Jylla: Ngi Rakhe Їa Kata Ka Jingangnud appeared first on RAIOT.

Viewing all 101 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>