Quantcast
Channel: Kyrsoibor Pyrtuh, Author at RAIOT
Viewing all 101 articles
Browse latest View live

From the Cross to Resurrection and Freedom from Fear

$
0
0

S.J Samartha asked, “There is a Cross in every resurrection. Is there a Resurrection for every Cross? ”In an era of manifest injustices and inequality, the quest for truth and justice is becoming tedious. Across this vast country there are indeed courageous comrades who have suffered and are facing the Cross, and may never experience resurrection, for the cause of truth, justice, equality and freedom.

Two millennia have passed, but the Cross and Resurrection events are still relevant today. Every Spring we are reminded of the Cross and Resurrection, but the gap in time, space and distance between the Cross and Resurrection events and the present day is so huge that it has made our readings and interpretations of the same so complex. Therefore, I deem it necessary to reflect on what Jesus died for and what Jesus stood for.

According to the Gospels, Jesus began his vocation immediately after his encounter and experiences in the wilderness. In the wilderness Jesus was in search of truth and justice, life and freedom, light and wisdom and these would become his ideals and enlightenment and later theologians would term as kingdom values. The wilderness was the ground work and at the same time his “Kurukshetra” (Battle) began here until it culminated on the Cross at Calvary. After forty days of intense conflict and struggle in the wilderness, Jesus had learned, realized and experienced and immediately put forth his Enlightenment in the language which is intelligible to the common person. He called it the Good News. The Good News encompasses abundant life, freedom, justice and equality. Abundant life signifies both quantitative and qualitative living atmosphere with equality of conditions and every citizen is ensured access to basic needs. Further, it also applies to a balanced eco-system where seasons flow naturally without distortion. The Good News lays strong emphasis on the freedom to earn a livelihood, freedom to avail of the blessings which have been bestowed by God and Nature and freedom to live with dignity irrespective of class, gender, sexual preferences, educated or illiterate, pious or humanist etc.

The Good News reinforces the idea of justice. Jesus’s concern for justice has more to do with “nyaya” rather than “niti” (“niti” and “nyaya” are sanskrit terms and both define justice. The former stresses on institutionalized justice, while the latter on the realization of justice). The Good News neither calls for an institutionalized justice nor the establishment of a just society. Rather Jesus confronted and battled against the manifest injustices that are aplenty. In his lifetime he stood on the side of the marginalized, fisher folks, women and those who were at the bottom of socio-religious and political ladder. He befriended the Samaritan woman who had become an outcast; he healed and fed those who were denied of basic health care and livelihoods. He lived among the people and died for them so that they can experience life, liberty and the enhancement of justice. Thus, during his lifetime, the Good News in a massive way appealed to the ordinary people and imbibed in them a sense of great hope.

Once again, the Good News is here to remind us of the Resurrection event. At this time of the year cultures across the Universe are celebrating the beginning of a new life. During spring the whole nature is awakened and very soon rain will drop down, lightning and thunder will clap to enliven the earth. Thus, after a dead, dull and lifeless winter follows a spring in which nature is bedecked with colours and it is a warm, lively, colorful and fertile season. Thus, in spring there is hope and life and without it, life would be impoverished.

Resurrection is about embracing a new life. Jesus in his resurrected body fully embraced a new life. Amidst hunger, poverty, injustices, inequality, corruption, confusion, frustration, hopelessness, pain and anger we embrace a new life and we begin on Easter. The Cross was not able to repress the struggle for those values which Jesus had stood and died for. The voices in the wilderness could not be suppressed by any force and the Cross is a manifestation of both the power of weakness and the weakness of power. On one side, there was the power that was hell bent to suppress the voices of freedom and justice, but on the other there was an indomitable spirit who was not deterred by the fact that death was right on his nose.

Above all the Cross and Resurrection stand out for freedom and it is freedom from fear that Jesus had manifested on the Cross. Freedom is both existential and transcendental. Today, there is a great desire for freedom and people long for one form of freedom or the other. As against the idea of freedom there is an inherent fear which is further fueled by external forces and today fear eclipsed our lives and being. The fear of losing power corrupts those who wield it and the scourge of power intimidates those who are subject to it. Fear enslaves our minds, destroys our potential and reduces life to nothingness. Today the common people are frightened to experience sharp inequality and impoverishment. The fear about environmental degradation and merciless exploitation has engulfed the entire community. The fear of uncertain future grips our youths and the fear of being subjected to violence brings shiver down the spine. Our honorable lower and upper primary school teachers feared that they might again be treated shabbily. People living with HIV/AIDS are being scared to death by stigmatization and high cost medication. Our sons and daughters, who may have sexual preferences unlike our own, need care and not damnation. Every woman is frightened to think of maternal death or a child she had given birth may not live beyond the age of five. Farmers fear of bad season and the exodus of people in search of better pastures or livelihoods had already began. But new settlements cannot guarantee them a better life and new settlements mean living in shanties abound with insecurity and uncertainty. When families are broken, the society has undermined its values, the system of governance and the rule of law are in shambles people are shaken and petrified. The condition of life is deteriorating and fear is rife and as a result corruption, of all hues, become deeply entrenched.

In this context, freedom from fear becomes vital and necessary for the wholesome growth of individuals, society or a nation. The message about freedom is central to the Cross and Resurrection. Tagore’s idea of freedom began with the mind and the ability to overcome fear and through his poem, “where the mind is without fear”, urged his country men/women to strive towards that heaven of freedom. The ultimate freedom and a state of being in which an individual has no reason to fear nor would he be frightened or terrified, nor would there be any force or power to frustrate, intimidate and annihilate his/her being.

Coming back to the Cross and Resurrection, there are moments in which Jesus was gripped by fear and was overpowered by frustration and disillusion. There are critical moments in Jesus’ life and these moments are a reflection of his inner struggle for freedom and against fear. For him freedom precedes all other ideals. In the wilderness there was an intense conflict between freedom and fear, and this conflict did not end there. At Gethsemane Jesus was greatly distressed and troubled. Fear had once again overpowered him. Hours before he was arrested and crucified, Jesus quietly and intensely prayed, “…My soul is very sorrowful… Abba Father, all things are possible to thee; remove this cup from me…” However, Jesus stood firm in his conviction and commitment and came out stronger through death on the Cross. At the Cross he stood alone against the repressive powers of the day and unmasked the collusion of powers which had brought untold miseries to many. Jesus did not succumb and his victory over fear stands out to be a liberating force for generations to come.

Where are we heading to? Are we allowing ourselves to be enslaved by fear? Are we bereft of enlightenment? Can the Church/society come up with ideals/ideas that will liberate people from the bondage of fear? Or are we focusing more on power? Sadly, Community/ Institutions are drifting towards hierarchy with more concentration of powers in the hands of a few. During the Cross and Resurrection events it is important to remind ourselves with the words of the saints and prophets, “I hate, I despise your feasts and I take no delight in your solemn assemblies… but let justice roll down like waters and righteousness like flowing streams…. leave this chanting and singing of beads…whom dost thou worship in this lonely corner of a temple with doors all shut? Open thine eyes and see thy God is not before thee! He is there where the tiller is tilling the hard ground and where the path maker is breaking stones”. Let us also take courage from the words of Aung San Su Kyi, in which she said, “The greatest gift for an individual or a nation is “abhaya”, fearlessness, not merely bodily courage but absence of fear from the mind”.

First published in The Shillong Times FRIDAY, MARCH 29, 2013


The Peoples’ Voice To Challenge Inequality

$
0
0

“I have heard the voice of the People and understand their sufferings and so I have come down to liberate them”
Holy Bible

At the dawn of the New Millennium there was a big talk about reaching the Millennium Development Goals by 2015 and amongst other goals is to eradicate poverty, illiteracy, to provide basic amenities and health care to all and the People were made to believe that all the problems would be solved and equilibrium is maintained. The same was thunderously resounded in the Abode of Clouds, the State of Meghalaya. The ground reality is that no goal will be achieved, except for those minimum numbers who dare to play the “hungama” and the “tamasha” facilitated by the system and the “aam admi” will remain in suffering unless an alternate “hungama” is raised and the system is challenged.

P Sainath’s eloquent and articulate presentation on Tacitus’s records about the burning of Rome and the events that ensued is strikingly sharp and challenging. The analysis on Tacitus’ records lies not only on the savagery of the Emperor but also on the cruelty of Nero’s Guest who remained silent. The present situation in our State and society is no different, where the “aam admi” are burnt alive daily by abject poverty, inequality, diseases of all kinds and exploitation of all forms et al while the common man is being choked to death by our “don-akor” and “don-burom” attitude which has consciously or unconsciously made many of us to become indifferent and at worst to sell our conscience at Nero’s banquet.

Moreover, living in a tax-free and subsidized State and depending on freebies and grants-in-aid even the best of mortals hardly comprehend the workings of the Stock-Exchange. But a farmer feels the shiver down his/her spine when the price of “u phan” (Potato) or “kubi” (gabbage) is strangled at Iewduh. Every day, the 66% BPL families in the State have to bear the pangs caused by the liberalized economy and a single mother who is slogging 24×7 to feed a handful of mouths is anxious about the soaring price of an onion which makes her cry even from a distance. The common man understands clearly well and is shaken by the intimidating numbers of the NIFTY and SENSEX more than the number of the Beast (666) which he/she reads in the Book of Revelations. Our women are frightened by the statistics that every four or five minutes a woman is either raped or molested, by the rise in domestic violence and the abuses meted out to domestic workers etc.

Coming now to Inequality which is the subject matter for debate and discussion, this is not merely a socio-economic and political issue but it has resulted in psychological problems as well and the ramifications are wide. History taught us that Saints and Sages, to whom all sorts of miraculous works are ascribed, had to deal with such psychological issues affected by the socio-economic and political Inequality. While the stage is set for Viola Davis’s movie “The Help” to romp home two or three Oscars after having won the Screen Actors Guild Awards, but sadly and blatantly in the 21st Century societies still embrace inequality in their homes by being indifferent to the dignity of labor, lack of respect and protection for maids or helpers in the family, is a grave sign of rising inequality. They (domestic workers) being an unorganized lot and placed at the lowest rung of social ladders are being exploited for the work they do which other people do not do.

Amidst the daily “pujas” and “mantras” being offered to the God (s) of Growth, Inequality is growing sharply across the Universe and one of the historical events which is happening at the moment not in the Studios of Media Houses nor in Parliament Buildings nor in the Ramps of Beauty Pageants and Reality Shows, but in the Streets, University Campuses and City Squares, is the Occupy Movement and unlike the war against Terror, the Occupy Movement receives overwhelming support from the masses even without a full media coverage. The Occupy Movement is challenging Inequality at its very root, the Financial Markets which have for several decades run amok and caused untold miseries in the lives of millions. Even the Arab Spring did not only target the Dictators, rather the Arab Uprising has been the greatest challenge against Inequality. The 99% slogan is reverberating across the Atlantic, where Students are marching in thousands to protest against the fee and tuition hike along side their parents, workers, vendors etc who are challenging the Government’s reduction on social spending and are demanding better pay, better working conditions, protection, security of jobs, lands and homes. Alas! None of us here care about all this. People are ready to pay any amount for health and education to private players without asking the Government for any regulation so that a common man can also live in dignity. Besides, no one is ready to take a dig into the income disparity and working conditions in these Private Institutions (like Health, Education and other Service Providers). How obedient and subservient we are to this God of Growth?

Inequality leads to injustices and denial of basic rights to the people. Therefore the struggle against Inequality becomes a struggle for Truth and Justice. There is nothing judgemental about Truth and Justice rather these two important pillars of Society are transformative, redemptive and creative in character. Inequality can be challenged within Democracy itself and during the debates in the Constituent Assembly, BR Ambedkar had championed for a social democracy. According to him, even the Fundamental Rights given to the citizens are of no use to the have-nots in the absence of social and economic equality.

If Democracy is a system where the common man has a say in Politics and Governance, then Inequality and Injustice can be aptly responded by the Voice of the People. A farmer in a small village who would pray to Nature God before planting a seed or ploughing his paddy and consumes only the produce of his sweat knows what Truth and Justice is all about. A domestic worker whose hands would remain under water all day until they get wrinkled and pale understands better what it means to fight for Justice. Teachers who are sitting daily in a dusty and noisy class room for six to eight hours understand better about work culture and ethics. Government servants who are being kicked like a football for their probity can tell us more on the much-talked Good Governance. A laborer who crawls like a rat and exposes himself daily to toxic elements in coal mines can tell us how much it takes to stand up for Equality. A vendor in the street can tell us how painful it is to be burnt out in the sun and the amount of discomfort when drenched by rains and how much it takes to bear them. Young people who see no light at the end of the tunnel can carefully script the future themselves. Yes We Can. All these voices will be heard one day and an alternate space has to be provided for the People to share their pain, pangs and stories and these Voices should be guided towards reclaiming power and redeeming our polity. Oh! People tell us how to challenge Inequality.

Sooner than we thought the dead and cold silence of winter will be gone and the Voice of the people will spring up. A Voice that challenges Inequality and Injustice, but We the People will have to walk hundreds of miles to make our Voices heard. Oh! People take courage from those who had literally walked along with Gandhi to “Dandi” and from those Civil Rights protesters who had chosen to boycott buses and walked a long distance to their places of work. Finally, Truth, Justice and Equality are marching on, how long? It is not going to take long.

Ka Kitab Jingpynpaw Bad ka Hima Rom Hyndai

$
0
0

Ki nongthoh histori bad ki nongthoh komentari ki ong ba Hyndai ka Hima Rom ka dei ka pyrthei, kaba mut haba ngi iakren shaphang ka Hima Rom ngi iakren ia ka pyrthei, kumba ka long ha kane ka juk ha kaba ia ka pyrthei la pyniaid bad batai tang da ki katto katne tylli ki bor synshar pyrthei, kita kiba ngi khot ki Imperial Government, kum ka Ri America kaba pyniaid bad batai lah duh ia ka synshar-khadar, ka treikam trei jam, ka khaii-pateng bad wat ia ka pyrkhat-pyrdain jong ki briew ruh.

Haba pule ia ka Kitab Jingpynpaw ngin hap ban pule ryngkat bad ka histori ka Hima Rom.Ka Kitab Jingpynpaw ka hap ha ka thup kaba ki khot ki jingthoh “apocalyptic” . Ha ka ktien Greek “apocalypsis” ka kynthup ia ar tylli ki kyntien “apo” bad “calypsis”. Ka kyntien “apo” ka mut weng noh ne pynkynriah noh bad “calypsis” pat ka mut ka jingburieh ne ka jingtap. Kumta ka ktien “apocalypsis” ka mut ka ban weng noh ia ka jingtap kaba burieh ia ki jing jia kiba la jia ne ki ban sa jia. Bad haba weng noh ne shim noh ia ka jingbuhrieh kiei kiei ki paw tyngkrein kumba ki long. Ka kyntien “apocalypsis” ka mut ka Jingpynpaw shai kdar ia kaei kaei kaba rieh. Ka rukom thoh ne kren “apocalyptic” ka jur bha hapdeng ki Jiw bad ka dei kaei kaei kaba pynpaw lyngba ki dur pharshi bad kine ki dur-pharshi ki lah ban long ki briew, ki mrad ne kino kino kiba don ha ka pyrthei-mariang ne ha sahit bneng ne kiwei pat ki jingthaw kiba don ha bneng. Nalor ki dur pharshi, ki don sa ki jingphohsniew bad ki jingiohi paw. Ia ka jingkren ne jingthoh “apocalyptic” ym dei ban shim kumba ki sawa, hynrei tang kum ka lad ka lynti ban sngewthuh shai kdar ia ka jingmut ba ki kwah ban ai bad ban pynshai. Lyngba ki por ki briew ki pyndonkam ia ki dur ki dar ban kren ne pynpaw ei ei bad ki khynnah skul jong ka histori ki tip bha ba ha ki juk synshar lahduh ne synshar donbor ki riewpaidbah haba kim nud ban kren ne ang ka shyntur, ki shu dro ne oh dur ne kren pharshi. Dang shen Ka nongbah shillong ruh ka la kyndit kumba iuh tdong bsein ban iohi ia ki dur ba la tah ha ki kynroh (graffiti) bad ym sngewphylla ba ki kynroh kin kren briew namar ki briew kim kren tipblei-tipbriew shuh. Ki dur, ki dur pharshi bad jing dro ki don ha ki ka bor bah ban ktik ia ki jingmut jingpyrkhat bad pynkhih ia ka met bad mynsiem, ong u nongthoh histori ba paw nam u Howard Zinn.

Howard Zinn
Howard Zinn

Lehse Ka kitab Jingpynpaw ka dei ka Kitab ha kaba kiba bun ki sngew tieng ban pule ne sngew shitom ban sngewthuh, hynrei ka dei ka Kitab kaba bang bha ban pule khamtam ha kane ka juk. Kam dei ka Kitab kaba phylla ne khyllah bad kam dei ka Kitab kaba ym lah ban sngewthuh ne ban pyndei khyndew.Kumno ngi pule ne kumno ngi sngew haba ngi pule shaphang ka Kitab Jingpynpaw? Ki nongthoh “apocalyptic” ki kren ne thoh shaphang ka pyrthei ba ki im, nuima ki lah ruh ban kren shaphang ki por ban sa wan bad ki lah ban ringjingmut ia ka lawei na ka jingleh jingkam jong ki briew kiba im ha ka mynta.Haba ngi pule ia ka Kitab Jingpynpaw ngi hap ban sngewthuh aiu u nongthoh u kren ha kito ki briew kiba im ha kato ka juk, kaei kaba u iohi bad mad ha ka por ba u thoh bad nangta ngin sa pyrshang ban pynshai-shynna bad pyndei bad ka Juk ne por ba ngi im. Ka kitab Jingpynpaw ka dei ka jingai mynsiem, jingpynshlur bad ka jingpyntngen ia ki briew bad khamtam ia ki Khristan kiba im ha ka por ka Hima Rom hyndai, kiba shah pynshitom bad kiba shah ban bein ha ki rukom bapher bapher. Ha kito ki por ki briew ki sheptieng bad sngewshyrkhei ban pyrkhat shaphang ki bor ka Hima Rom. U Ioanis ha ka Kitab Jingpynpaw u iathuh lut bad u kren shai shaphang kiei kiei baroh kiba u la iohi bad u la mad da lade hi. Ki dei ki jingjia histori kiba la urlong hangne ha sla pyrthei ha ka por ka Hima Rom hyndai bad u thoh ne kren ia kine lyngba ki dur pharshi, kum ki lum ki wah, ki mrad, ki dak jingkhein, ki angel, ki jingiohipaw, ki jingphohsniew bad kumta ter ter.

Rynkat lang bad kiwei pat u Ioanis u mad bad iohi ia ka jingpynshitom bad ka jingbanbein jong ki bor bad ki Patsha ka Hima Rom hyndai.Ialade u la shah pynryngkang par sha dewlynnong patmos, kiwei ki shah set phatok, ki shah thang im bad ki shah sah narphna. Katba ki Patsha bad ki bakhraw batri ki im pahuh, ki leh sngewbha bad ki pynsyrwa kai bad pynlut phut ia ka spah ka phew jong ka Hima. Ym tang katta ki bor ka Hima Rom ki synshar lahduh ia ka pyrkhat pyrdain jong ki briew bad kaba kham shyrkhei ka long ba ym tang ka shyrong kaba shah pyniaid hynrei wat ka jabieng kaba don happoh ka shynrong ruh ka shah pyniaid. Ki briew ki im rit mynsiem bad ki sheptieng ia ki bor bad ki patsha, kim nud ban kren pyrshah ne ialeh pyrshah. Ki im kordit, ki iam, ki lynniar bad ki ud ki duwai bad ki iakren paralok da ki dur pharshi ne da ki dak ki shin ban ia pyntngen bad ai mynsiem iwei ia iwei pat. U Ioanis u thoh ia ka Kitab Jintgpynpaw ban ai mynsiem, ban pynshlur bad pyntngen ia ki briew kiba ngat ha ka kordit. U Ioanis ym tang ba u pyntngen, hynrei lah ban ong ruh ba u ieng bad kdew pyrshah ia ki bor ka Hima Rom kiba khnoit bein ia ki briew, u ialeh pyrshah ia ki nongrim jong ki bor, u pynpaw pyshah ia ka jingleh donbor/jingleh jubor ki patsha. U long ka sur na ka bynta kiba khlem sur:

“haba la set khak ia u pdot bad pynkbum sbak ia ki rymmiang shyntur, ki briew ki duhbor ban kren bad haba ki briew ki rit mynsiem kum ban iap noh, hangta ki thied ka jingshisha bad ki doh ksah ka jinglaitluid ki synjor noh bad ka hynroh ka khwan ka taplup noh ia ka sngi-mynsiem shynrang”.

U Ioanis u phai sha ki mawlum maw wah, sha ki mrad duriaw, ki mrad khlaw bad u khmied sha bneng kat shaba kot ka khmat ban ringdur, ban ohdor bad lyngba jong ki ban iathuhkhana bad ban kren pharshi ia ka jinglong runar ki bor ka Hima Rom hyndai. U pynkren briew ia ki mrad duriaw, ki mrad khlaw, ki dak jingkhein, ki angel bneng bad ki kulai bneng. Lyngba jong ki u pynpaw ia la ka jingsngew pyrshah bad u thad rong ia ka jinglong runar ka synshar-ka bishar. Ka jingshah pynshitom kaba ngi pule ha ka Kitab jingpynpaw kam dei tang ka jingshah pynshitom jong ki khristan hynrei ka kynthup ia ki briew baroh-ki riew paidbah, ki riewmadan, ki duk, ki rangli ki juki, ki mraw, ki nongshahset byndi, ki trai shnong bad ki bymdei trai shnong, ki jiw, ki gentil bad ki Khristan bad ka dei ka jingshah pynshitom jong ka jingim briew baroh kawei, ka jingiuh roit ia ka longbriew manbriew bad ia ka jinglaitluid. U Ioanis u iohipaw bad u phohsniew bad da kita u pynpaw bad kdew pryshah ia ka bor ka Hima Rom hyndai kaba iuh roit bad kaba leh beijot ia ka dur blei bad ka bor blei.

Uei une u Ioanis? Ki nongthoh komenatri ki ong u dei tang u riewpaibah, u nongialap uba wan na Jerusalem, u dei u nongbud U Jisu Khrist bad kum u nongbud jong u Jisu ieng skhem ha ki jinghiakai u Jisu Khrist bad ki nongrim jong ka Gospel ; kiba long ka jinglaitluid, ka jingialong mar ryngkat ha khmat u Blei, ka jingim badap kyrhai, ka jingieit, ka hok bad ka jingshisha. Ha pyrshah kine ki nongrim jong ka Gospel u iohi ia ki bor ka Hima Rom, kine im im peit peit ki khnoit bein bad pynshitom ia ki briew. Kum u nongbud uba ieng ha kitei ki nongrim u ieng pyrshah, u kdew pyrshah bad u thoh ne kren pyrshah da ki dur pharshi. Hapoh ka mynseim u pyrsad sia bad u ong ha lade marwei, “ haba phi pyniaid ia nga, pyniaid da ka sur ka jinglaitluid. Wat khum mraw ia nga da ki jingmyllen, da ki ktien jail jaum da ka rong ka tamasa ne da ka phuh ka phieng, wat khum mraw da ki shipai ki pyrton, ki sum ki wait, ki kynjri nar. Wat pyrshang ban pyntasam ia ki dew jabieng jong nga da ka spah kaba phi don, da ka bam tam kaba phi theh ei kum ha ka tin sniang. Em pyniaid ia nga ha bad da ka jinglaitluid ngan burom ia phi.” U Ioanis u shlur ban phohsniew bad ban iohi paw bad ban pynjialong ia ki jingphoh sniew ne jingiohi paw ha ki kam bad ki jingleh. Hateng hateng ki briew haba ki lap ia u Ioanis ba u kren pharshi ne ithuhkhana shaphang ki dur mrad, ki angel, ki kulai bneng bad kumta ter, ki lah ban kynshi ia u bad ong ba u la king ka jabieng, u la khleh bieit, u kren ramia u kren ruma, u iohi bad u mutdur kulmar. Kiba kum kine ki la jia bad kin iai jia, ha Germany ha ka snem 1525 ha ka por jong ka “Reformation” ba la lam khmat da u Martin Luther, ki nongrep ruh ki la iakhih paidbah ia kaba la tip kum ka “peasant movement” pyrshah ia ki bor kiba ban bein ia ki. La don uwei u nongbud ba jan tam jong u Martin Luther, u Thomas Muntzer uba iadon bynta bha ha kata ka jingialeh jong ki nongrep bad une u ju iathuh khana ba u ju iohi paw bad u ju phohsniew bad ha kita ki jingiohipaw ne ki jingphoh sniew u ju iakren bad u Blei bad ki angel bad kumta ter ter. Ki briew kiba bun ki kren bein ia ka jingiathuh bad jingleh jong u, hynrei u Freidrich Engel u philosopher ba paw nam u ong ba u Muntzer lynba ki jingiohipaw bad ki jingphohsniew u pyrshang ban pynpaw ia ka jingshah ban bein ki nongrep, u pynpaw ia ka jingsngew pyrshah ne kdew pyrshah ia ki bor kiba ban bein ia ki bad u iam u duwai na ka bynta ka jingjop ha kata ka jingialeh. Ha kane pyrthei, la ka long ha ka por u Ioanis ne u Muntzer ne ha ka juk kaba ngi im, ka pyrthei bad ka juk ka bym don ka mynsiem sngewlem, ka juk kaba la iap ka jingiatiplem, ka pyrthei kaba pyniap, kaba pynsdot, ka pyrthei kaba khwan, ka pyrthei kaba sarong kaba hanga mei, ka pyrthei kaba leh beijot bad kaba niuh roit.

“Ha ka snem rebaibal (2006) nga la pyrshang ban buddien ia ki jingjia rebaibal bad nga iashem ia kawei ka longing ba duk bad kaba shah ban bein; ka kmie bad ki khun, ha ki, ki sngew ba ka pyrthei ba ki im kam don mynsiem sngewlem, kane ka pyrthei kam ai jingshngain, kam don jingtngen bad ka khun kynthei ka iam ka lynniar ka lympat ialade haduh ba kam tipbriew shuh bad ha ka ka sngew ba U Blei bad ka bneng ki dei ban hiar khyndew noh mynta hi ban iarap bad pyntngen ia ki bad ki iai kynud ia kato ka jingrawai “ale phi ba khuslai, jingtngen bym lah shem… Hangne U Nongpyntngen, jemnud iieit u ong, Ym don khuslai pyrthei ba bneng kam lah syrpai bad ym don khuslai pyrthei ba bneng kam lah weng”.

Ha ka pyrthei ka bym don ka mynsiem sngewlem, ka pyrthei ka bym don ka jingiatip lem, ka pyrthei kaba pyniap im im peit peit, ka pyrthei kaba pynduk pynthngan bad kaba pyntieng pynsmiej; shano ki briew kin phai lait sa tang U Blei. Ngin ym iakren ne bishar ia ka jingngeit bad ka jingbymngiet Blei jong U karl Marx, hynrei ki jingkynthoh jong u ki long kiba jylliew haba u ong “ religion is the sigh of the oppressed creature, the heart of the heartless world and the soul of souless conditions” ki briew shano kin phai ha ka pyrthei ka bym don mynsiem bad ka bymsngewlem? kin iam kin lynniar bad wad ia ka jingpyllait im bad ar hajar snem u Blei bad ka bneng ki la hiar khyndew bad mynta ngi iai ap kyrmen bas a shisien kin wan hiar khyndew.

To ngin ia phai pat mynta sha ka bor, ki nongrim jong ka bor bad ki patsha ka Hima Rom hyndai. Ki nongthoh histori ki ong ka Hima Rom hyndai ka dei ka “Republic” lane ka bor synshar ka shong ha ki kti u pidbah lyngba ki nongmihkhmat tad haduh ka por U Julius Ceasar uba la pynpaw pyrthei ia ka jingkhraw bor jong u bad ka Hima Rom ka la kylla long ka Hima synshar lahduh ki Kaisar. Lah ban kdew hangne ia ki katto katne ki Kaisar bad kita ki long U Patsha Augustus, Patsha Caligula, Nero bad Domishian. Naduh ka por u patsha Augustus u la shimti lut ha lade ia ka bor synshar baroh. Nangta sa bud sa u Caligula, U Nero, u Domishian bad kiwei kiwei. Kine ki synshar lahduh bad ki ban bein ia ki riewpaidbah da ki kam runar jong ki. Ha ka liang ka niam ki Patsha ki bat ha lade hi bad ki pynlong ain bad pynbor ia kiwei pat ban mane ia ki Blei jong ki bad kawei na ki Blei ba paw nam ha ka Hima Rom ka dei ka blei Roma. . Ym tang katta ki niew ialde ba ki dei ki blei bad ki pynbor ia ki briew ban mane blei ia ki.

Ha ka Kitab Jingpynpaw 12- 13 ngi pule shaphang u Iakjakor bad ki mrad khlaw bad kine ki dei ki dur pharshi. Ka bor bad ki nongrim jong ki bor kim lah ban trei kam khlem ki patsha ne ki bor synshar. Kumta u Ioanis u kdew ia u Iakjakor kum ka tyllong jong ka bor kaba bunsien ki briew ki pyndonkam bakla bad ia u Mrad khlaw uba I triem kum ki nongpyrterikam ia kata ka bor kaba khnoit bein. Ki nongthoh komentari ki batai ba U Ioanis lyngba kine ki dur pharshi u ieng bad kdew pyrshah ia ka bor bad ki nongrim jong ki bor ki ba ban bein ia ki briew ha kito ki por. Ha ka por u Ioanis ym don Hima bah kaba kham khlain bad kham itriem ban ia ka Hima Rom. Ki Kaisar ka Hima Rom ki synshar lahduh, ki lehdon bor, ki khnoit bad ki pynshitom bein ia ki briew. Ki pyniaid bad synshar donbor halor ki briew, wat tang kawei ka bynta ruh kam dei ban lait na ka kti jong ki (total control)

Sleep-of-Reason

U Caligula u la shimti ia ka khet hadien u Tiberius bad u long uba runar, um pyrwa ban pynryngkang par bad pyniap bein ia ki briew khlem daw. Um pyrwa ban tuh, ban lute, ban pynheh ia ki khajna bad ban pysyrwa kai ia ka spah ka Hima ha ki kam sngewbha tang ban pynhun ia ka jingthrew bad jinglong awria jong u. Ka jingrunar u Domishain ka long palat liam ban ia u Nero. Une u Patsha um ju khien snep iano iano, u suba ia baroh bad u mut sniew ia baroh. Um ju sngew ei ei ban pynphlei snam bad ban pyniap briew.

U Nero uba long uwei pat u patsha uba runar u la synshar naduh ka snem 54-68 HK. Nalor ki kam ban bein bad ki kam runar ba bun jait, U patsha Nero u la thang ia ka nongbah Rome bad ka nongbah ka la iing khong khait. Shibun ki la iap ki la mynsaw bad shibun bah ki la kylla phetwir khlem iing khlem sem. Ki nongthoh Histori ki ong ba U nero u la thang ia ka niongbah Rom na ka daw ba u kwah ban tei thymmai ia ka. U knieh jubor ia ki jaka ki puta, u pynjot ia ki khlaw ki btap bad u leh tohmet ia ka mei mariang. Ia ki bym kohnguh bad kiba iada ia ka khyndew ka shyiap bad kumta ter ter u pyniap bad ka nongbah Rom ka lynkien da ka snam. U pyntrei bordi ia ki mraw, ki nongwei bad ia ki riewpaidbah ha ka bainong kaba tad dor, katba kiba iohnong bad ioh jingmyntoi na kata ka jingtei thymmai ia ka nongbah Rom ki long tang khyndiat ngut. Kham hadien, U Nero u sngewthuh ba ki briew baroh ki suba ne shan khmat ne ki tip ba dei ma u uba la thang ia ka nongbah, kumta ban pynlait bad ban pynkhuid ialade na kata ka kam byman u Nero u la wad daw bad kynnoh ia ki Khristan, u la kem bad set phatok ia ki, u pyniap ia ki da kaba sah narphna, da kaba bret ha krem ki sing, da kaba aiti ha ki sew beh mrad kiba bam shngiam bad patar ia ka doh jong ki. Ka jingpynshitom kaba shyrkhei bad sngew triem ban sngap. U Tacitus u nongthoh histori u thoh kumne, u Nero khnang ban pynklet ia lade bad ia ki briew ia kakei kaba la jia bad ia kaei kaba u la leh, u la pynlong ka tamasa bad ka jingkhawai kaba khraw ha phyllaw iing syiem bad u la pynphuh pynphieng ia kata ka phyllaw da ki rong ki rup kiba itynnad. Ka jingkhawai ka la neh baroh shisngi-shimiet bad hadien ba la sep sngi u la pynthaba bad pynphyrnai ia ka phyllaw iing syeim da kaba thang im ia ki mraw, ki koidi bad ia ki Khristan kiba u la the ha trai ki dieng kiba don sawdong ka Iing Syiem. Ki nonghshnong ka Nongbah rom ki la lynngoh bad ki la sheptieng shi katdei, don kiba la sngew synei ia kita ki koidi, ki mraw bad ki khristan kiba shah thang im kumta, hynrei kim nud ban ong ei ei. Ha kajuh ka por pat ki don ruh kiba la shah khot sngewbha kyrpang sha kata ka jingkhawai, kaba kynthup ia ki bkhraw batri (nobility), ki riewheh riew hain (elite), ki mahajon ki nongkhaii (corporate), ki riewpaw nam, ki riew don dur don dar (page three people), ki riewstad riew shem phang (intelligentsia), ki rangbah niam bad ki rangbah lyngdoh bad kumta ter ter. Ym don uwei ruh na pdeng jong ki uba ieng bad pynpaw pyrshah ne uba ong eiei halor kata ka jingleh jong u Nero. Kane ka juk ruh ka don ki Nero kiba thang im bad kiba ban bein ia ki briew ha ki rukom bapher bapher, ki briew ki shah thang im ha ka jingduk, ki jingpang, jingsah bieit sah them, ki shah knieh jubor ka khyndew ka shyiap bad ki kylla phetwir ha la ka Ri, ki briew ki shah thang im ha ka jinglah shilliang bad jingleh shilliang bad ki shah thang im ha ka bamsap. Kaba kham sngewdiaw bad sngewnoh mynsiem pat ka long ba don kham bun shah ki nongshah khot sngew bha bad kiba leit sha ka jingkhawai u Nero, Ah Blei iarap ia ngi ba ngin ym long kum ki nongshah khot sngewbha sha ka jingkhawai u Nero.

Hapdeng ka jingsheptieng bad ka jingshah pynshitom ba shyrkhei U Ioanis u shlur mynsiem ban ieng bad ban kdew pyrshah ia ka Bor, ki nongrim jong ki bor bad ia ki Patsha. U kren pharshi, u iohi paw bad u phohsniew bad lynba jong ki U ai jingtngen, u ai mynsiem, u ai jingkyrmen bad u pynshlur ia ki briew baroh. Namar ha pyrshah jong ka bor kaba ban bein bad kaba pynshitom bein ka don kawei pat ka bor kaba sngewlem, kaba pyrkhat lem, kaba pynkup bor ia ki riewpaidbah, rangli ki juki bad ia ki knup ki trap. Ka don ka bor jong ka jinglaitluid bad bor ka hok bad ka jingshisha.

Ha ka snem 2001 ka World social Forum ha ka jingiakynduh ha Brazil ka la jied ia ka ‘tien phira , “another world is possible” lane “kawei pat ka pyrthei, ka pyrthei kaba thymmai ka dang lah ban long bad jialong”, katba U Ioanis naduh ki spah snem kiba la leit noh u la phohsniew bad u la iohi paw ba kawei pat ka pyrthei,ka pyrthei kaba thymmai ka dang lah ban long, ka pyrthei kaba tngen, kaba sngewlem, kaba don ka mynsiem iatip lem, kaba khuid kaba hok bad kaba shisha. Ha ka Kitab jingpynpaw u Ioanis u kren shaphang ka Bneng ba thymmai bad ka pyrthei ba thymmai. “Nga la iohi ia ka bneng bathymmai bad ka khyndew ba thymmai…te u blei un niad noh ia ki ummat baroh na ka khmat jong ki ;bad ka jingiap kan ym long shuh, lymne ka jingsngewsih, lymne ka jingiam, lymne ka jingpang, kan ym longshuh…kin ym thngan shuh, lymne sliang shuh, lymne ka sngi kan ym shoh ha ki, lymne kano kano ka jingshit”. Kane kein ka pyrthei kaba thymmai kaba dang lah ban long; kaba u Ioanis u phohsniew, u iohi paw bad u angnud ban pynjialong/pynurlong.

Da ka jingngeit bad jingshlur to ngin ieng bad kdew pyrshah ia ka Bor, ki nongrim jong ka bor bad ia ki patsha kiba niuhroit bad lehbeijot ia ka longbriew manbriew, kiba pyniap bad thang im, kiba ban bein bad khnoit bein. Ngi ruh ngin phohsniew bad iohi paw.

Kan Jia Aiu Lada Ym Don Ki Durbar Shnong bad Nongsynshar Shnong?

$
0
0

Kane ka dei ka jingkylli  kaba mih hadien ba ka Iingbishar kaba ha khlieh duh ka Jylla (Meghalaya High Court) ka  la hukum bad khang ia ki “Rangbah Shnong”  ban ai syrnot (NOC) sha ki nongshong shnong. Hadein kane ka hukum I kumba  ki Durbar Shnong, ki Nongsynshar Shnong, ki khun ki hajar bad ki raiot  ki shaiong hi ngain. Nalor nangta  ka jingpyntud jong  ka Sorkar Jylla ka la nang pyndiaw bad pynnoh mynsiem shuh shuh. Lehse kam don kano kano ka ban khang ba ngin ym lah ban iatai ne iakren halor katei ka hukum katkum ki kyndon jong ka Ain bad ka Riti Synshar (Constitution).  Kaba ar lah ruh ban iakhun pyrshah ia katei ka hukum katkum ki lynti jong ka Ain bad lyngba ka lynti kaba dei  da kaba leit sha ki Iingbishar kiba kham halor. Kaba lai, khlem artatien ka Sorkar Jylla ka don ka lynti ban loit ban law  ia kane ka sohkyrdot bad ka Iing Durbar Thaw Ain ka Jylla (Legislative Assembly) lane  wat ki Iing Durbar  District Council ruh ki lah ban iatai bad thaw lad ban weng ia kane ka jingshaiong. Haduh mynta ki Durbar Shnong, ki khun ki hajar, ki raiot bad ki nongshong shnong ki shu khih lynga, ki pyrshang ban iaksaid bad ha kajuh ka por ki ap khmih lynti mano kein ban pyrta, ban iakhun bad iasaid na ka bynta jong ki. Khlem ka jingiashah liang kiba bun ki sngew bad niew ba kane ka hukum  ka pynkyndit bynriew bad pynphai ia ka jingmut jingpyrkhat ba ka por ka la dei ban saindur thymmai ia ka Synshar-ka bishar tynrai kaba ngi la iohpateng .

Hyndai, lyngba ki khanatang, la iathuh ba ki Durbar ne ka synshar-ka bishar ka kynthup ym tang ia ki briew, hynrei  ia ki mrad ki mreng bad  ki sim ki doh ruh kumjuh.  Kane ka paw shynna ha ki khanatang  ka Iew Luri Lura kiba lah ban iohlum na ki thain bapher bapher jong ka Ri bad kumta ka Durbar, ka Synshar-ka Bishar kam dei tang ia ki briew ne tang na ka bynta ki briew, hynrei ka long ia ki jingthaw baroh bad ka long ruh na ka bynta ka bha ka miat ka jingthaw-jingpynlong baroh kawei.  Namarkata, baroh lang ngi long ki sordar kiba peit, kiba khmih, kiba pyniaid bad kiba synshar bad kiba bishar katkum ka Hok ka Hukum. Ha ka jingiaid jong ka por ki Durbar Shnong bad ka Synshar  ka Bishar ka la shah saindur ha u slap ka lyer bad khamtam eh ha ka por ba ka Ri Hynniewtrep ka ia lymbub bad ia khublei kti bad ka Sorkar Bilat. Niuma, ka  nongrim tynrai jong Synshar ka Bishar  ka neh kumba la seng nongrim da ki Thawlang -ki Iawbei  bad kawei na ki nongrim tynrai ka long ka jingiashim bynta lang ha ka kyrteng ka nia-ka jutang bad ka juban lak. Kino kino kiba khun ranab, kiba pynkhein juban ne kiba kren ne leh mutlop ki shah sin ki shah ryngop bad ki shah niew kum ki ingkhong shalyngmat. Nalor nangta, ym tang ki khun ki hajar, hynrei ki raiot kiba wan buhai shnong kum ki nongkhaii, ki nongbylla bad kumta ter ter ki ruh ki ioh la ka hok bad ka bhah na ka Synshar-ka Bishar ne na ki Durbar Shnong. Nalor kaba ai syrnot  (NOC), ia kaba mynta ka Iing Bishar ba ha khlieh duh ka Jylla ka la khang da ka hukum, ki don shibun bah ki kamram bad jingkitkhlieh jong ki Durbar bad ki Nongsynshar shnong  kaba sdang naduh tynrai na ki Shnong ter ter haduh ki Raid, ki Elaka bad ki Hima. Ki syrtap ka Synshar-ka Bishar ki kynton kawei halor kawei pat bad ym tang ki Shnong ne ki Hima kiba pynlong ia ka Jaidbynriew Hynniewtrep, hynrei ka jaidbynriew ka kynthup ruh ia ki kur  ki kha. Ha ka Synshar-Bishar   kawei ka syrtap ka kyrshan ia kawei pat bad nalor ki Durbar ne ki Nongsynshar kiba synshar  ia ki Shnong ne Hima, ki don ruh sa ki Durbar Kur bad ki kni, ki meinah, ki meisan, ki pakhynnah, ki pasan, ki kha heh bad ki kha duh kiba peit bad pyniaid ia ka niam ka rukom, ka riti bad  ka bha ka miat ha la ka kur ka kur bad ha la ka kpoh ka kpoh.

Khlem da iatai shuh ia ki kamram kiba iadei bad ki kam pynroi ne ki kam kiba iadei bad ka shongsuk shong shngain, naduh hyndai , ki Durbar bad ki Nongsynshar ki don ka jingkitkhlieh halor ki kam iap kam im ha la ki shnong bad ki nongshong shnong ruh  ki iakit iabah lang ia ka khia ka shon, ka iap ka im ne kino kino ki kam kiba mih ha shnong ha thaw. Naduh ka pang ka jhia, ka iap, ka khawai ne ha ki rong ki taw bad haduh ki Jingiaseng ne ki Prosheshon ne ki  Shad ne ka Lehniam leh rukom, la ka long jong ki Trai Ri ne ki bymdei trai Ri ruh kumjuh, ki Durbar,  ki Nongsynshar  bad ki nongshong shnong ki iakhmih bad iapeitlang ba kiei kiei baroh ki iaid beit-iaid ryntih bad  wanrah ia ka jingsan-jingroi  bad jingkyrkhu ia ki Shnong. Ki la don ki por ba ki Durbar ne ki Nongsynshar ne ki Nongshong shnong ki shim ruh ia ka jingkitkhlieh ban iada ne pynbha ia ki longing-longsem hapoh shnong. Nga kynmaw ba ha ka Shnong ba nga la heh bad san, ki nongshongshnong  ryngkat bad ki Nongsynshar Shnong ki la hap ban shim ka jingkit khlieh halor kawei ka longiing hadien ba ka la mih ka jingkulmar kaba shynkhei bad  ka jingiarah wait iarah sum hapoh kata ka longiing. Ki Nongshynshar Shnong ryngkat bad ki nongshongshnong nyngkong eh ki la ai ka  jingiada ia ka kmie bad ki khun jong kata ka iing bad ki la sneng la kraw bad hikai ruh ia u kpa jong ka iing. Hoiod ki la don ruh ki khep ba ki Durbar bad ki Nongsynshar Shnong ki la pynmong ia ki longiing bad ki la khein dewthala ia ka hok longbriew man briew da kaba tait shnong ne beh shnong ne bom shnong ne kynnoh sniew khlem nongrim ne pynmynsaw ne pyniap ia ka longrynnieng jong ki nongshong shnong .

Ki jingeh bad ki jingma kiba mih na ka Synshar-ka bishar mutlop ki bun, hynrei kam shongnia pat ban pynduh bad pyndam ia ki Durbar bad Nongsynshar Shnong. Ha ki por mynta don ki Shnong ha kaba ki nongshong shnong ki kiar ban long ki Nongsynshar bad  ki don ruh ki nongshong shnong ki bym sngew phoida  ban leit  sha ki  Durbar ne ban iashim bynta bad kane ka dei kawei na ki jingeh kaba khraw tam. Ki don ki daw kiba pynlong kumne bad lehse kawei na ki daw ka long ba ym shym la lah ban saindur ia ki Durbar bad ia ka rukom synshar Shnong wat la ka por ka la kylla. Lada kam don ka Durbar bad ki Nongpyniaid Shnong kan mih ka kynrum kynram kaba shyrkhei, kumta ka Durbar bad ki Nongsynshar Shnong ki dei ban neh tangba la dei ban pyrkhat ban saindur thymmai ia ka Durbar, ia ka rukom synshar-bishar bad ia ka rukom pyniaid Shnong. Lehse bun kin mynjur  ba la dei ban thaw ia ka Ain Synshar Shnong ka ban iahap dur bad ka tynrai. Lada don ei ei ka jingpyrkhat  bathymmai la sngewdonkam ban iatai bniah bad shim lang ia ki pasoh kiba lah  ban mih na ki kyndong kynshrot jong ka Ri bad na ki thwei pyrkhat jong ki khun ki hajar bad na baroh ki nongshong shnong ba pura. Nangne shano ngin iaid bad kumno ngin saindur thymmai? Lyngkot yn pyrshang ban pashat katto katne ki mat bad ba yn iatai nangne shakhmat:
(i) Ka juk ha kaba ngi ia shonglang iasahlang shi kur shi kpoh ka la kut, ki kur bad ki kha na ki thain bapher bapher ki la krih sha kylleng ki Shnong, ki Elaka bad ki Hima. Namarkata ka daw la donkam ban iapynbeit ba ka Durbar bad ka kam synshar ne pyniaid shnong kam dei shuh tang ka nongkynti jong kawei ka kpoh ne kawei ka kur. Kiwei  ki kur ruh kiba la krih bad leit buhai shnong ki don ka hok  ban iashim bynta lang ne ia rai lang.
(ii) Ka Jaidbynriew ne ka Ri Hynniewtrep kam shym la im marwei bad kam lah hi ruh ban im marwei. Ka don ka jingiadei bad kiwei pat lyngba ki kam bapher bapher  bad ka khaii-pateng . Naduh hyndai ka la don ka jingiarung iamih, ka jingiashongkha shongman, ka jingialymbub bad ka jingiakhublei kti bad kiwei pat ki Jaidbynriew kiba na jan ne  na jngai kumjuh bad ka Jaidbynriew Hynniewtrep ka la hikai ia kiwei bad ka la shah hikai ruh de. Lah ban ong ba lyngba ki por ka  im bad ia sanlang bad kiwei  haduh mynta mynne. Ki don bun ki shnong, la ha ki jaka Sor ne ki Shnong kyndong, kiba iashong khleh ki Jaidbynriew kiba iapher kawei na kawei pat. Ym lah ban shu khapbrip ia kane ka jingshisha bad ia ka jingdon jong kiwei pat ki Jaidbynriew. Kumta la donkam ban iatai sani halor kane ka mat bad ban kdup bad kynthuplang ia baroh ki nongshongshnong ba pura hapoh  ka rukom synshar  ka bym lah shilliang. Nalor nangta ki don ki Shnong kiba don ha ki jaka Sor kiba hap ban iadei sa bad kiwei pat ki Ain ne ki Bor kum ka  bor Municipal bad  kiwei de bad ki jaka Sor kin khyllem lymda don ki bor synshar kiba khlain. (iii) Ka bynta jong ki kynthei ha ka Durbar bad kum ki Nongsynshar Shnong ka long kaba kongsan tam. Ym sngewlah ngeit ne mutdur ba ki longshwa kin niewbein ne kyntait  ia ki kynthei  na ka imlang sahlang. Ha kine ki khyndiat snem ngi sakhi ia ki Shnong, la ha Sor ne Shnong kyndong,  ha kaba ki kynthei ki la sei ia ka sap, ka bor bad jingstad kum ki Nongialam ne ki Nongpyniaid Shnong. Ki trei shitom bad ki noh synniang shi katdei eh.
(iv) Ka jingeh kaba ngi iakynduh ha ki Shnong ka long ba kiba bun ki Nongsynshar ne Nongpyniaid Shnong kim dei ki riewlaitluid bad da kaba burom ki Nongsynshar Shnong  ki  shah teh ha ki kam ne kiwei pat ki rukom bad kumta  kim lah ban pyrkhat bad trei laitluid.  Haduh mynta ka kam Nongsynshar Shnong ka dei ka kam trei mon sngewbha bad ngi niewkor shibun ia ki Nongsynshar Shnong kiba len ialade . Ka kam Nongsynshar Shnong ka la dei ban long ka jingtreikam  ba pura bad la dei ban saindur ha ka rukom ban jied ia ki Nongsynshar Shnong ki ban pyrkhat bad treikam  laitluid bad dei ban kyrshan pura ia ka jingim jong ki katba ki dang don ha ka kam.
(v) Ka long kaba itynnad ba ki Shnong kiba bun ki iakynduh ha ki Durbar shi sien ne ar sien shi snem ban ai jingkhein bad ai kaiphot halor ka jinglong jingman ka Shnong ka thaw, ka jingpyniaid ia ki kam ki jam bad khamtam eh ia ki jinglut jingsep. Ia kane dei ban nang kham pynbha da ka Ain bad  dei ban pynlong salonsar bad pyntreikam ym tang ha ki Durbar Shnong hynrei haduh ki Durbar Raid, Elaka bad Hima. (vi) Naduh hyndai  ka  synshar shnong  ka ieng ha ka nongrim ne ka riti jong ka bhalang, ka san lang ne ka myntoi lang bad kan long ka jingjop kaba khraw lada ngi pynskhem ia kane ka nongrim ha kane ka juk kaba lah shilliang, kaba leh shilliang khmat bad kaba khwan.
(vii) Khatduh eh, ka kam  Synshar ne pyniaid Shnong kam dei tang halor ki khlieh briew, hynrei ka dei ruh ka kam ban peit, ban khmih bad pyniaid ia ka khyndew ka shyiap, ki Ri Raij, ki lum ki wah, ki khlaw ki btap, ki mrad bad ki sim ki doh. Kumta ka jingsaindur thymmai bad ka jingiaksaid  ban pynneh pynsah ia  ka rukom synshar tynrai ka dei ban iasnoh bad kane. Ki Durbar bad ki Nongsynshar  Shnong ki dei ban kitkhlieh kumno ban iada ia ka khyndew ka shyiap, ki Ri Raij, ki lum ki wah bad ki khlaw ki btap na ka bynta ki long mynta bad khamtam eh ki longdien. Kum ki sordar ba bha ngi dei ban khmih bad pyniaid ba ka spah kam dei ban lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne ki lynghoh kti, pynban  ba baroh kin ioh ia ka hok ban im pura, ban im ka jingim ba biang briew bad kaba dap kyrhai  na kata ka spah kaba ka pyrthei-mariang ka la pynbiang .

Ka Meirisawkun bad Ka Saiñ Pyrkhat

$
0
0

Ki Ri bad ki Nongsynshar Ri ki iakynduh mynta ha ka jingialang bah, ka COP-21 naduh 30-11 December 2015, ha Nongbah Paris ban iapyrkhat bad iatai halor ka jinglong jingman ka Meirisawkun. Ha ka juk kaba mane ia u ‘Lei Thymmai ka roi ka par (development) bad ka roi ka par kaba lah shilliang, ka long kaba shitom ban mutdur bad khmih lynti ba ki Ri ne ki Nongialam Ri kin shim ka jingkitkhlieh ne kano kano ka rai ka ban teh da ka ain na ka bynta ban iada bad pynneh pynsah ia ka Merisawkun. Ha kajuh ka por, ki Nongshong shnong kylleng ka pyrthei ki pynlong ka jingiaid paidbah bad jingiakhih, ki iatai nia bad puosn kumno ban pyneh rngiew , ban pynneh pynsah bad pynioh biang ia ka dur tynrai jong ka Meirisawkun. Ki dak ki shin jong ka jingjot ka Meirisawkun ki paw tyngkrein bad ki Ri-Dewlynnong ha Duriaw Pacific, ka Bangladesh bad kiwei de ki la mad lypa ia ka jingeh na ka jingkylla jong ka Mariang (Climate Change) bad kin dei ruh ki Ri ki ban shah ktah jur ha ki por ki ban sa wan. Nalor nangta ki Trai Ri (Indigenous People) kiba im bad longtrai halor ki lum ki wah bad ki khlaw ki la nang duh noh ka jaka shong jaka sah bad ka kamai kajih jong ki.

Ka jingkylla ha ka jinglong jong ka Pyrthei-Mariang ne ka Meirisawkun (Climate Change) ka ktah haduh katta katta ia ka jingim u khun bynriew bad kiwei de ki para-jingthaw. Lah ban kdew hangne ia ki katto katne ki jingkylla: Ka jingnang kiew ka jingkhluit, ka jingumstet ki lumthah bad ka jingnang kiew ki um duriaw. Ka jingrang rkhiang bad ka jingtyrkhong um, ka jingther palat pud u slap bad ka jingshlei um, nangta ki eriong ki erlangthari, ka jingkhie ki dew, ki jingatphyllung bad u jumai. Namar ka jingkylla ka mariang ka rep-ka riang ka sniew bad kane ka wanrah ia ka jingkyrduh bam, jingduk, jingiapthem bad jingiap thngan. Ka jingpom pathar ia ki khlaw, ka jingtih bad jingkhlong tohmet ia ki mar pohkhyndew ka pynjaboh bad pynkylla bih ia ki wah.

Ha ka Bri Hynniewtrep ki lum bad ki khlaw ki la nang khyllem ban ai jaka ia ki Kharkhana bad ia ki jingtei paki-dulan ban shong ban sah u ‘Lei Thymmai. Ki Wahbah bad wahrit ne ka lyer ki lah ban kylla bih na ka tdem ne jaboh kaba mih na ki krem dewiong, ki kharkhana dewbilat bad kiwei de. Ki tyllong um ki la sdang tyrkhong namar ba la shu tan bad kjit jubor ia ka um da ki kor ki bor ne ki “bore well”. Ha Shillong, ngi iatai halor kumno ban pyneh rngiew, ban pynkhuid, ban pynneh bad wanrah biang ia ka dur tynrai jong ka Wahumkhrah. Ka Wahumkhrah ka dei jong ki khun ki hajar jong ka Hima   Mylliem, ngi pynithuh ialade bad ka, bad ngi pynithuh ialade da ka, ka dei ka identity jong ngi bad lada ka Wahumkhrah ka sniew dur ka Hima ka sniew dur, lada ka Wahumkhrah ka iap ka Hima ruh ka iaplang. Ka Meirisawkun ka la nangtor, nangjot, nangtroin bad ka jingkylli kaba khraw ka long sa katno pateng ka Meirisawkun bad ka Jingthaw-Jingpynlong kan neh? Ka Meirisawkun kan ym neh slem lymda don ka jingiakhih ne jingialeh ba radbah ban pynneh ia ka ha kane ka pateng mynta.

Ngi iakren shaphang ka Meirisawkun ha ka Jylla kaba duk bad ha ka imlang sahlang kaba lah shilliang, ngi iakren ia ka Meirisawkun ha ka Ri kaba ka thong ha ka ioh ka kot ka long ban kiew haduh 11-15% ter ter . Ngi ia pyrkhat khia halor ka jinglong-jingman ka Meirisawkun ha ka juk ba ka jingpynjot ka rieh tngen ha ki saipyrkhat bad ha ki bor kiba pyniaid ia kita ki sai pyrkhat. Ngi iakren shaphang ka Meirisawkun ha ka juk jong ka saipyrkhat kaba pynshlur ba ka spah mariang ka dei ban lang lynnong-lynnong tang ha ki katto katne ki lynghoh kti. Ngi iakren ia ka Meirisawkun ha ka juk jong ka saipyrkhat kaba pynksan ba ka Spah Mariang ka dei ka nongkynti jong u briew/ka briew shimet ne ka kynhun jong ki briew shimet (privatization) bad la pynsngewthuh ba khlem ki riewshimet ym lah ban ioh ka roi ka par bad kane ka saipyrkhat ka pynshlur ia ka iohnong shimet bad ka khwan myntoi shimet. Ym tang katta, haba iohnong dei ban iohnong kham bun bad haba iohnong kham bun hap ban pynjulor khambun. Ka um, ka ding bad kiba bun kiwei de kiba mih na ka Mariang la kam nongkynti da ki riewshimet bad wat ka lyer ba ngi ring bad pynhiar mynsiem lada long kaba lah yn sa lum shi jaka bad die ia ka sha u khun bynriew. Nalor nangta sa ka ew kaba batai bad pyniaid ia ka jingim bad rukom im ha kane ka juk, (profit driven market economy) bad kane ka ew ka long kaba laitluid (free market) bad ka hikai tang kumno ban iohnong, ban iohnong shimet bad ban iohnong khambun. Kane ka ew kam khei snep, kam sngewlem bad kam sngew ei ei wat lada dei ban pynjot bad pynjulor ia ka mariang, wat lada dei ban thom da ka bor bad ban klun naphang lin ia ka spah ba U Blei u la buh bad kyrkhu na ka bynta u khun bynriew satlak ka pyrthei bad na bynta ki para jingthaw.

Tang kumba khatsan na ka shispah ki briew ki bam haduh kumba phra phew na ka shispah ka spah jong ka mariang. Ka ioh ka kot bad ka roi ka par ka dei ban ia mir bad ka dei ban long katkum ka jingdonkam, ym katkum ka jingkhwah ne jingrhah ne jingthrew. Ka mariang ka don u pud ba ka lah ba bsa, katba ka Ῐew bad ka saiή pyrkhat ka juk mynta kam don pud ban iohnong bad ban lum spah. Ngi pynjot ban iohnong.

Kaba ngi ia sngewthuh paidbah, ka Meirisawkun ka kynthup ia ka um, ka lyer, ka khyndew, ka duriaw, ki wah bah ki wahrit, ki lumbah lumrit, ki lumthah, ki khlaw, ki dieng ki siej, ki syntiew, ki kynbat, ki jingthung, ki mrad, ki sim, ki dohkha-dohpnat, ki lyngkha-ki hali, ka haw haw, ka sngi, u bnai, ki khlur bad kiwei kiwei de ki jingthaw ha ki bneng bad ka khyndew.

Ka dur tynrai jong ka Pyrthei-Mariang bad ka Meirisawkun ka long kaba khuid, ba itynnad, ba pangad, ba sboh, ba khiah krat, ba dap kyrhai bad kaba pahuh pahai. I babu Soso Tham ha ka poitri Pyrthei Mariang i rwai, “Pyrthei Mariang baroh ka kmen U Briew na ka u ioh jingtngen”. Niuma baroh shikatta ka Meirisawkun lane ka mariang ka dei ka jylli tang jong ki myllung, ki kaitor, ki nongdro dur bad ki barikor. Hynrei mynta namar ka jingleh beijot bad ka jinglehbein ia ka, baroh ngi la dei ban shim ka jingkitkhlieh bad shim khia kumno ban pynneh-pynsah bad pynwandur biang sha ka dur tynrai. Sa ha kawei pat ka poitri kaba la jer kyrteng Lum Lamare I babu Soso Tham I ia nujor ia ka jingkylla jong ka juk ha ka jingiadei u khun bynriew bad ka Meirisawkun bad I rwai kumne, “ha lum ha khlaw ki jaid ki sker, Rukom ki kyrteng ruh ki jer, ha ranab lum- u tiew japang, harud ki wah- u tiew tyrkhang. Ma ngi mynta ngin dum buit tiaw, Uno phi tip u tiew khmat miaw” Ka jingpynjulorne jinglehdusmon ia ka meirisawkun ka wanrah ruh ia ka jingduh jait ki jingthaw kum ki dieng, ki syntiew, ki dohkha-dohpnat, ki mrad bad kiwei kiwei bad ha kine ki sngi ngi iakren bha shaphang kane ka sobjek (extinction/endangered spicies). Katno tylli ki jait syntiew kiba don ha ka Ri kiba la duh jait bad kiba don ha ka lynti ban sa duhjait. Lada iap ka wah ym tang ki dohkha-dohpnat kiba iap, hynrei ki syntiew bad ki dieng kiba mih harud ki wah ki iap bad duh jait, ki mrad bad ki sim kiba ju wan sum bad dih um na ka wah ki iap bad duh jait lang. U Khun bynriew bad ka Hima ruh kin iap tyrkhong.

Ym tang ki sim ki doh ne ki mrad ki mreng ki ban duhjait, ka jingpynjot ia ka Meisrisawkun kan pynkylla phetwir ia ki briew (environmental refugee) bad lada ka Ri Bangladesh ka ngam shapoh duriaw da ki phew ne spah hajar kin kylla phetwir bad shano kin phetwir?. Ki Jylla ba khappud bad ka Bangladesh bad ka Ri India hi ki hap ban pynkhreh ia kane lada ka Bangladesh ka ngat ha kane ka apot sepsngi. Yn ym lah bad ym dei hi ruh ban khang ia ki briew kiba phetwir na ka Ri kaba la shah pynjot. Sa kawei pat ka jingeh ka long ka jingpyniapher para briew ha ka imlang sahlang (environmental apartheid). Kiba bit ba biang bad kiba riewspah ki lah ban shong bad sah ha ki jaka kiba pangad ba don ki dieng ki siej bad ka umbam umdih ba biang, katba kiba duk kin im ka jingim ba suhsat ha ki jaka ba khap ngiah, kiba ka haw haw bad ka lyer kaba jngut, ka um kaba long bih, ka nala um kaba set, ka bym tuid bad kaba lang hajuh bad ki jakhlia jakhlaid kiba pynmih ki jingpang ba laiphew jait.

Kumba long lem kiwei ki Jaidbynriew Trai Ri, ha ngi ruh ka khyndew bad kiei kiei kiba don ha ka ki long ka bynta ba kongsan jong ka Jaidbynriew. Ngi nam ruh ia ka ka Meiramew bad ia ka environment ngi nam ka Meirisawkun bad ngi niewkor ia ka kum ka kmie. Ka Meiramew bad ka Meirisawkun, ki dei ka meirilung ka meirisan, ka kmie kaba aibuin ai thiang, kaba ai bam ai dih bad kaba pynheh pynsan ia ngi; ha ka ngi im, ngi long, ngi iaid, ngi ieng bad ngi heh ngi san bad ngi plung. Na ka bynta jong ngi ka Meirisawkun bad ka Mariang ki don ka bynta ba khraw. Hapoh ka meirisawkun ngi khih, ngi iaid, ngi ieng bad ma ka ruh ka kren, ka iathuhkhana bad ka saiήdur ia ka jingmut jingpyrkhat jong ngi, ka saiήdur ia ka longkur longkha, longiit longhima, ka niam bad ka dei riti. Ki longshuwa ki saiή da ki jingiathuh khana bad ki khanatang ia kiei kiei kiba don sawdong, ki ringdur na ka jinglong jong ki bad ki pyniahap dur bad ka jinglong u briew ne ka briew. Kum ka nuksa, ia ka jinglong jong u diengsning ki pyniahap bad u briew/ka briew kiba eh bad ki bym ju dem. Ia U speh sylli ki pyniahap dur bad u briew uba nep ka khlieh bad u siejlung pat u siat pharshi ia uno uno samla uba kob sarong bad sngewkhlain palat kum u siejlung uba thew ban dung beit ia ka bneng. Ki Lum ha ka Bri hynniewtrep ki don la ki khanatang, u Lum Shillong- u syntai lum uba kynjang tam u don la ka khana, u long ruh ka tyllong jong ki khyndai umdih khyndai umtong bad ki longshuwa ki ngeit ba u dei u Lei ki khyndai umdih khyndai umtong. Pynban naduh kjat haduh khlieh la leh ibein bad pynjot ia u Lum Shyllong. Nangta u Lum Sohpetbneng, u Diengiei, u Rapleng, u Kyllang, u Symper bad u Lum Bahbo Bah kong. Ngi iohsngew ruh ia ka jingkyrhuh ki khsaid ba noh rymphum bad ia ka wah Umiew, Umiam, Umngot, Umngi, Umran, Myntdu, Rilang, Kupli bad Kynshi ba ki mareh bad rwai lynter lynti. Mano kein ba eh dohnud maw bad ba thylli ka mynseim haduh katta ba kine kin ym shoh ne pynkhih ia ka mynsiem.

Ha ka jingiakhun ban pynneh pynsah ia ka Meirisawkun kaba kongsan ka long ban iakhun pyrshah ia ka Sain Pyrkhat kaba treikam jubor mynta, bad kata ka dei ka “Capitalism” bad “Privatization” ne ka sain pyrkhat kaba ngeit ha ka pynjot ban iohnong bad ba ka spah mariang ka dei ban lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne ki lynghoh kti. Ha kane ka jingiakhun ngi donkam ban tyrwa bujli da kawei pat ka Sain Pyrkhat. To ngin iatai katto katne kumne harum:

  • Ha ka kot Ka Pyrkhat U Khasi, I babu H.O. Mawrie I ong, “Ka Mariang ia U Khasi ka la biang nadong shadong. Ia u khasi ka mariang ka long kum ka skulbah bad ha ka u pule bad u shah hikai ia lade. Ka mariang ia u ka long ka hospital bah bad ha ka ki don ki dawai dashin kiba biang ki ban iarap ia u ban pynkoit pynjem ia kino kino ki jingpang bad jingshitom ka met”. Hato ngin shah ba ia kane ka skulbah bad ka hospital yn pynjot bad pynjulor noh ia ka?
  • Ngi donkam mardor ia kata kaba ngi ong ka “eco-justice” lane ban pyndonkam hok, ban pyniaid hok bad ban sumar hok ia ka spah mariang. Ban iabam lang bad iasam bynta lang la ka long ha kane ka pateng ne ki pateng ki ban wan.
  • Ka saiή pyrkhat na ka bynta ka roi ka par ka dei ban kylla. Ka roi ka par ka dei ban kdup bad kynthup lang ia baroh bad ka dei ban niewkor ia ka jingim briew bad kiwei de ki para jingthaw. Ka roi ka par kaba iasan lang bad kaba iabit iabiang lang; ka koit ka khiah, ka pule dangle, ka rep ka riang bad ka shong ka sah kaba paka na ka bynta ki nongshong shnong ki dei kiba ha khmat eh ba dei ban pyrkhat haba saindur ia ki mat treikam ne policy ne haba pyrkhat shaphang ka roi ka par.
  • Ka jinglong tynrai jong ka Mariang ka dei ka jingdap kyrhai ha ka bam ka dih, hynrei kaba sngewsih pat ka long ba mynta ka don ka jingkyrduh hapdeng ka jingpahuh. Ka jingim ba dap kyrhai ka dei ka jingim ba khiah-krat, jingim ba biang briew, jingim ba don burom ba don ijot, ka jingim kaba shngain, ba tngen bad ba palei.
  • Ka jingniewkor bad burom kylliang para jingthaw bad ka jingialong mar ryngkat dor para bynriew. Lah ban pynneh pynsah ia ka Merisawkun lada ngi don ka jing sngewthuh ba ngi ia donkam kylliang bad ngi shaniah ia ka jingim iwei ha iwei pat (Inter-dependence). U/ka briew kim lah ban im khlem ka um bad ka lyer. Ki sim bad ki mrad kim lah ban im khlem ki khlaw. Ka um kan ym neh hapoh ka meiramew khlem ki dieng ki siej bad kumta ter ter.
  • Ka khyndew ka donkam ruh ban shongthait khnang ba kan lah ban iai pynim bad pynneh pynsah ia ka bor bad ka sboh. Hyndai ki nongrep ki ai shongthait ia ka khyndew, kim puh, kim dain, kim rep bad kim thung kim tep. Ha kane ka rukom ka khyndew ka im bad iai sei soh pateng la pateng, katba kane ka juk pat ka khun jubor bad pynbor ia ka khnydew ba kan sboh bad seisoh khlem dei por da ki dawai (chemical) kiba long ruh ia ka jingma ia kiwei pat ki jingim bad ia ka jingim briew ruh kumjuh.
  • Ka pyrthei-mariang ka pyrta ia ka jingsuk, ka jingsuk kam dei eh tang ba sangeh ki jingbthei ne ka jingsngap jar ki ktang suloi. Ka jingsuk ka dei ka jingleh hok bad ka jingsynshar ne bishar hok (justice). Ka jingsuk ka wan ha ka imlang sahlang ka bym leh shilliang khmat. Ka jingsuk ka wan ha ka Ri kaba ka ioh ka kot ne kamai kajih ka dei ka bym lah shilliang. Ka jingsuk ka wan haba don ka jingniewkor bad jingniew burom kylliang para briew bad para jingthaw. Ha ka saipyrkhat jong ki Greek ka Ri basuk ka dei kata ha kaba ka mariang ka biang, u slap u wan dei por, ha kaba ki aiom ki iaid beit bad ki bud ryngkhi ter ter khlem thut. Ha kaba ka jingshit-jingkhrait kam tam kam duna, ha kaba ki jingthung jingtep bad ki jingmih ki bun byllai bad ki biang na ka bynta ka jingdonkam jong ki briew, ha kaba ki um ki wah ki tuid lynter, ki sngur bad ki bang ki shngiam, ha kaba ki briew ki biang ka bam ka sa, ka kup ka sem bad ka ingshong iing sah bad kumta ter ter.

Ka jingpyrkhat bad jingiakren halor ka Meirisawkun ka dawa bad kyntu ban leh ei ei. La ka dei ia ngi ban ngam sha ki thwei jong ka mynnor ban wad ia ka jingstad bad jingshemphang ki longshuwa, la ka dei ia ngi ban sei madan bad pynkha da ka saiή pyrkhat ba thymmai lane ban iamir lang ia ka jingshemphang ki longshuwa bad ka jingtip-jingshem ki long mynta. Ka shong ha ngi!

Ynda haba baroh ki dieng ki siej la ot noh bad ki khlaw ki la syllen

Ynda haba baroh ki mar poh khyndew la khlong lut

Ynda haba baroh ki mrad-ki mreng ki la duh jait

Ynda haba baroh ki wah ki la jakhlia bad ki tyllong um ki la rngad

Ynda haba ka lyer ka la long bih

Ha kata ka por ngin sa kyndit bynriew bad peiphang ba ka pisa kam don dor ei ei bad kam lah ban thaw pyrthei.

Ka Risa Lehkmen Khristmas Jong Ki Nongtrei-Nongbylla, Balei Ba Ka Long Kaba Pher?

$
0
0

Kiba iaidkai ne leit thied jingthied sha Khyndai Lad ha ka 21 Nohprah 2015 ki iohi ia ka Risa Lehkmen Khristmas ba la pynlong da ka Seng ki Nongtrei-Nongbylla, ka Nazareth Hospital Workers Union, ha ryngkat ka jingiasnoh kti lang ka Thma U Rangli-Juki, Ka Domestic Workers Movement, Ka All India Trade Union Congress bad kiwei de ki kynhun ne ki riewshimet, kaba kynthup ruh ia ki nongrwai, ki kaitor, ki kynhun shad kiba la ai ka jingkyrshan kaba pura bad pynlong ia ka Risa Lehkmen kaba don jingmut.20151221-DSCF1683Shisien peit ka Risa Lehkmen Khristmas jong ki Nongtrei-Nongbylla I kumba ka long kaba lynruh lynram bad ka bym bit bym biang, hoiod ka I lynruh lynram shisha namar ka jaka ba la pynlong ia katei ka Risa Lehkmen ka dap da ki maw saling, ki shyiap bad don ruh sa ki thuk thuk kiba ieng na khmat bad na kynriang. Lehse ioh don ruh kiba iaid lyngba na katei ka jaka kiba pynran khmut pynran khmat haba ki iohi ba ki Nongtrei-Nongbylla ki shad ki risa kmen ha u Jisu Khrist u riewiakhun na ka bynta ka koit ka khiah, ka bai bylla, ka kamai kajih, ka jingshngain ki riew kynthei bad ka hok longbriew manbriew jong ki kup shilliang ki sem shilliang. Lada thew da ujuh u dieng kot ka phuh ka phieng ne ki jingthaba ba ngi ju iohi ha kiwei pat ki tamasa lehkmen (festivals/concerts) kiba ju long ha ka Nongbah Shillong, ka Risa Lehkmen Khristmas jong ki Nongtrei-Nongbylla kam iaryngkat bad ka iapher bak lybak. Ka Risa Lehkmen jong ki Nongtrei Nongb ylla kam shym long kaba phuh ba phieng namar ka rynsan lehkmen ka long kaba synlar, kam don ki jingpynshai-pynthaba ding ne ki tdem ba bun rong, kam don ki jingpynriam pynbeit bad kam don satia ki shap (Logo) jong ki nongbei tyngka namar ki Nongtrei-Nongbylla da lade hi ki kyrshan bad pyndap ia ki jingdonkam baroh.

Balei Ba Ka Long Kaba Pher?

Ka Risa Lehkmen Khristmas jong ki Nongtrei-Nongbylla ka long kaba pher namar kine ki daw harum:

  • Ka jingthmu jong ka, ka long ba pynbna paidbah ia ki hok jong ki Nongtrei-Nongbylla bad ia ki kamram bad jingkit khlieh jong ki nongaikam bad kumta la sam ia ki kot lyngkdop ba la pynkhreh khnang ba ki paidbah kin tip ia ki hok jong ki nongtrei-nongbylla.
  • Ka jingthmu kaba ar ka long ban pynsngewthuh paidbah ba ha kane ka juk ki Nongtrei-Nongbylla ki shah ban bein bad shah lehbein ha ki rukom bapher bapher. Ka bai bylla kaba shi dana bad ba poh dor (Below Minimum Wage), ki kynta treikam ki long 12 haduh 15 kynta shi sngi, kaba long be-ain bad don ki jaka treikam ki bymsuidniew ban siew bainong ia ki kynta ba ki Nongbylla ki trei tam, ka jingbymshngain ki kynthei ha ki jaka treikam bad ka jingbym don ki lad jingkyrshan, kum ki jaka Ri khunlung ne kiwei ki lad ha ki Kharkhana, ki Hospital ne kiwei de ki jaka treikam khnang ban iarap ia ki kynthei kiba kha ba pun, kiba ai buin ai bam ia la ki khun rit. Ka rukom thung kam kaba tang shipor (Contract Basis) bad kane ka dei kawei na ki jingeh kaba khraw tam kaba ki samla wadkam ki iakynduh ha kane ka juk. Kane ka rukom thung kam ba shipor ka wanrah ia ka jingtieng jingsyier bad ka jingbym thikna ha ka jingim. Ia kine baroh la pynsawa bad pynsngew ha ka Risa Lehkmen Khristmas lyngba ki jingkren bad ki jingrwai.
  • Ka Risa lehkmen Khristmas jong ki Nongtrei-Nongbylla ka long kaba pher namar ka don ha ka ia ka sainpyrkhat (Ideology) bad kane ka sain pyrkhat ka phalang ha ka theme jong kane ka lehkmen kaba long kumne, “Ngi ia Risa bad U Jisu Khrist,U Khun jong u Misteri, U Nongbylla, U Riewiakhun, U Nongiada ia ki hok jong ngi”. Ki jingkren bad ki jingrwai kiba ngi iohsngew ki tyllun talwiar kane ka theme bad ki kyrsoi na kane ka sain pyrkhat. Sawdong ka jaka ba la pynlong ia ka Risa Lehkmen ki nongtrei-nongbylla ki iakren -iakhana halor ki jingeh ba ki mad, ki iakren ruh shaphang ka jingkyrmen ba ki don haba ki iawan lang kawei hapoh ka Seng jong ki Nongtrei-Nongbylla bad ki sngewthuh shai kdar ba ki don ka bor ha ki kti jong ki. Ki shad, ki kmen, ki risa bad ki iarwai lang bad ki kaitor bad kane ka la nang ai mysiem shuh shuh ia ki ban iakhun ha ka jingim ne ha ki jaka treikam na ka bynta ki hok jong ki hi. Ki iarwai lang bad ka kynhun tem TARIK kaba la rwai bad pynkylla sha ka ktien khasi ia ka jingrwai jong U Joe Hill kaba kyrteng “Power To Union”, kaba mut “Don ka bor ha ki Seng jong ki Nongtrei-Nongbylla”. Nangta ki kyntien jingrwai na ka kynhun Cyrpto Graphik Streets Poet (CSP) kiba ong, “Workers Unite, Jesus is on our side” lane “Nongtrei-Nongbylla kawei to ieng tylli , U Jisu Khrist u don ha ka liang jong phi”. Kumne ka Risa Lehkmen Khristmas ka tuid ryngkat bad ka miet kaba dait thah tasam, pynban ka mynsiem ka rhem bad ka long skhem ban iakhun pyrshah ia ki bor kiba ban bein, kumba u Jisu Khrist u la iakhun ar hajar snem mynshuwa.
  • Ngi im ha ka Ri bad ka juk haba ka jingphetwir jong ki briew na kawei ka shnong sha kawei pat ka nangjur. Ki briew ki hap ban phet wir namar ba ki shah knieh ka jaka rep, ka khyndew bad ruh na ka daw ka jingduk .Ki briew ki phetwir kylleng ki jaka tang ban kamai jakpoh. Ha ki Sor ne Sorbah kiba bun bah kiba wan phetwir ki im ja da kaba die jingdie ha madan madiah, harud surok, harud lynti bad ki die ia ki mar kutia mutia, ki shana, ki juti, ki jain, ki kwai dong, ki jhur, ki soh ki pai bad kumta ter ter. Ka jaka ba la pynlong ia ka Risa Lehkmen Khristmas jong ki Nongtrei-Nongbylla ha Khyndai Lad la ker sawdong da ki nongdie jingdie kutia mutia bad ki nongdie jhur ba shong madan kiba ju die man la ka jan miet ,bad teng teng ynda la kham miet ki wanrah ia ki mar ki mata jong ki hadien ba ki babu Magistrate jong ka East Khasi Hills District ki la leit phai sha iing. Hoiod, ym don ei ei ban kynthoh ia ki Ain Municipal, kam da donkam pat ba kiba donbor kin lynthem, kin lynthaw ia ki mar ki mata ne ba kin kynjat ia ki shana, ki kwai dong, ki soh bad ia ki jhur ha ka por ba ki beh ne khang ia ki nongdie madan (Hawkers). Ban jin lada ka Risa Lehkmen Khristmas ka dei kaba phuh ba phieng ne ka dei ka rong ka taw shi sngi bad ki briew kiba wan kin jin da la dei ki riewheh riewhain, ki Nongmihkmat ne Nongsynshar, kine kiba shong die jhur bad kiba ieng die jingbam ne kiba die wai dong kin jin da la shah beh krad bad shah khang lad ban ioh ia ka kamai miet jong ki (Night’s Earnings). Ha kiwei pat ki jinglehkmen (festival) ba ju long ha Khyndai Lad la ju shna kyrpang ia ki jaka bam bad shi slice u cake un shongdor 50 tyngka, katba ha ka Risa Lehkmen Khristmas jong ki Nongbylla, kiba ieng die jingbam ha Khyndai Lad ki la lah ban pynkdang ia ki paidbah da u chow, ka ja, ka pylleng ne u ata tang ha ka dor 10 haduh 30 tyngka. Kumta ha kane ka Risa Lehkmen Khristmas, I Rev Macdonald Pyngrope I ai khublei kyrpang ia ki nongdie jhur, ki nongdie jain, ki nongdie jingbam kiba shong madan namar dei ma ki kiba pynbiang ia ki jingdonkam bad die ia ki mar ki mata ha ka dor kaba bit kaba kiba duk ba rangli ki kotbor ban thied. Ha ka jingkren jong I, I ban shuh shuh ba ka Khristmas ia kiba duk ka long kumno ban im, kiba duk kim lah ban pyrkhat kumno ban lehkmen da ka khawai dawai ne ban thied ban pet na ki dukan paki-dulan.

_DSC1003

 Ka Khubor Khristmas:

Ha ka por Lehkmen Khristmas ki Nongsynshar ki ia kren bha shaphang ka Jingsuk (Peace) bad la ju niew burom ia u Jisu kum u Syiem ka Jingsuk (Prince Of Peace). Niuma, U Jisu um dei u Syiem bad um dei ruh uto u khunlung uba iohthiah sah ha sem kulai, hynrei u la san u la rangbah, u la iakhun bad iap ruh halor ka diengphna na ka bynta ki nongtong dohkha, ki nongrep bad ki nongbylla. Ka jingkylli ka mih ruh kaei kata ka Jingsuk? Ha kane ka juk ia ka Jingsuk la pyniap noh da ka jinglah shilliang (Inequlaity) ha ka ioh ka kot bad ka kamai kajih. Ha kane ka juk ia ka jingsuk la knieh noh da ki bor kiba pynkylla phetwir ia ki briew ha ka kyrteng ka roi ka par (development). Ia ka jingsuk la pynthut noh da ki bor kiba pynduh ia ki hok jong ki briew ha ka koit ka khiah, ka pule-dangle bad ka trei ka ktah. Kaei ka Jingsuk na ka bynta kiba phetwir bad ki briew ki bym don ka tnum ban da na u thah rben jong ka tlang ne ki bym don ka khyndew ban shong ban sah? La knieh kynthet ia ka Jingsuk na ki kti jong ki bad ka Jingsuk kan ym lah ban ieng, khlem ka hok (Justice).

Ha ka por lehkmen Khristmas ka pyrthei ia ka kren shaphang ka Jingkyrmen (Hope), hynrei ka Jingkyrmen kam dei pat kata kaba ngi mutdur ba kan urlong ha ka Lawei ne ha ki por ki ban sa wan. Ngin ym lah ban phohsniew ba ka Lawei kan long kaba bha, lymda ngi pynbeit ia ki jingkynriang jong ka mynta. Ngin ym lah ban kyrmen ba ka Lawei kan bit kan biang, lymda ngi iakhun pyrshah ia ki bor kiba iuhroit ia ka hok longbriew manbriew ha kane ka juk ba mynta. Ngin ym lah ban kyrmen ba ha ka por ban sa wan ngin koit ngin khiah bha, lymda ngi iakhun mynta ia ka hok ban ioh ka jingkoit jingkhiah bad ki lad sumar pang ba paka. Ngim lah ban shu kyrmen ba ha ka Lawei, ki khun ki kti kin ioh ka pule dangle kaba bha, lymda ngi iakhun tyngeh pyrshah ia ki Policy treikam kiba mynta kiba pyrshang ban die duh ia ka Pule dangle ha ki riewshimet (Private Player) ne ha ki Seng kiba na sha bar Ri (Foreign Institution) bad kane hi kan knieh noh ia ka hok jong kiba bun bah ki khynnah bad ki samla ban ioh ia ka jingnang jingstad. Ngin ym lah ban kyrmen ba ha ka Lawei ki Nongtrei-Nongbylla kin ioh ka baibylla kaba biang briew bad ba kin ioh ruh ia ki hok jong ki, lymda ngi ieng bad iakhun mynta pyrshah ia ki bor kiba khnoit bein bad iakhun pyrshah ia ki Policy treikam kiba thmu ban pynkylla mraw ia baroh ki Nongtrei-Nongbylla. Ngim lah ban kyrmen ia ka Lawei ba phyrnai lymda ngi iakhun pyrshah ia ka jingdum jong ka juk mynta.

_DSC1059

Ha kaba kut, ka Jerusalem ha ka por U Petros bad Ioanis (Ki Kam Ki Apostol) ka dei ka Nongbah bad ka Sorbah lane lah ban mutdur ba lehse kan dei ruh ka Smart City jong kato ka juk. Kumta ka khep ba U Petros bad Ioanis, ki nongbud u Jisu Khrist, ki iakynduh ha Jerusalem bad ki phetwir kiba wan sha Jerusalem, kiba wan wad bylla, kiba im khlem iing khlem sem, kiba shu khrong ne kiba shu shong madan ban kamai ja kpoh bad kumta ter ter. Ha ka khyrdop ban rung sha ka Temple kaba itynnad ki iashem bad kiba kum kita bad U Petros haba u iakren ne iasyllok bad ki, u la ong, “Ka ksiar, ka rupa ne ka pisa ngim don ban ai ia phi, hynrei ha ka kyrteng u Jisu Khrist uba Nazareth to ieng bad to iaid”. U Jisu u la im bad iakhun na ka bynta ki hok jong phi, jong nga bad ki hok jong ki nongbylla bad to ai ba ha kane ka Khristmas ngin ioh ia ka bor bad ka mynsiem ban iakhun.

 

Ka Thma jong ki Paidbah bad U Kiang Nangbah

$
0
0

Ia ka History ngi pule ym tang kum ka jingiathuh khana, hynrei ngi dei ruh ban pynshai shynna (interpret) ia ki jingjia history na kawei ka pateng sha kawei pat. Ki jingjia ha ka history ym dei ba ki iathuh ne kdew tang shaphang ka mynnor, khamtam eh ka History ka don ruh ban hikai bad pyrsad mynsiem thymmai ia ka mynta. Lada don ei ei ban kynmaw ia U Kiang Nangbah ka long kum u nongialam ha ka thma jong ki paidbah (Peoples rebellion).

Sa shisien pat, ha ka 30 Nohprah 2015 ngin kynmaw burom ia lyngkhuh sngi iap kaba 153 (Shi spah sanphew lai) snem jong U Kiang Nangbah. U Kiang Nangbah, u la im bad iakhun ha ka juk bad ka por kaba u im. U la im bad iakhun pyrshah ia ki bor ka Sorkar Phareng kiba synshar ia ka Hima Sutnga ha ka spah snem kaba khatkyndai, hoiod ka khana shaphang ka jingiakhun bad jingialeh jong U ka la pur kylleng ka Bri Hynniewtrep bad U Kiang Nangbah u la kylla long u riewiakhun ba ki Trai Ri ka Bri Hynniewtrep ki niewkor bad burom. Ha kata ka jingiakhun bad ka jingialeh pyrshah jong U ia ka Sorkar Phareng, u Kiang Nangbah u la iatyngkhuh bad hap ban ialeh pyrshah ruh ia la ki jong ki para doh para snam kiba don ha ka liang jong ka Sorkar Phareng. U Kiang Nangbah u la long ka bynta kaba kongsan ym tang ha ka History ka Hima Sutnga, hynrei ha ka History ka Bri Hynniewtrep baroh kawei.

Kumno ngi pule bad kynmaw shaphang U Kiang Nangbah? Ki kam ba radbah jong U Kiang Nangbah kum u riewiakhun ki don aiu ban iathuh bad hikai ia ngi ki long mynta? Lyngba ki por, ka jingtip kaba bun shaphang U Kiang Nangbah ngi ioh na ki Kaiphot ( Report) jong ki babu sorkar jong ka Sorkar Phareng ne na ki jingthoh jong ki dohlieh. Ngi la ju iai pule bad ringdur shaphang u Kiang Nangbah na kaei kaba ki nongthoh dohlieh ki thoh bad iathuhkhana shaphang jong U. Niuma, ka por ka la dei ban jurip, ban wad ban thud bniah ia ka history bad ban pule ia ka na kawei pat ka phang, kata na ka phang jong ki paidbah ne ki Trai Ri/Trai Hima (post-colonial reading). Ha kane ka lyngkhuh sngi iap kaba 153 (Shi spah sanphew lai) snem jong U Kiang Nangbah to ngin kynmaw ba ka Thma Synteng ne “Jaintia Rebellion” ka dei ka thma ba radbah jong ki paidbah ne ki khun ki hajar ka Hima Sutnga . U Kiang Nangbah u la mih pyrthei kum u riewiakhun bad u nongialam jong ki paidbah, ki riewmadan, ki rangli ki juki jong ka Hima Sutnga kiba shah khnoit bein ha ka Sorkar Phareng bad kumjuh ruh ha ki Nongsynshar Trai Ri ha kato ka por. Kane ka thma jong ki paidbah ka long pyrshah ia ka bor, ia ki shipai ki swar , ki kuli ki bakhor bad ki tup ki man jong ka Sorkar Phareng.Lada don ei ei ba ngin pule shaphang kane ka bynta jong ka History to ngin pule ia ka lyngba ki khmat jong ki riewpaidbah bad ki riewmadan.

Ha ka snem 1835 ka Sorkar Phareng ka la pyniasoh ia ka Hima Sutnga ne Hima Jaintia, bad arsien ka la bthei ka Thma Synteng ne “ Jaintia Rebellion” kata ha ka snem 1860 bad 1862. Ha ka snem 1862 ka Sorkar Phareng ka la jop ha ka Thma Synteng bad ka la lah ban pyndem shi syndon ia ki khun ki hajar ka Hima Sutnga da kaba sdien phasi ia U Kiang Nangbah ha ka snem 1862. Ka Thma Synteng kaba la bthei ha ki snem 1860 bad 1862 kam dei satia ka thma ba la ialamkhmat ne kaba la iakhun da ki Syiem, ki Doloi ne ki bakhraw batri, hynrei ka dei ka jingiakhun bad ka jingialeh jong ki paidbah, ki khun ki hajar ne ki nongshong shnong jong  ka Hima Sutnga. Ka daw kaba khraw eh kaba la pynlong ia ki khun ki hajar ne ki nongshong shnong ka Hima Sutnga ban iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng ka dei ka jinglum khajna na ki Iing ki sem (House tax) bad ka Sorkar Phareng ka la lum jubor ia kane ka khajna da ka jingiarap jong ki Trai Ri hi, kaba kynthup ruh ia u Doloi ne bakhraw batri.

nongbah

Ki khun ki hajar ne ki nongshong shnong ka Hima Sutnga kim lah shah ia ka jingthombor jong ka Sorkar Phareng bad ki bakhraw batri ka Hima Sutnga. Kim lah shah ba ka Sorkar Phareng kan niew bein bad kan khnoit bein ia ki kum ki mraw, kumta ki la ieng ban iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng . U Kiang Nangbah u mareh, u rynsied u ryngkang kylleng ki shnong bad ki elaka. Na kawei ka shnong sha kawei pat u iaid ban kyrsiew, ban khot, ban wer ia ki paidbah, ki nongshong shnong bad ia ki khun ki hajar ba ki dei ban ieng bad iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng kaba thombor, kaba leh jubor bad u la wer bad lum lang ia ki paidbah nongshnong shnong ha ka Dorbar ne ka Lympung paidbah kaba la long ha Syntu Ksiar. Ka madan Syntu Ksiar ka la dap bad shlei da ki paidbah bad ki khun ki hajar na kylleng ka Hima Sutnga ki la iawan lang ha ka Dorbar. Ha kane ka Dorbar ki la iakren-iatai nia bad ki la rai kut ban ieng bad ialeh pyrshah ia ka Sorkar Phareng. Ki don shibun bah ki khana kiba iasoh bad ka Dorbar ne ka Lympung paidbah kaba la long ha Syntu Ksiar, hynrei kaba kongsan ka long ka sur bad ka rai kut jong u paidbah ban iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng. Nalor nangta ka jinglong la kloi bad ka jinglen lade jong u Kiang Nangbah ban ialam ia ki paidbah, ia ki khun ki hajar ka Hima Sutnga bad ban pha la ka jong ka jingim.

U Kiang Nangbah um dei u Syiem ne U Doloi, hynrei u dei tang u riewpaidbah, uwei na pdeng ki nongshong shnong jong ka Hima Sutnga. La pynheh pynsan ia u da ka kmie kaba la tip kyrteng kum ka Nia Rimai Nangbah . Ka kmie ka ju hikai ia u bad ka ju iakthuh khana ruh shaphang u Ksan Sajer, uba long ruh u kni jong U Kiang Nangbah, uba la iap ha ka por ba u ialeh pyrshah ia ki dohlieh. Kumba la kdew sha khmat, ha ka jingiakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng, U Kiang Nangbah bad ki paidbah ne ki khun ki hajar ki la iatyngkhuh bad hap ban iakhun pyrshah ruh ia la ki jong ki para doh para snam, khamtam eh ki bakhraw batri ne Doloi kiba don ha ka liang jong ka Sorkar Phareng. Ka la don ka jingjia ba U Doloi Manik Pakyntein, uba ki ju sin u Doloi Tyngker ryngkat bad ki briew ka Sorkar Phareng ki la leit ban lum khajna na ka iing jong ka Lakhi Pyrdiang ha Shilliang Raij, kane ka briew ka la iathuh ha ki briew Sorkar ba kam don ei ei, hynrei ka don tang u khiew shet ja. U Doloi Tyngker u la kynjat ia ka. U Kiang Nangbah bad ki paidbah ki la bitar halor kane ka jingjia bad kane ka la nang pynrhem bad pynskhem jingmut shuh shuh ia U bad ia ki paidbah ban ieng ialeh pyrshah ia ki bor ka Sorkar Phareng bad wat ia ki para doh para snam ne ki Nongsyrshar Trai Ri, kiba thom bor ia ki kup shilliang ki sem shilliang.

I Kong Phidalia Toi, ha ka jingthoh kaba la ai kyrteng, Ka Nongmuna U Kiang Nangbah Ia ki Longdien I kynthoh kumne, “ Ka nongrim ne ka daw kaba khraw kaba la pynlong ia U Kiang Nangbah ban len lade bad pha ia la ka jingim ha u tyllai phasi, ka long namar ba um lah shah ban iohi ia ka jingshah khnoit bein ki rangli-ki juki, ki kup shilliang bad ki sem shilliang” Nangta I kynthoh shuh shuh kumne, “ la iehnoh ha ngi ki longdien ia ka jingkyllki kaba khraw ban pyrkhat. Hato ngin bud ia ka nongmuna U Kiang Nangbah uba la len ialade na ka bynta ban ym ailad ia ki bor synshar ban khnoit bein ia ki paidbah bad ka Jaidbynriew? Ne ngin bud ia ka Nongmuna u Doloi Tyngker uba pyrkhat tang na ka bynta ka jingbit jingbiang ka ma lade ne shimet?

References:

  1. Donbok T.Laloo, “U Kiang Nangbah bad ka Syntu Ksiar”, Maitshaphrang, 1991.
  2. Phidalia Toi, “ Ka Nongmuna U Kiang Nangbah”, Maitshaphrang,

 

 

 

Ka Kynthoh Halor Ka Kynhun Nongrwai TARIK

$
0
0

Ka 30 Nohprah 2015 kan dei ka janmiet ka ban sah jingkynmaw ba ka Kynhun Nongrwai TARIK ka la pyllait paidbah ia ka thup jingrwai jong ka kaba la ai kyrteng “Khanatang Parking Lot bad ki Mawbynna Dew Bilat” ha Savio Hall, Laitumkhrah Shillong. Ka jingpyllait paidbah ia ka thup jingrwai ha Shillong ka long hadien ba ka Kynhun ka la iaid kylleng ki Sorbah, kum sha Benguluru, Delhi, Gurgoan bad Guwahati. Une u nongthoh um dei uba tip ia ki jnit ki jnat jong ka tem ka put ne ka rwai ka siaw, tangba haba don ba tied ia ka ksing ka dhah ne haba ki kti ba jem jong no re ki tied ia ki ksai jingtem ar ksai ne lai ne saw ne hynriew ne phra ksai, ym lah khlem da kyrdem kjat ne haba dei ba dei ban khyrwait syngkai katba ka rta u budlum ka dang biang. Kumta ym don ka dohnud maw ka ban ym um lin ha ki sur jingrwai bad ki sur jingtem kiba pynkmen bad pynkyndeh ia ka mynsiem. Nalor nangta, “shi lain ka poitri ne jingrwai lah ban pynmih shi volume ka histori”, ong I babu Soso Tham. Lehse ioh don ruh kiba sngew khohnioh ba ka tem ka put ne ka kam ki duhalia ka dei tang ka rong ka taw, ka tamasa ne ka rong biria, hynrei I Bah R.S Lyngdoh pat I ong, “…ka jingim bun kam khlem ka rongbiria ka pynlyngkot ia ka rta…ka biria, ka phawar, ka risa ka kynhoi bad ka shad ka kmen ka pynthanda ia ka jingim ba lwait bad ba thait.”

Khlem da bunktien shuh to ngin phai mynta sha ki katto katne ki jingkynthoh:

Ha ka jingpyllait paidbah ia ka thup jingrwai ha Shillong, ka Kynhun nongrwai TARIK ka la pynlong da ka concert bad ha katei ka concert la nang pynshlei shuh shuh ia ka rynsan da ka jingiasynran lang jong kiwei pat ki nongrwai, kita ki long Gwyneth Alicia, Crypto Graphik Street Poets, Blue Temptations bad Institute of Traditional Music and Dance, Nongrim Hills.

Gwyneth Mawlong
Gwyneth Mawlong

Ym lah ruh khlem da kynthoh ia ki katto katne ki jingrwai ba kine kiwei pat ki nongrwai ki la ai ha katei ka concert, kum ka Syrngiew ba la thaw bad rwai da I Gweneth, ka jingrwai kaba kren shaphang ka jingieit kaba ia mynta ki briew ki lah ban ong ba ka long kaba pher ne kynsha, kumta ym lah ban pdiang ia ka ha ka imlang sahlang. Hato ka jingieit ka pher kumno? Hato lah ban ong ba ka jingieit ka dei kaba kynsha? Ka jingieit te ka dei hi ka jingieit bad kam don da kawei pat, ka jingieit ka kup ia ka juh ka rong bad ka kren da ka juh ka sur. Ka kynhun nongrwai Rap, kaba la tip kum ka Crypto Graphik Street Poets (CSP) ka la ai la ki jong ki jingrwai. Shi sien sngap ka long kaba shitom ban ioh kem ia ki kyntien ba ki khlei, pynban kane ka kynhun lyngba ki jingrwai Rap ka sei madan ia ka sain pyrkhat ne ka rukom sngewthuh kaba iasnoh bad ka Synshar-Khadar, ka Imlang-sahlang bad kumta ter ter bad lyngba ki jingrwai Rap ki siat pharshi bad kren shaphang ki jingeh jingshitom bad ki ishu ba pher bapher kiba ktah ia ka jingim.

Cryptographic Street Poets
Cryptographic Street Poets

 

Ym ju kham shem koit ba ha ka jingpyllait paidbah ia ka thup jingrwai, ka Kynhun Nongrwai TARIK kam shym la khot iano iano ruh napdeng ki kynrem ki lyndan, ki kynthem ki kynjai ne ki riewpaw khmut paw khmat ne ki reiwdonburom ban long kum u/ka/ki kongsan ( Chief Guest).Pynban ka pynkyndit ban iohi ba ha ka jingkhang ban rung sha ka jaka ba ki tem ki put ka don ka jingthoh kaba ong , “ No Branding, No Logo, No Khlieh shrieh, No VIPS”. Kaei ka jingmut jong kine ki kyntien? Kaei kaba ka kynhun Nongrwai ka thmu? Ka pynpyrkhat namar ha kane ka juk ban phuh ban phieng ka rongbiria, ka tamasa ngi donkam ia ki nongbei tyngka, kiba ha kajuh ka por pat ki don ka hok, ka bor ban pynkbum ia ka shyntur jong ngi bad ngin ym lah ban kren ne rwai ne sei madan ia kaei kaba ngi ngeit ne pyrkhat, wat lada ngi don ka sap. Ka sap ne ka pyrkhat ba ngi don ka shah tyllep ha ka phuh ka phieng bad shah niad rong ym tang ka shynrong hynrei wat ka jabieng kaba don hapoh ka shynrong .

No Khlieh Shrieh, No V.I.P.s
No Khlieh Shrieh, No V.I.P.s

Ha kane ka concert bad jingpyllait paidbah jong ka kynhun nongrwai TARIK, lah ban ong ba ka dei ka concert kaba duna briew tam. Ki briew kiba wan sha kane ka concert ki don tang da ki phew ngut bad lah ban niew ha ki shympriah kti. Kiba wan sha ka concert lah ban ong, ba kiba bun ki dei ki paralok bad nongai mynsiem jong ka kynhun nongrwai. Kaei ka daw mo? Hato kan dei ba ki briew kim pat ju iohsngew shaphang kane ka kynhun ne kim pat ju iohsngew ia ki jingrwai jong ki? Ka kynhun nongrwai TARIK ka rwai ki jingrwai ba ka thaw hi bad ka rwai ruh ia ki jingrwai jong kiwei pat, tangba kam rwai ia ki jingrwai jong ki nongrwai ba iatip paidbah ne ba ialah lyndet kumba ka ju long ha kiwei pat ki concert. Ki jingrwai ba ka Tarik ka rwai ki shat phalang ia ka jinglong ha ka imlang sahlang, ka synshar, ka khaii-pateng bad kumta ter ter. Kumta ha ka concert jong ka TARIK ka don ka jingiaphnieng ne jingiatan tyllai hapdeng ka politics bad ka popular.

Ka shong ha ki nongsngap ban pynshai shynna (interpret) ia ka kyrteng jong ka thup jingrwai jong ka TARIK, “ Khanatang parking lot bad ki Mawbynna Dewbilat”. Imat ka kynhun TARIK ka ieng ban rwai na ka phang jong ki riewmadan (margins) bad ka jingpyrsad mynsiem ka wan na kiba im ha trai duh jong ka pyrnon jong ka imlang-sahlang, na kiba shong die wai dong ne nongdie jhur die soh ha madan ne na kiba khem umja na u maw ne ka nar bad kiwei kiba kum kita. Ha kane ka jylli jong ka imlang-sahlang ym don burom ban da rapjot, wat ka iing shong iingsah ruh kaba pei thliew bad ki para marjan ki iohi bad iohsngew lut aiu ngi iakren ne leh. Ka lah ban long ba kawei na ki jingrwai kaba kyrteng “Burom Class” ka thew sha ka imlang sahlang kaba phiah kyrdan, kaba leh mynleh, kaba arsap, kaba lah shilliang bad leh shilliang khmat. Katba ki Mawbynna Dewbilat pat kin kren aiu? Ngi im ha ka juk bam, ym ka juk buh. Ngi bam ngi klun lutkhait mynta, ngim buh shuh na ka bynta ki pateng ne ki longdien kiban sa wan. Ngi die duh ia ka khyndew ka shyiap, ngi pynkhyllem ia ki lum ki khlaw ki btap, ngi khlong lut khoit ia ki marpoh khyndew bad ngi shlan ban leh ia kane ha ka nongrim ban im, ban kiew bad ban roi ka Ri. Ka kyrteng Ri ne Jaidbynriew ki dei ki kyntien kiba ngi pyndonkam bakla shaba palat. Ngi arsap namar ngim lah ban pdiang ba ngim lah ban im marwei bad kum ka Ri ngi hap ban ia kyrshut met, ia lymbub bad iakhublei kti bad kiwei pat. Na kiba bun kiwei pat ki Jaidbynriew kiba ka Ri ka iadei kam ne ialymbub ne iakhublei kti, don kiba ngi tang shu saham ki la tieng bad ia kum kita ngi kyrdem bad don pat kiba ngi salam bad ia kum kita ngi nguh ngi dem la kumba ha khmat ki Blei. Ki kyntien kiba don ha ka jingrwai kaba kyrteng “New Green Thing” kiba ong “ peit ialade ha it bad ong, la thait la jlep ka leit wad kam, ha khyndai lad la bun ba bam ki kruin, katba dang shongshit ka tamasa, paki dulan ryngkew basa sha beh ki Blei ban shong kaia.” Ki lei thymmai ka roi ka par ki khein dewthala ia ki ryngkew ki basa bad kim khein briew ia ka Jaidbynriew ne ia ki para briew, ki thom naphang tang ban lum spah bad ban roi ban par. Une u dei u Blei thymmai ba ka Jaidbynriew ka salam, ka nguh ka dem, ka phai khmat , ka phirat bad ka duwai.

Album Launch gig, Savio Hall, Shillong
Album Launch gig, Savio Hall, Shillong

Ki kyntien jingrwai jong ka kynhun TARIK ym tang ba ki long kiba khor, hynrei ki nep ruh kum ka tari kaba la shut janai. Ha kawei pat ka jingrwai kaba kyrteng Moral Police”, ka jingrwai kaba kynthoh ia ki bor kiba kham halor, la ka long ki bor pulit ne sorkar ne seng ne seng niam ne wat ki kmie ki kpa ne kiba la san, kiba pyrshang ban pyniaid ne ban batai ia ka jingim jong kiba kham rit ne ki khun bad pyrshang ban pynbor ha kiba rit kumno ban im. Kaei kaba ki bit ban pule bad kaei kaba kim bit ban pule, kaei kaba ki bit ban peit bad kaei pat kaba kim bit ban peit, kaei kaba ki bit ban phong ban kup bad kaei pat kaba kim bit ban phong ne ban riam ban beit.

Dang shen ka la don ka jingiatai lyngba ki jingthoh , la ka Shillong ka dei shisha ne em ka nongbah ba paw nam ha ka pyrthei ha ka liang ka put ka tem bad ka rwai ka siaw (Shillong as Rock Capital). Ha kaba iadei bad ki jingrwai phareng, da ka burom ia ki nongrwai , ki nongtem bad ki nongput, ha Shillong phin shem ba uwei ne kawei ka briew ki lah ban tem ne rwai ia ki jingrwai kiba laiphew skit bad ia ki jingrwai jong ki nongrwai ba pawnam jong ka pyrthei. Hato ka Shillong ka ioh ia ka nam kum ka Rock Capital tang namar kane ka daw? kam don jingmut ei ei ruh em ban ioh ia kane ka nam lymda ka Shillong ka lah ban thaw ne pynmih ne sei madan ia la ki jong ki jingrwai bad sur jingrwai. Hapdeng shibun ki jingeh bad ki jingduna ka kynhun Nongrwai TARIK ka pyrshang ban sei madan la ki jong ki jingrwai ne ki sur jingrwai kiba don ruh ha ki ia ka sain pyrkhat.

Album Launch gig, Savio Hall, Shillong
Album Launch gig, Savio Hall, Shillong

Kawei na ki jingiakhun kaba khraw kaba ka kynhun nongrwai TARIK ka iakynduh bad kan sa nang iakynduh ka long kumno ban pynsaphriang ia ka sain pyrkhat kaba don ha ki jingrwai bad sur jingrwai jong ka. Kan nang kham eh shuh shuh ia ka Tarik namar ba ka ngeit ha ka kyrshan hi. Ym lah khlem da iaroh ia kane ka kynhun kaba la trud ia ka maw ka dieng ban lah ban pynmih bad pyllait paidbah ia kane ka thup jingrwai.

Katba nang iaid ki por nga ngeit ba ka TARIK kan nang pynbha bad iai saindur thymmai ia ki jingrwai bad ki sur jingrwai. Ha akher ka sngi ki jingrwai bad ki sur jingrwai jong ka kin pynkhih pyrthei bad kin pynbthei ia ka thma jong ki paidbah kiba ieng ban iakhun, ban iada bad dawa ia la ki jong ki hok-la ka long ka hok ban iohkam iohjam, ka hok ban ioh ia ka jingkoit jingkhiah bad ban ioh ka jingim ba pura bad ba dap kyrhai.

Snem Thymmai ba khiah krat, ba bit ba biang ki kam ki jam,ka kamai kajih.

Album Launch gig, Savio Hall, Shillong
Album Launch gig, Savio Hall, Shillong

Why Jesus Died? What Jesus Died For?

$
0
0

The death of Jesus Christ on the Cross two thousand years ago did not happen in a vacuum, it had its own context. Beyond symbolism, the Cross is at the centre and it also stands at the intersection where religious and political powers meet each other to conspire against the voice that speak truth to power. We are living in hard/dangerous times, especially when one is a minority, a tribal, a dalit, a migrant, a labourer, a refugee. The “acche din” is just an illusion. We witnessed the alarming rise of fascism/ fundamentalism in this country and around the globe.

Jesus Meets Veronica 1917 Eric Gill 1882-1940 http://www.tate.org.uk/art/work/P08056
Jesus Meets Veronica 1917 Eric Gill 1882-1940 http://www.tate.org.uk/art/work/P08056

The Syrian Crisis which had displaced and forced millions of people to become refugees is not going to end soon and while in our own backyard dissenting voices are being shut down. Even College/University students are not spared. Dalits, Tribals or forest dwellers who defend their land, forest and rivers are being branded as anti-nationals or terrorists. The life of a bright student, Rohith Vemulla, was cut short by those in-charge who wished not to allow the son of the dalit woman to have an abundant life. In this context and as we are reflecting on the death of Jesus Christ, I would like to pose this question, what the Cross or the death of Jesus Christ means to us today?

The Gospel according to John 11: 47-53 states:

So the chief priests and the Pharisees gathered the council and said what are we to do?…If we let him (Jesus) go on thus, everyone will believe in him, and the Romans will come and destroy both our holy place and our nation….it is expedient for you that one man should die…and that the whole nation should not perish….So from that day they took counsel to put him (Jesus) to death.

Was the crucifixion of Jesus a plot? Or a conspiracy hatched by the council of priests or the powerful people who were threatened by the Jesus movement which was built on the idea of justice, equality and liberty. Every Good Friday we are reminded of the sufferings of Jesus the Christ on the cross and ultimately the triumphant event of resurrection. Sermons and rituals abound through the Passion Week and around the death of Jesus. Many might still be wondering when Jesus Died? Or How He Died? Or, pondering on the tyranny of those people and the Roman soldiers who mocked and whipped him or on the nails or the crown of thorns or the blood etc. But more than the objects it is imperative to focus on the question why Jesus died on the Cross? It is important to tell the world today what Jesus died for and what he stood for?

Workers Carol Final

The gap in time and space between the crucifixion some thousand years ago and the present day is so huge that it has made our study and interpretation of the event complex. Yet we can faithfully express that Jesus, the embodiment of the divine lived and worked among the rangli-juki (common people) and died for them so that they can gain and experience fullness of life.

The language of faith is dissent not intolerance

According to Mark, Jesus began his ministry immediately after his encounter and experience in the wilderness. In the wilderness Jesus had searched for truth and justice, life and freedom, light and wisdom that would later become his ideals and values. In a way, the wilderness had become for Jesus a preparatory ground for the events that were to unfold in his life and mission. During the forty days of intense conflict and struggle in the wild, Jesus had experienced and realized what he was looking for and he gave a name to it and it is called the Good News or the Gospel. Further to make the message of the Gospel more intelligible to the people, to create a sense of hope among the rangli-juki or to make it appealing, Jesus translated the Good News into the Gospel of Love. Therefore for him, love is the foundation of faith and spirituality. Throughout his journey Jesus spoke the language of faith which is love as against hate or bigotry which is the language of religion.
The language of faith is sharing and solidarity.
The language of faith is equality.
The language of faith is grace not unhealthy growth.
The language of faith is need not greed.
The language of faith is protection not profit.
The language of faith is dissent not intolerance.
The language of faith is justice not oppression.
The language of faith is compassion not indifference.
The language of faith is common good not privatization.

Stations of the Cross - Banksy
Stations of the Cross – Banksy

The Gospel of love reinforces the idea of Justice. Love demands justice, whereas the high priests, Pharisees, Sadducees and the scribes in connivance with the Roman rulers were known for their acts of exploitation and discrimination against the poor. They were known for their acts of oppression against the destitute, widows and orphans. They were known for their acts of oppression against the destitute, widows and orphans. They were also known for their acts of injustices towards the people   whom they ruled. In Luke 11:42 Jesus had this to say,

But woe to you Pharisees! For you tithe mint and rue and every herb, and neglect justice and love of God…

In other words Jesus had warned against the Pharisees and teachers of the law or against those powerful people whose act of injustice had made the lives of the common people miserable. Amartya Sen made a vivid distinction between niti and nyaya in his book The Idea of Justice. Both niti and nyaya are Sanskrit terms which connote justice. It can be said that Jesus’s concern for justice has more to do with nyaya rather than niti. The former stands for the realization of Justice. The Gospel of love which Jesus preached was the greatest challenge to the injustices of the time and he worked towards the prevention of manifest injustice. Jesus fought and died for the realization of Justice.

For such a long period of time the Gospel of Love has been domesticated and individualized and as a result we have become self-centered

During the course of his preaching the Good News, Jesus performed signs, wonders and miracles and such activities became metaphorically significant and through each activity Jesus was writing a new narrative for a new community. A new community which provides free basic health care to everyone, a new community which allows every human being access to food, shelter and clothing, a new community which is gender sensitive . A new community which offers equal opportunity, a new community which shows concern and respect for the rights, dignity and liberty of every man and woman, irrespective of one being gay or straight and a new community which is based on equality – socio-cultural, economic and political.
Israel's Apartheid Wall stops Joseph & Mary (BANKSY)
Israel’s Apartheid Wall stops Joseph & Mary (BANKSY)

For such a long period of time the Gospel of Love has been domesticated and individualized and as a result we have become self-centered. There is nothing wrong in our concern for the soul or self to attain eternal rest in heaven. Ultimately one is concerned for the “atman” becoming one with the “Brahman”, but before we reach such state of bliss one has to go through a process. How do we relate to one another? How do we manifest one’s life? What is our attitude towards the other? How do we relate to nature? The Gospel of love demands respect and to honor each other’s rights and freedom, and love is about sharing the commonwealth equitably and equally. Therefore inequality in any form becomes an anti-thesis of what Jesus stood and died for.

Then, the Good News is about abundant life, freedom, Justice and equality and hope for the rangli-juki. The Jesus movement and the Good News that it entails had shaken the grand nexus between the Roman power and politics and the Jewish cultural and religious institutions of the day and it still reverberates into the 21st Century and is assuming a significant role as a powerful hermeneutical tool that will bring about systemic change in all spheres.

Jesus paid a heavy price on the cross so that we may have hope of the future that we believe in and strive for

Jesus lived and died for what he meant. The “hungama” and “tamasha” around the acche din would soon die and the threat or intimidation posed by the fascist groups would not last long if people come together and stand up to the New Neros. The realization of justice requires the coming together of people. The narrative of the Cross can serve as the guiding force in our quest for a future that we all long to build, a future where Rohit Vemulla’s mother would not have to be dragged on the street to get justice for her son, a future where students can read, think, write or speak without fear of being seditious and can become innovative. A future where dalits/tribals re-engage themselves with nature, a future where there is no longer a source of law that would legitimize rape, torture or fake encounters and Irom Sharmila shall live peacefully ever after. A future where workers receive a decent living wage and are able to support a family, and a future where the dignity of an individual does not depend on his or her class. Jesus paid a heavy price on the cross so that we may have hope of the future that we believe in and strive for.

 

 

Ka Phalang Jingmut Ha Ka Aiom Beh Dieiñ Khlam

$
0
0

Hapdeng u lapbah ka lyiur uba pynjhieh-pynsngem ia ka pyrthei-mariang, uba pynshlei ia ki nan-ki bir, ki wah , ki kshaid bad ki thwei da ki umsngur-umblei , ki khun bynriew ki phai khmat sha u Blei Trai Kynrad ban nguh ban dem bad ban duwai-phirat ban bha u khaw u kba, u jhur bad u soh u pai; ban lait ka pang ka swai, ban lait na ka thngan ka hiran, ban manbha- manroi ka longing longsem, ban iar u tnum u tyndai bad ban beh ia ka khlam ka ngoh kaba pynwit-pynsaja ia ka jingim. Ki para kur-parakha naduh Iongpiah, Malki , Pyndengrei bad haduh Mawthabah kin kubur ba ka Beh Dieή Khlam kam dei tang ka rong ka taw ne ka leh kmen tynrai (festival) kaba khring ia ki nongjngoh kai pyrthei (tourist). Hynrei ha lyndet jong ka shad-ka mastieh bad ki rot ne ki tabut kiba laiphew skit ka don ka jylli kaba kham jylliew jong ka Nguh Blei-ka Pyrkhat Blei bad kaThymmei Saiή Pyrkhat. Ka saiή pyrkhat jong ka Jaidbynriew ha ka jingiadei bad u Nongbuh –Nongthaw, ka jingiadei bad ka Meiri sawkun, ka khyndew ka shyiap, ka khlaw ka btap, ka rep ka riang, ka trei ka ktah bad ka khaii-pateng. Nangta ka jingaidei kur dei kha bad ka jingiadei para bynriew shi snieh pyrthei .

Sa shisien ka aiom Beh Dieή Khlam ka la poi bad ka pynkynmaw ba ngi long ka Jaidbynriew kaba laitluid bad ngi im heh mynsiem ha la ka jong ka Bri. Ngi im sngur , ngi im synlar bad ka meirisawkun. Kane ka khyndew-ka shyiap bad ka khlaw ka btap kaba ngi long trai bad ioh kynti ban im kyrhai , ban ia imlang bad ioh bynta lang pateng la pateng. Ngi im ngi san ryntih bad long mar ryngkat ha khmat u Blei ha khmat u briew. Ka bri u Hynniewtrep kam dei ka Ri bam duh lymne ka Ri iapduh, hynrei lada ka long da kumwei pat, ym don nia-don niam shuh ban nang pynksan ia ka thymmei saiή pyrkhat ha ka shad ka kmen ne ka rong ka taw tynrai.

Ha ka jingtyllun jong ka por ngi la iakynduh kam bad kiwei pat ki Jaidbynriew bad ngi la iatyngkhuh ruh bad kiwei ki saiή pyrkhat kiba la buh ia ka Jaidbynriew ha ka dum dngiem bad ha ki khep ki khep ki pyntieng bad pynsyier. Hoiod don kiba pyrkhat ba kaba pynsyier ia ngi mynta ka long ka jingwan tuid kyrthep ki bar Ri, hynrei kaba kham syier ka long ka jingshah niad rong jong ka jabieng ha ka saiή pyrkhat , ka saiή pyrkhat kaba pynkha ia ka kharai kaba pyniakhlad hapdeng u kur riewspah bad u kur riewduk . Ka jinglah shilliang bad jingpyniakhlad te ki la sdang ban paw pen ryngkew bad ka la shat phalang lyngba ki dur ba pher. Kawei kaba ym lah ban mutdur ka long mynnor ka kyrpong iing u Bah Rangbah ka bteng bad iasnoh lang bad ka phyllaw u Iah Ba, U Di San, ka Kong Hep bad Kong Mai hynrei mynta pat la pyniakhlad ia ki da ki kynroh maw kiba jrong haduh phra phut ne palat.

Kumba long kiwei, ma ngi ruh ngi la iakynduh kam la kham slem bad kawei ka saiή pyrkhat kaba pynkoh nguh bad pyn ngeit ba ka Spah ka dei ban lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne ki lynghoh kti (Capitalism). Kane ka saiή pyrkhat ka iatrei kam ryngkat bad ki para jong ka, kum kata ka rukom pyniaid kam ha kaba tang kiba don jingiadei bad ki bor synshar ne ki riew donbor kin iohnong bad ioh myntoi, sa kawei pat ka para jong ka bad kata ka dei ka Iewbah kaba laitluid (Free market) ka bym khein snep ne niewkor ia ki nongrep, ki nongbylla sngi, ki nongtrei kynta, ki nongkhaii kiba duna bai seng ne kiba tlot bor bad ia ki Ri kiba duna ka ioh ka kot. Mynta kine baroh shipara ki tur rak rak, ki mushlia ia ka synshar-khadar bad ki thom da ka bor hangno hangno ba ki iohlad.

Lah ban ring jingmut na ka pyrkhat U Friedrich Nietzche , ba kano kano ka saiή pyrkhat nongwei haba ka phrung ha kano kano ka Saiή Pyrkhat tynrai, nyngkong eh ka tyrwa ia lade kum ka nongpynkhiah ne ka nongpyllait im, hynrei ha shuwa ba kan pynkhiah ka pynswai, ka pynmong bad ka pynmynsaw ia ka saiή pyrkhat tynrai. Ka saiή pyrkhat Capitlaism, kumba ka long ka dur jong ka mynta ryngkat bad ki para jong ka, ki la pynpang, pynmong bad pynmynsaw ia ki Jaidbynriew bad ki Ri Kylleng ka Pyrthei bad ym pat lah satia ban pynkhiah ne pyllait im haduh mynta. Ha Latin America, ha Dewbah Asia, ha ki Ri Dewlynnong Pacific, ha Dewbah Europe bad ha kylleng ka Pyrthei mynta kane ka saiή pyrkhat ka la pulom bad kam shym la lah ban kynthup lang ia u rangli u juki bad kam shym la lah ban wanrah ia ka roi ka san kaba ryntih, pynban ka pynkha ia ka kharai kaba heh hapdeng uba riewspah bad uba duk bad ka la long ruh ka daw kaba pynjot ia ka mariang. Kane ka saiή pyrkhat nongwei bad da ki rukom treikam ba pher jong ka ka khnoit bein ia ki briew bad ka pynkha roi ia ka bamsap bad ha kajuh ka por ruh ka pynkiew skong bad ai jingkyrshan ia ki Nongsynshar leh donbor (Dictator) kiba pyniap bad pynshitom ia la ki jong ki khun ki hajar. Lada don ei ei ba ngin beh ne iakhun pyrshah bad ban duwai ha kane ka aiom Beh Deiή Khlam ka long ba ngin puson da kawei pat ka saiή pyrkhat kaba don ka mynsiem iatip lem, ka saiή pyrkhat kaba shim khia halor ka koit ka khiah, ka pule ka dangle, ka iohja-ioh dohkha , ka roi ka san ryntih jong ki nongshongshnong bad ka ioh ka kot kaba kynthup bad kdup lang ia baroh. Lada dang don shuh ka khlam ka ngoh ba ngin beh mynta ka long ban beh krad ia ka duk ka thngan, ka bamsap, ka lah shilliang bad ban pynkhyllem ia ki kynroh kiba pyniakhlad.

Ka Ri Hynniewtrep ka dei ka Ri u soh u pai bad ki kshaid ba noh rymphai, ka dei ka Ri kaba don ki khlaw kiba rben, ki mar poh khyndew kiba kor, ki lum kiba jyrngam ,ka khyndew kaba sei soh, ki hali-ki pyntha kiba sboh bad ka dei Ri ha kaba ki kur ki kha bad ki kher ki mer ki im laitluid, ki ia imlang bad ia bam lang na ka khyndew kur- ka khyndew raid- ka khyndew Hima pateng la pateng. Nalor nangta ki lympung shnong ha kaba ki khynnah-ki samla ki mareh ki kynthih, ki kynhoi ki risa bad ki pynbyrngia ia lade. Niuma, kaba pynnoh mynsiem mynta ka long ba ka Ri ka ngat ha ka shrip jong ka saiή pyrkhat pynlang spah lynnong lynnong bad ha ka khwan myntoi . U Syiem u kmie, ki bakhraw-batri ki la pyndem wait bad ka Dorbar bad ka synshar-khadar tynrai kam dondor don iktiar shuh ha ka Iit ka Hima bad kam lah kyrda ynda haba la tyrsuh ka Saiή Pyrkhat nongwei.

Beih vintage 3Beih vintage 3

Ka Ri kam duna ha ka rep ka riang, nangta sa ki khlaw kiba pyndap ia u kseh- ki diengthang ban shet ban tiew bad wat ki diengbah dieng san kiba lah ban pom dei por. Hynrei mynta ka wan kynsan ka sur kaba jam kaba pyrta ka Roi ka Par bad ka Ai kam Ai jam. Ka roi ka par aiu? hato ka dei ka roi ka par ka ban kyntiew ia ka rep ka riang, ka koit ka khiah ,ka pule ka dangle ne da kawei pat? Ka ai kam ai jam kaba kumno? Hato kan dei kata ka ai kam ai jam ha kaba u nongrep uba im ja na ki hali kba un iapein noh bad ka kam nongapiing ne nongap jingkhang? Ka saiή pyrkhat nongwei kaba la phrung mynta ha ka synshar-khadar, ha ka khaii-pateng bad ha ka ioh ka kot bad lyngba jong ki ka wan ban tyrwa ia ka jingpynim bad ka jingpynkhiah ha ngi ki Trai Ri Hynniewtrep, hynrei ha shuwa ban iakren ia ka roi ka par kita kiba tyrwa ia ka jingpynim ne jingpynkhiah ki pan na ngi ki Trai Ri bad ki ong, “ai noh ka khyndew, ai noh ka khlaw bad ai noh ki par mawshun, ki par maw uranium bad kumta ter ter. Ki knieh jubor shwa ia ka hali-ka pyntha bad ka khlaw na u nongrep bad kin sa tyrwa ai kam nongapiing bad nongap jingkhang. Kumta yn pynpang, yn pynmong bad yn pynmynsaw shuwa ia ngi, kaba artatien pat ka long ioh ba ym don mano mano ban pynkhiah ia ngi bad yn sa shu ieh shrah kumto ia kane ka Ri ka wait ka stieh bad ka Ri ki khyndai bah ryntieh. Ym lah ban len ba ka Iewbah kaba laitluid (free market) ka thnam bha bad kawei na ki mar khaii kaba iaid Iew bha mynta ka dei ka iadie-iathied khyndew (real estate) bad haba ia kren ia ka jingduh noh ia ka khyndew ha ka Ri Hynniewtrep la ka long ha Lumshnong, Nongjri, Nongtrai, Langpih,Umngot, Wah Kaji, Mawthabah, Nongtalang ne ka New Shillong Township ngi hap ban peit na baroh ki phang. Shi ban, ngi duh ia ka Ri bad ka jinglong trai Ri, ar ban, ngi duh ia ka jingim tynrai kaba laitluid, lai ban, ngi duh ia ka kamai bad ka ioh ka kot bad saw ban, ka dkut noh ia ka jingiadei jong ngi bad la U Thawlang bad ka Iawbei .Ynda haba la die duh ia ka khyndew, ka hali bad ka khlaw ha u Lei thymmai ka roi ka par, sa ka khlam aiu ka ban dang sah ka ban pynsniew ia u kba u khaw, ia u soh u pai bad ia ki lum ki wah. Sa tang ka khlam ka ban pynduk-pyniap thngan, pynkylla phetwir, ka pang ka khrew bad ka sumar pang kaba remdor ka ban pynsat syllang ia ka longing longsem bad ka longbriew manbriew. Hato ngi la kloi ban iakhun pyrshah ia kine ki Khlam thymmai?

Khatduh eh, nalor kiei kiei kiba bun kiba iasnoh bad ka Beh Deiή Khlam, kawei kaba ju khring bha ia ka jingmut jingpyrkhat ki dei ki rot ne ki tabut kiba pynpaw ruh ia ka sap trei kti kaba pnah bad janai jong kito ki briew kiba shna bad oh dur ia ki. Na kawei ka Beh Deiή Khlam sha kawei pat ki rot ne ki tabut ki shat phalang bad pynshai shynna ia ka jinglong jingman jong ka Pyrthei-Mariang bad ka juk kaba ngi im. Lehse ka long kaba dei por ba ki rot ne ki tabut ha kane ka aiom bad ki aiom Beh Deiή khlam ki ban sa wan kin shat phalang ia ki ihsu kiba ktah bha mynta ia ka longbriew manbriew.Kin phalang jingmut halor ka duk ka thngan, ka lah shilliang ha ka ioh ka kot, ka kharai bad ki kynroh kiba pyniakhlad-pyniapher hapdeng ki para kur ki para kha bad para briew. Nangta ki rot ne ki tabut kin siat pharshi ruh ia ka Saiή Pyrkhat pynlang spah lynnong lynnong bad kin ai jingkyrmen ia ka Nia Ruit kaba shong die so thang (soh kthnang) ne ka Kong Diah kaba die ya nem (tyrso) ne ia u Maikhian uba die shyrmit (shynrai) ne ia Kongmem bad Bah hep kiba die juti ha madan bad rud lynti. Ai ba ki rot ne ki tabut kin siat pharshi bad ieng pyrshah ruh ia ki jingma kiba mih na ka jingtih ia u Uranium. Ha phi ki riewdonsap kiba shna bad oh dur ia ki rot- ki tabut ngi kyrpad ba phin sei madan ia ka Saiή Pyrkhat tynrai kaba la phrang thymmai lyngba ki jingoh dur jong phi, ka ban pynkhynniuh ia ka dohnud, ka ban ktik ia ka jabieng bad ka ban pynduh thiah ia ngi.

Ka Beh Dieiñ Khlam Jwai, Ialong, Chyrmang, Tuber wa ha kiwi ki thaw jar i por jar I taiaw da poi,shi sien shi snem ialang kawi ha i thaw shad thaw noh rot wa ioh u duwai phirat ha u Tre Kirot, waroh waroh shirup ia lai sha aitnar wow nguh Blai, ka khlam ka kjut ioh u mait tyrut, ym toh du i kjut man bru, i kjut mariang, i kjut pyrthai- i duk i kyrduh ki wa katni bam duh ki ia ka pyrthai. Ah bei ah pa, phi ki Blai ah phi ki ryngkew ki basa ia i to da. Ka Ka Beh Deiή khlam ka wa em jingmut..

Ka Khubor Krismas – Hangno Ngan Kha Ia U Khun?

$
0
0

U Rev.Kyrsoibor Pyryuh u ai sha phi ia Ka Khanatang Krismas Ha ka Tlang Kaba Lynga-Pisa Jingmut

“Ha ka shnong Bethlehem,
Me la thiah ha sem,
Bym don jaka ia Me hangta:”

Hapdeng ka tlang kaba dait thah slam slam,Ka Sngur Batlem bad u Kitbor Bah ki poi ha Sor Shillong, ka Sor kaba thaba, kaba khring bad kaba pah. Ka Sor Shillong wat la ka khring hynrei kam ai jingtngen ne jingshngain, wat la ka thaba hynrei ka i kynsha, wat la ka pah hynrei kam ai jingkyrmen,pynban ka tan bad ka khwan. Ka Sor ka pynlyngngoh bad pynshaiong ia ka Sngur bad u Kitbor. Wow! ka pyrthei aiu kane kaba im tangba kaba ym don mynsiem, ka pyrthei kaba khnoit bein ia ki rangli-ki juki bad kaba bam im im peit peit ia ki mynsiem briew. Napoh ka bos ka Sngur bad u Kitbor ki iohi shi lynter lynti ia ki longkmie kiba kyrshah shilliang, ki rangbah, ki samla bad ki khynnah rit kiba ialum lang ha la ki jaka ba     pher bapher bad ki bat ha ki kti ia ki jingthoh ha ki kot sada “ Ngi dei ki Nongdie madan bad ngi dawa ia ka hok ban kamai jakpoh” Ka Sngur ka phai sha u Kitbor ka kylli “Kitai ki briew ki ialum aiu hangtai? Bad balei ki bat ia kitai ki jingthoh ha ki kti jong ki?”. U Kitbor um shym da pynleit jingmut kaei kaba jia shabar namar ka jingpyrkhat jong u ka her shawei pat, ba hangno kin ioh iing basa bad ka jaka kaba shngain ba ka Sngur kan kha ia u Khun. Ki para ba iashong bos lang kiba ju wan ju leit barabor sha Sor, ki kem ktien, “Kitai ki briew ki dei kiba kum ma phi kiba la phet jynduh na la shnong bad ki im ja da kaba shong die jingdie ha tyngkhap ki dukan paki-dulan, ha ki madan bad ki rud lynti bad ki die ia ki mar ki mata, ki jhur ki soh, ki jain ki juti bad kat kaba ki ioh, ki leh kumta ban im ja, ban bsa khun bad pyndap ia ka iing. Mynta pat ki bor Sorkar ki beh bad khanglad ia ki ban kamai jakpoh, ka Sorkar bad ka imlang sahlang ki niewbein ia ki bad ki kynnoh ba ki pynjaboh bad pynkhap ngiah ia ka Nongbah. Kumta kitai ki ialum lang ha la ki jaka ban pynpaw pyrshah ia ka jingleh thombor ki bor Sorkar bad ban dawa ia ka hok ban kamai jakpoh.” “Ka mut aiu kata?” la kylli biang ka Sngur. Ka bos ka la lap ba poi ha steshon ha Iew Mawlong bad baroh ki la dei ban hiar noh. Ka Sngur bad u Kitbor ki pyrkhat tang kumno ban ioh iing basa bad ka jaka ban kha ia u Khun.

Ka Sngur kaba armet bad dap bnai pura ka suh kha, ka ud, ka lynga, ka pisa bad ka kyndeh ka mynsiem. Ha ka Nongbah ki briew ki mareh ki khohreh, ki khynniat ki lymbub kat kiba wit bad sa ki kali kiba tyllun stet kum ban tylliat ia kat kiba iaid ha lynti. Ki briew kim i don por ban kren ban khana, ban sngewlem bad ban iatiplem. Ki shu ia pynphai tang ki khmat bad peit shlieb/peit kynriang iwei ia iwei pat. Ka Sngur ka saw kyrang, ka phuh syep bad ka suh kha bymdon pyrthei shuh, ka bat triang ia ka kti jong u Kitbor.

Ka Sngur bad U Kitbor Bah ki dei na kawei ka shnong kyndong kaba kyrteng ka Nongshrah kaba jngai shi sngi lynti na ka Nongbah. Kine baroh arngut ki heh ki san bad ki im palei bad ka mariang ha la shnong ryngkat ki kur ki kha ki man bad ki para marjan tad haduh kin da iapoikha poiman ha ka por bad ka rta kaba la ih bha. Hapdeng ka jingkyrmen ban nang roi parum pareh bad iar u tnum u tyndai ha la shnong la thain pynban ka jingim ka kylla baji bad kumba kan ngam noh. Ka rep ka riang, kaba dei ka tyllong kaba bsa bad pyndap ia ka jingim ka la sniew plak la bun tylli ki aiom, ki tyllong um ki la tyrkhong, ki wah ki kylla bih, ki lum ki la syllen bad ia ka khlaw ka btap bad ia ka khyndew ka shyiap la knia ha ka duwan u ‘Lei thymmai ka roi ka par. Ha ka kyrteng ka roi ka par ki mahajon kiba heh bad ba rit ki klun tylli ia ki lum ki wah, ki khlong jubor ia ki mar poh khyndew bad khynniat ia ki trai shnong sha ka liew lep jong ka jingduk bad ki nongshong shnong ki hap ban phet wir sha ki Nongbah tang ban im. Kane ka dei ka apot jong kiba bun, kaba kynthup ia ka Sngur bad u Kitbor Bah.

U Kitbor bad ka Sngur kim don jingmut shuh ban leit phai sha shnong bad ki kyrmen ban sdang thymmai ia ka jingim ha ka Nongbah bad ki khmih lynti ba ka Sor kaba heh, kaba bunkam bad kaba im kan bsa bad pyndap ia ka jingim jong ki. Ki mutdur ba kiba smat ba sting, kiba trei shitom bad kiba khlain bor met kum ma ki kin ym shem jingeh ban trud ia ka maw ka dieng, ban kamai kajih ban ioh ka ja ka dohkha mynstep mynmiet bad ban bsa ia ka iing-ki khun ki kti.

Ka mynsiem u Kitbor ka kyndeh dik dik, ka kyrmen bad ha kajuh ka por ka dukha, hangno ka Sngur ka tnga ba ieit thep mynsiem kan ioh buh ka khlieh bad kan kha suk khlem ka pang bad ka shitom sat. Um pynpaw, ha la marwei hapoh ka mynseim, katno u kmen bad thrang ban iohi bad iohsngew ia ka jingkyang i khunlung i ban mih bluit na ka pla khun ba ka Sngur ka la kit la bah bad sumar la khyndai bnai pura.

Ka Sngur ka ud pisa na ka jingsuhkha ka bym don pyrthei shuh bad triang ka bat bad snoh ha la u tnga katba ki dang iaid ban leit sha Aspata bad ynda la kem dum ki la poi tiap ha Aspata. Ani wow! sa ka pyrthei aiu pat kane, ki kor ki bor kiba pah kiba sawa ki pynher syrngiew ia u Kitbor.

“Ko bah phi dei na ka shnong aiu? U khunlung ha ka kpoh u koit u khlain bad ka tnga jong phi ruh ka khlain, hynrei mynta kam long shuh ba phin leit phai sha shnong bad phi dei ban sah noh hangne ha Aspata namar ka por ban kha ia u khunlung ka long sa tang khyndiat kynta nangne. Ko bah! ka bai peit doktor bad kiwei de ki jinglut na ka bynta ka tnga jong phi ki long tang 10 hajar tyngka, hynrei ban sah hangne ha Aspata phi dei ban siew lypa 50 hajar tyngka, lym kumta yn ym lah ban ai jaka thiah ia ka tnga jong phi.”

Kumba tangon da u ‘nembah U Kitbor u la tyrsain bad jem ki khnap bad ka khlieh-ka jabieng ka la shaiong hi ngit. Ka syep dait thah ka tuid na ka shyllang mat jong u Kitbor bad um lait kren shuh shipor. San..san…san phew hajar bad um kwah ban pynpaw ia kane ha khmat ka Sngur, u kun ha lade marwei…to ieh ngin da ia pyrkhat u la kren wei briew…ka kti ka kiuh bad u tare ia i pla kynsit ban sei ia kata ka shiphew hajar ka bai lut bad bai peit doktor. U pasiaw ha ka Sngur, ia ngin ia leit shuwa ngin sa ia wan pat lashai.Nangta, sa sha kawei pat ka Aspata kaba khapngiah, ki nongpang kine ki thiah ha madan ha lynti iaid bad kat haba lait jaka.U ba ud kum ban iap noh ruh uto hi, uba khih pisa lynga ruh uto hi, uba shu peit sah ki khmat pyllew ruh don hi, uba duwai, uba iam, uba marwei bad uba shu peit katba kiba rung ba mih ioh don ki para shnong kiba u ithuh ban phah thied dawai bad jingbam.

“La katta ka miet te bah ym don doktor shuh ban peit bad sumar ia ka tnga jong phi. Khie sa wan noh lashai, tangba wan dang step phyrngab namar ba bun palat u paidbah bad lada phi wan dang step te phin ioh pyni kloi bad ioh sumar ia ka tnga jong phi.” U Kitbor…u la thlun biang ban kren wan…la..la shai..ka Sngur ka la dei ban kha noh sa tang khyndiat kynta, wow ko blei! kaei ka ban jia ia ka Sngur? “Haba nga ong wan lashai ruh mem sngewthuh…kumne hi kine ki briew tang ba ka dei ka hospital Sorkar ki leh kumba ki dei ki trai bad ki sngew ba tang la kwah ma ki te dei ban pynbiang beit….nalor ba ka ia ioh ei ka jingsumar, tang kata ruh ka la dei ban sngewnguh.Lada mem lah ban ap haduh lashai khie leit sha kiwei ki hospital..tangba phan hap ban kit da ka ram bad bynda lut ki jingdon jingem ban siew ia ka bai jingthiah.”

U Kitbor u mih nangta da ka jingiamrem bad ka jingsyier bad ka jingkiuh ka bymdon jaka. Kan jia aiu ia ka Sngur lada ka poi ka kynta ban kha?baroh arngut ki lah ban khlad lada ym ioh ka jaka kaba bit ba biang…u la mih nangta hapdeng ka jingnoh mynsiem kaba shyrkhei…u kun bad nguid tylli bad um shym pynpaw ei ei ha khmat ka Sngur..da ka sur kaba jem…bad ka jingsuh kha kaba jur ka Sngur ka kylli hangno ngan kha ia u Khun? “Kitbor nga la suh palat bad ka met ka la kynther bad sngew kumba kan pra lyngkhot lyngkhai.” Ka Sngur wat la ka ud kumta hynrei ka khmat jong ka ka phngain bad dap da ka jingkyrmen. Kitbor ka khot ieid, “I khun ba nga pun bad ngan kha in long kum ma phi, iba khlain, ba skhem jingmut kum ma phi, in smat in sting bad trei hok kum maphi…”.U Kitbor u tngen ka mynsiem haba u iohnsgew bad iohi ia ka jingngeit bad jingkyrmen ka Sngur..bad u la pynphai ktien, ”Hoiod Sngur in bit ia phi ruh, in long iba shida, iba beit ba khuid, iba hok ha ka jingim…tangba pyneh ia lade Sngur sa tang shibit por ka sngi kan shai bad ngin wan phai biang sha Aspata bad kin sa ai jaka thiah ia phi, kin sa sumar ia phi bad phin sa kha suk bad baroh arngut ngin shad kmen bad ka iing jong ngi kan long kaba pura.” Jar jar ki iaid suki jai tangba u Kitbor um tip shano kin leit? La dum tliw ka pyrthei.

Ka miet ka nang san bad ka jingkhrait ka nang tasam, ka Nongbah wat la ka thaba khrek khrek, ka kmen ka risa ba dei ka aiom lehkmen, pynban kam ai jingshai bad jingtngen ia ka Sngur bad u Kitbor. U Kitbor u kynmaw ia ki kynrem ki lyndan kiba ju wan sha ka shnong jong u kiba ju ialap iapur ia ki kam ba don burom jong ka Sorkar-ka imlang sahlang bad ka synshar-khadar, kiba ju kular ban ai jingsumar pang kaba paka bad ai dawai ei ia ki rangli ki juki bad ki nongkyndong. Nangta ban kyrshan bad kyntiew ia ki nongrep, ki ktien ja-li ja-um kiba laiphew jait ban kyntiew ia ka ioh ka kot, ban plie lad ha ka ioh kam ioh jam bad ban pynduh-pyndam ia ka jingduk-jingkyrduh. Shano kita baroh? ki long kamkai bad ki dei tang ki hamsaia; la kren wei briew u Kitbor bad katba ki dang ia iaid nangta na Aspata ki kjat ki ialam beit beit sha i jingshai mombati iba thaba na kawei ka dukan ja tap shilliang kaba don ha kyndong harud ka phalor jong ka Aspata. “Hangne kein Sngur ngin ia shong jahthait shiphang por bad pynsyiad ialade da i sha saw.” Ki briew kiba don hangta ki dei kiba ap nongpang ha ka Aspata kaba don hajan bad ki dang ia bam pynkdang kpoh ha ka miet lehkmen Krismas. Ka kmie bad ki khun ki pynstet-pynsting ia la ki kti ban khat ban khlieng bad ban sait ia ki pliang ja bad ki khuri sha ban pynbiang ia ki nongwan bam. Ha ka ben kaba dait sbak ha kyndong jong ka kynroh ka Sngur bad u Kitbor ki shong shaniah bad liep liep ki khmat ki la shoh samthiah bad u Kitbor u kren mian mian, “Sngur sngew jahthait dei hangta? katba ki trai ka dukan tap shilliang ki bun la ka kam ban ia siew ia tda bad ki nongbam”

Ka Sngur ka ud bad kam lah shah shuh kata ka jingsuhkha kaba shyrkhei bad ka Sngur ka la kylla dur kam iohsngew ei ei shuh, ka sahit bneng ka shad tawiar bad ka king baiong ngit la ngit…ka Sngur ka ud bad ka da ud jam, ka iam bad lynniar kynsan. Kita kiba iadon ha kata ka dukan tap shilliang, ka kmie bad ki khun ki la ieng na kaba shet ba khlieng bad rynsied sha kata ka kyndong ba don ka Sngur; “Balei jia aiu ia phi kong? Jia aiu bah?” Kane ka Sngur lyngkding bad ka lynniar kliang bad kita kiba don hajan te ki la sdang ban iakhih ban iarap.Ki kynthei-longkmie kiba don hangta ki la ai ia ki kti ban iarap…ka Sngur ka ud bad ka ud tyngeh…hangta ka kyan ryngkat bad ki kti iarap kiba jem jong ki kynthei-ki longkmie ka kha ia u Khun Phrangsngi bad ka tngen jai ka pyrthei. U Kitbor bad kita ki briew kiba iarap ia u ki kit noh bak ia ka Sngur sha ka iing shongwai i longkmie, i trai ka dukan tap shilliang, kaba don ha Laban ban ioh ban pynkhuid bad pynsyiad ia uta u Khun lung.

Ka Mari, kaba la iatehktien bad u Joseph…ka la punkhun, bad katba ki dang don ha Bethlehem, ka por ka la dei ban kha khun.Ka la kha ia u khun…bad ka la sop ia u da ki jainsop, bad ka la pynthiah ia u ha ka shyngoid-ym shym don jaka ia ki ha ka kamrah sah” (Lukas 2:5-7)

 

Ka Phalang Jingmut Ha Ka Aiom Beh Dieiñ Khlam

$
0
0

Hapdeng u lapbah ka lyiur uba pynjhieh-pynsngem ia ka pyrthei-mariang, uba pynshlei ia ki nan-ki bir, ki wah , ki kshaid bad ki thwei da ki umsngur-umblei , ki khun bynriew ki phai khmat sha u Blei Trai Kynrad ban nguh ban dem bad ban duwai-phirat ban bha u khaw u kba, u jhur bad u soh u pai; ban lait ka pang ka swai, ban lait na ka thngan ka hiran, ban manbha- manroi ka longing longsem, ban iar u tnum u tyndai bad ban beh ia ka khlam ka ngoh kaba pynwit-pynsaja ia ka jingim. Ki para kur-parakha naduh Iongpiah, Malki , Pyndengrei bad haduh Mawthabah kin kubur ba ka Beh Dieή Khlam kam dei tang ka rong ka taw ne ka leh kmen tynrai (festival) kaba khring ia ki nongjngoh kai pyrthei (tourist). Hynrei ha lyndet jong ka shad-ka mastieh bad ki rot ne ki tabut kiba laiphew skit ka don ka jylli kaba kham jylliew jong ka Nguh Blei-ka Pyrkhat Blei bad kaThymmei Saiή Pyrkhat. Ka saiή pyrkhat jong ka Jaidbynriew ha ka jingiadei bad u Nongbuh –Nongthaw, ka jingiadei bad ka Meiri sawkun, ka khyndew ka shyiap, ka khlaw ka btap, ka rep ka riang, ka trei ka ktah bad ka khaii-pateng. Nangta ka jingaidei kur dei kha bad ka jingiadei para bynriew shi snieh pyrthei .

Sa shisien ka aiom Beh Dieή Khlam ka la poi bad ka pynkynmaw ba ngi long ka Jaidbynriew kaba laitluid bad ngi im heh mynsiem ha la ka jong ka Bri. Ngi im sngur , ngi im synlar bad ka meirisawkun. Kane ka khyndew-ka shyiap bad ka khlaw ka btap kaba ngi long trai bad ioh kynti ban im kyrhai , ban ia imlang bad ioh bynta lang pateng la pateng. Ngi im ngi san ryntih bad long mar ryngkat ha khmat u Blei ha khmat u briew. Ka bri u Hynniewtrep kam dei ka Ri bam duh lymne ka Ri iapduh, hynrei lada ka long da kumwei pat, ym don nia-don niam shuh ban nang pynksan ia ka thymmei saiή pyrkhat ha ka shad ka kmen ne ka rong ka taw tynrai.

Ha ka jingtyllun jong ka por ngi la iakynduh kam bad kiwei pat ki Jaidbynriew bad ngi la iatyngkhuh ruh bad kiwei ki saiή pyrkhat kiba la buh ia ka Jaidbynriew ha ka dum dngiem bad ha ki khep ki khep ki pyntieng bad pynsyier. Hoiod don kiba pyrkhat ba kaba pynsyier ia ngi mynta ka long ka jingwan tuid kyrthep ki bar Ri, hynrei kaba kham syier ka long ka jingshah niad rong jong ka jabieng ha ka saiή pyrkhat , ka saiή pyrkhat kaba pynkha ia ka kharai kaba pyniakhlad hapdeng u kur riewspah bad u kur riewduk . Ka jinglah shilliang bad jingpyniakhlad te ki la sdang ban paw pen ryngkew bad ka la shat phalang lyngba ki dur ba pher. Kawei kaba ym lah ban mutdur ka long mynnor ka kyrpong iing u Bah Rangbah ka bteng bad iasnoh lang bad ka phyllaw u Iah Ba, U Di San, ka Kong Hep bad Kong Mai hynrei mynta pat la pyniakhlad ia ki da ki kynroh maw kiba jrong haduh phra phut ne palat.

Kumba long kiwei, ma ngi ruh ngi la iakynduh kam la kham slem bad kawei ka saiή pyrkhat kaba pynkoh nguh bad pyn ngeit ba ka Spah ka dei ban lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne ki lynghoh kti (Capitalism). Kane ka saiή pyrkhat ka iatrei kam ryngkat bad ki para jong ka, kum kata ka rukom pyniaid kam ha kaba tang kiba don jingiadei bad ki bor synshar ne ki riew donbor kin iohnong bad ioh myntoi, sa kawei pat ka para jong ka bad kata ka dei ka Iewbah kaba laitluid (Free market) ka bym khein snep ne niewkor ia ki nongrep, ki nongbylla sngi, ki nongtrei kynta, ki nongkhaii kiba duna bai seng ne kiba tlot bor bad ia ki Ri kiba duna ka ioh ka kot. Mynta kine baroh shipara ki tur rak rak, ki mushlia ia ka synshar-khadar bad ki thom da ka bor hangno hangno ba ki iohlad.

Lah ban ring jingmut na ka pyrkhat U Friedrich Nietzche , ba kano kano ka saiή pyrkhat nongwei haba ka phrung ha kano kano ka Saiή Pyrkhat tynrai, nyngkong eh ka tyrwa ia lade kum ka nongpynkhiah ne ka nongpyllait im, hynrei ha shuwa ba kan pynkhiah ka pynswai, ka pynmong bad ka pynmynsaw ia ka saiή pyrkhat tynrai. Ka saiή pyrkhat Capitlaism, kumba ka long ka dur jong ka mynta ryngkat bad ki para jong ka, ki la pynpang, pynmong bad pynmynsaw ia ki Jaidbynriew bad ki Ri Kylleng ka Pyrthei bad ym pat lah satia ban pynkhiah ne pyllait im haduh mynta. Ha Latin America, ha Dewbah Asia, ha ki Ri Dewlynnong Pacific, ha Dewbah Europe bad ha kylleng ka Pyrthei mynta kane ka saiή pyrkhat ka la pulom bad kam shym la lah ban kynthup lang ia u rangli u juki bad kam shym la lah ban wanrah ia ka roi ka san kaba ryntih, pynban ka pynkha ia ka kharai kaba heh hapdeng uba riewspah bad uba duk bad ka la long ruh ka daw kaba pynjot ia ka mariang. Kane ka saiή pyrkhat nongwei bad da ki rukom treikam ba pher jong ka ka khnoit bein ia ki briew bad ka pynkha roi ia ka bamsap bad ha kajuh ka por ruh ka pynkiew skong bad ai jingkyrshan ia ki Nongsynshar leh donbor (Dictator) kiba pyniap bad pynshitom ia la ki jong ki khun ki hajar. Lada don ei ei ba ngin beh ne iakhun pyrshah bad ban duwai ha kane ka aiom Beh Deiή Khlam ka long ba ngin puson da kawei pat ka saiή pyrkhat kaba don ka mynsiem iatip lem, ka saiή pyrkhat kaba shim khia halor ka koit ka khiah, ka pule ka dangle, ka iohja-ioh dohkha , ka roi ka san ryntih jong ki nongshongshnong bad ka ioh ka kot kaba kynthup bad kdup lang ia baroh. Lada dang don shuh ka khlam ka ngoh ba ngin beh mynta ka long ban beh krad ia ka duk ka thngan, ka bamsap, ka lah shilliang bad ban pynkhyllem ia ki kynroh kiba pyniakhlad.

Ka Ri Hynniewtrep ka dei ka Ri u soh u pai bad ki kshaid ba noh rymphai, ka dei ka Ri kaba don ki khlaw kiba rben, ki mar poh khyndew kiba kor, ki lum kiba jyrngam ,ka khyndew kaba sei soh, ki hali-ki pyntha kiba sboh bad ka dei Ri ha kaba ki kur ki kha bad ki kher ki mer ki im laitluid, ki ia imlang bad ia bam lang na ka khyndew kur- ka khyndew raid- ka khyndew Hima pateng la pateng. Nalor nangta ki lympung shnong ha kaba ki khynnah-ki samla ki mareh ki kynthih, ki kynhoi ki risa bad ki pynbyrngia ia lade. Niuma, kaba pynnoh mynsiem mynta ka long ba ka Ri ka ngat ha ka shrip jong ka saiή pyrkhat pynlang spah lynnong lynnong bad ha ka khwan myntoi . U Syiem u kmie, ki bakhraw-batri ki la pyndem wait bad ka Dorbar bad ka synshar-khadar tynrai kam dondor don iktiar shuh ha ka Iit ka Hima bad kam lah kyrda ynda haba la tyrsuh ka Saiή Pyrkhat nongwei.

Beih vintage 3

Ka Ri kam duna ha ka rep ka riang, nangta sa ki khlaw kiba pyndap ia u kseh- ki diengthang ban shet ban tiew bad wat ki diengbah dieng san kiba lah ban pom dei por. Hynrei mynta ka wan kynsan ka sur kaba jam kaba pyrta ka Roi ka Par bad ka Ai kam Ai jam. Ka roi ka par aiu? hato ka dei ka roi ka par ka ban kyntiew ia ka rep ka riang, ka koit ka khiah ,ka pule ka dangle ne da kawei pat? Ka ai kam ai jam kaba kumno? Hato kan dei kata ka ai kam ai jam ha kaba u nongrep uba im ja na ki hali kba un iapein noh bad ka kam nongapiing ne nongap jingkhang? Ka saiή pyrkhat nongwei kaba la phrung mynta ha ka synshar-khadar, ha ka khaii-pateng bad ha ka ioh ka kot bad lyngba jong ki ka wan ban tyrwa ia ka jingpynim bad ka jingpynkhiah ha ngi ki Trai Ri Hynniewtrep, hynrei ha shuwa ban iakren ia ka roi ka par kita kiba tyrwa ia ka jingpynim ne jingpynkhiah ki pan na ngi ki Trai Ri bad ki ong, “ai noh ka khyndew, ai noh ka khlaw bad ai noh ki par mawshun, ki par maw uranium bad kumta ter ter. Ki knieh jubor shwa ia ka hali-ka pyntha bad ka khlaw na u nongrep bad kin sa tyrwa ai kam nongapiing bad nongap jingkhang. Kumta yn pynpang, yn pynmong bad yn pynmynsaw shuwa ia ngi, kaba artatien pat ka long ioh ba ym don mano mano ban pynkhiah ia ngi bad yn sa shu ieh shrah kumto ia kane ka Ri ka wait ka stieh bad ka Ri ki khyndai bah ryntieh. Ym lah ban len ba ka Iewbah kaba laitluid (free market) ka thnam bha bad kawei na ki mar khaii kaba iaid Iew bha mynta ka dei ka iadie-iathied khyndew (real estate) bad haba ia kren ia ka jingduh noh ia ka khyndew ha ka Ri Hynniewtrep la ka long ha Lumshnong, Nongjri, Nongtrai, Langpih,Umngot, Wah Kaji, Mawthabah, Nongtalang ne ka New Shillong Township ngi hap ban peit na baroh ki phang. Shi ban, ngi duh ia ka Ri bad ka jinglong trai Ri, ar ban, ngi duh ia ka jingim tynrai kaba laitluid, lai ban, ngi duh ia ka kamai bad ka ioh ka kot bad saw ban, ka dkut noh ia ka jingiadei jong ngi bad la U Thawlang bad ka Iawbei .Ynda haba la die duh ia ka khyndew, ka hali bad ka khlaw ha u Lei thymmai ka roi ka par, sa ka khlam aiu ka ban dang sah ka ban pynsniew ia u kba u khaw, ia u soh u pai bad ia ki lum ki wah. Sa tang ka khlam ka ban pynduk-pyniap thngan, pynkylla phetwir, ka pang ka khrew bad ka sumar pang kaba remdor ka ban pynsat syllang ia ka longing longsem bad ka longbriew manbriew. Hato ngi la kloi ban iakhun pyrshah ia kine ki Khlam thymmai?

Khatduh eh, nalor kiei kiei kiba bun kiba iasnoh bad ka Beh Deiή Khlam, kawei kaba ju khring bha ia ka jingmut jingpyrkhat ki dei ki rot ne ki tabut kiba pynpaw ruh ia ka sap trei kti kaba pnah bad janai jong kito ki briew kiba shna bad oh dur ia ki. Na kawei ka Beh Deiή Khlam sha kawei pat ki rot ne ki tabut ki shat phalang bad pynshai shynna ia ka jinglong jingman jong ka Pyrthei-Mariang bad ka juk kaba ngi im. Lehse ka long kaba dei por ba ki rot ne ki tabut ha kane ka aiom bad ki aiom Beh Deiή khlam ki ban sa wan kin shat phalang ia ki ihsu kiba ktah bha mynta ia ka longbriew manbriew.Kin phalang jingmut halor ka duk ka thngan, ka lah shilliang ha ka ioh ka kot, ka kharai bad ki kynroh kiba pyniakhlad-pyniapher hapdeng ki para kur ki para kha bad para briew. Nangta ki rot ne ki tabut kin siat pharshi ruh ia ka Saiή Pyrkhat pynlang spah lynnong lynnong bad kin ai jingkyrmen ia ka Nia Ruit kaba shong die so thang (soh kthnang) ne ka Kong Diah kaba die ya nem (tyrso) ne ia u Maikhian uba die shyrmit (shynrai) ne ia Kongmem bad Bah hep kiba die juti ha madan bad rud lynti. Ai ba ki rot ne ki tabut kin siat pharshi bad ieng pyrshah ruh ia ki jingma kiba mih na ka jingtih ia u Uranium. Ha phi ki riewdonsap kiba shna bad oh dur ia ki rot- ki tabut ngi kyrpad ba phin sei madan ia ka Saiή Pyrkhat tynrai kaba la phrang thymmai lyngba ki jingoh dur jong phi, ka ban pynkhynniuh ia ka dohnud, ka ban ktik ia ka jabieng bad ka ban pynduh thiah ia ngi.

Ka Beh Dieiñ Khlam Jwai, Ialong, Chyrmang, Tuber wa ha kiwi ki thaw jar i por jar I taiaw da poi,shi sien shi snem ialang kawi ha i thaw shad thaw noh rot wa ioh u duwai phirat ha u Tre Kirot, waroh waroh shirup ia lai sha aitnar wow nguh Blai, ka khlam ka kjut ioh u mait tyrut, ym toh du i kjut man bru, i kjut mariang, i kjut pyrthai- i duk i kyrduh ki wa katni bam duh ki ia ka pyrthai. Ah bei ah pa, phi ki Blai ah phi ki ryngkew ki basa ia i to da. Ka Ka Beh Deiή khlam ka wa em jingmut..

Ka Thma jong ki Paidbah bad U Kiang Nangbah

$
0
0

Ia ka History ngi pule ym tang kum ka jingiathuh khana, hynrei ngi dei ruh ban pynshai shynna (interpret) ia ki jingjia history na kawei ka pateng sha kawei pat. Ki jingjia ha ka history ym dei ba ki iathuh ne kdew tang shaphang ka mynnor, khamtam eh ka History ka don ruh ban hikai bad pyrsad mynsiem thymmai ia ka mynta. Lada don ei ei ban kynmaw ia U Kiang Nangbah ka long kum u nongialam ha ka thma jong ki paidbah (Peoples rebellion).

Sa shisien pat, ha ka 30 Nohprah 2015 ngin kynmaw burom ia lyngkhuh sngi iap kaba 153 (Shi spah sanphew lai) snem jong U Kiang Nangbah. U Kiang Nangbah, u la im bad iakhun ha ka juk bad ka por kaba u im. U la im bad iakhun pyrshah ia ki bor ka Sorkar Phareng kiba synshar ia ka Hima Sutnga ha ka spah snem kaba khatkyndai, hoiod ka khana shaphang ka jingiakhun bad jingialeh jong U ka la pur kylleng ka Bri Hynniewtrep bad U Kiang Nangbah u la kylla long u riewiakhun ba ki Trai Ri ka Bri Hynniewtrep ki niewkor bad burom. Ha kata ka jingiakhun bad ka jingialeh pyrshah jong U ia ka Sorkar Phareng, u Kiang Nangbah u la iatyngkhuh bad hap ban ialeh pyrshah ruh ia la ki jong ki para doh para snam kiba don ha ka liang jong ka Sorkar Phareng. U Kiang Nangbah u la long ka bynta kaba kongsan ym tang ha ka History ka Hima Sutnga, hynrei ha ka History ka Bri Hynniewtrep baroh kawei.

Kumno ngi pule bad kynmaw shaphang U Kiang Nangbah? Ki kam ba radbah jong U Kiang Nangbah kum u riewiakhun ki don aiu ban iathuh bad hikai ia ngi ki long mynta? Lyngba ki por, ka jingtip kaba bun shaphang U Kiang Nangbah ngi ioh na ki Kaiphot ( Report) jong ki babu sorkar jong ka Sorkar Phareng ne na ki jingthoh jong ki dohlieh. Ngi la ju iai pule bad ringdur shaphang u Kiang Nangbah na kaei kaba ki nongthoh dohlieh ki thoh bad iathuhkhana shaphang jong U. Niuma, ka por ka la dei ban jurip, ban wad ban thud bniah ia ka history bad ban pule ia ka na kawei pat ka phang, kata na ka phang jong ki paidbah ne ki Trai Ri/Trai Hima (post-colonial reading). Ha kane ka lyngkhuh sngi iap kaba 153 (Shi spah sanphew lai) snem jong U Kiang Nangbah to ngin kynmaw ba ka Thma Synteng ne “Jaintia Rebellion” ka dei ka thma ba radbah jong ki paidbah ne ki khun ki hajar ka Hima Sutnga . U Kiang Nangbah u la mih pyrthei kum u riewiakhun bad u nongialam jong ki paidbah, ki riewmadan, ki rangli ki juki jong ka Hima Sutnga kiba shah khnoit bein ha ka Sorkar Phareng bad kumjuh ruh ha ki Nongsynshar Trai Ri ha kato ka por. Kane ka thma jong ki paidbah ka long pyrshah ia ka bor, ia ki shipai ki swar , ki kuli ki bakhor bad ki tup ki man jong ka Sorkar Phareng.Lada don ei ei ba ngin pule shaphang kane ka bynta jong ka History to ngin pule ia ka lyngba ki khmat jong ki riewpaidbah bad ki riewmadan.

Ha ka snem 1835 ka Sorkar Phareng ka la pyniasoh ia ka Hima Sutnga ne Hima Jaintia, bad arsien ka la bthei ka Thma Synteng ne “ Jaintia Rebellion” kata ha ka snem 1860 bad 1862. Ha ka snem 1862 ka Sorkar Phareng ka la jop ha ka Thma Synteng bad ka la lah ban pyndem shi syndon ia ki khun ki hajar ka Hima Sutnga da kaba sdien phasi ia U Kiang Nangbah ha ka snem 1862. Ka Thma Synteng kaba la bthei ha ki snem 1860 bad 1862 kam dei satia ka thma ba la ialamkhmat ne kaba la iakhun da ki Syiem, ki Doloi ne ki bakhraw batri, hynrei ka dei ka jingiakhun bad ka jingialeh jong ki paidbah, ki khun ki hajar ne ki nongshong shnong jong  ka Hima Sutnga. Ka daw kaba khraw eh kaba la pynlong ia ki khun ki hajar ne ki nongshong shnong ka Hima Sutnga ban iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng ka dei ka jinglum khajna na ki Iing ki sem (House tax) bad ka Sorkar Phareng ka la lum jubor ia kane ka khajna da ka jingiarap jong ki Trai Ri hi, kaba kynthup ruh ia u Doloi ne bakhraw batri.

nongbah

Ki khun ki hajar ne ki nongshong shnong ka Hima Sutnga kim lah shah ia ka jingthombor jong ka Sorkar Phareng bad ki bakhraw batri ka Hima Sutnga. Kim lah shah ba ka Sorkar Phareng kan niew bein bad kan khnoit bein ia ki kum ki mraw, kumta ki la ieng ban iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng . U Kiang Nangbah u mareh, u rynsied u ryngkang kylleng ki shnong bad ki elaka. Na kawei ka shnong sha kawei pat u iaid ban kyrsiew, ban khot, ban wer ia ki paidbah, ki nongshong shnong bad ia ki khun ki hajar ba ki dei ban ieng bad iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng kaba thombor, kaba leh jubor bad u la wer bad lum lang ia ki paidbah nongshnong shnong ha ka Dorbar ne ka Lympung paidbah kaba la long ha Syntu Ksiar. Ka madan Syntu Ksiar ka la dap bad shlei da ki paidbah bad ki khun ki hajar na kylleng ka Hima Sutnga ki la iawan lang ha ka Dorbar. Ha kane ka Dorbar ki la iakren-iatai nia bad ki la rai kut ban ieng bad ialeh pyrshah ia ka Sorkar Phareng. Ki don shibun bah ki khana kiba iasoh bad ka Dorbar ne ka Lympung paidbah kaba la long ha Syntu Ksiar, hynrei kaba kongsan ka long ka sur bad ka rai kut jong u paidbah ban iakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng. Nalor nangta ka jinglong la kloi bad ka jinglen lade jong u Kiang Nangbah ban ialam ia ki paidbah, ia ki khun ki hajar ka Hima Sutnga bad ban pha la ka jong ka jingim.

U Kiang Nangbah um dei u Syiem ne U Doloi, hynrei u dei tang u riewpaidbah, uwei na pdeng ki nongshong shnong jong ka Hima Sutnga. La pynheh pynsan ia u da ka kmie kaba la tip kyrteng kum ka Nia Rimai Nangbah . Ka kmie ka ju hikai ia u bad ka ju iakthuh khana ruh shaphang u Ksan Sajer, uba long ruh u kni jong U Kiang Nangbah, uba la iap ha ka por ba u ialeh pyrshah ia ki dohlieh. Kumba la kdew sha khmat, ha ka jingiakhun pyrshah ia ka Sorkar Phareng, U Kiang Nangbah bad ki paidbah ne ki khun ki hajar ki la iatyngkhuh bad hap ban iakhun pyrshah ruh ia la ki jong ki para doh para snam, khamtam eh ki bakhraw batri ne Doloi kiba don ha ka liang jong ka Sorkar Phareng. Ka la don ka jingjia ba U Doloi Manik Pakyntein, uba ki ju sin u Doloi Tyngker ryngkat bad ki briew ka Sorkar Phareng ki la leit ban lum khajna na ka iing jong ka Lakhi Pyrdiang ha Shilliang Raij, kane ka briew ka la iathuh ha ki briew Sorkar ba kam don ei ei, hynrei ka don tang u khiew shet ja. U Doloi Tyngker u la kynjat ia ka. U Kiang Nangbah bad ki paidbah ki la bitar halor kane ka jingjia bad kane ka la nang pynrhem bad pynskhem jingmut shuh shuh ia U bad ia ki paidbah ban ieng ialeh pyrshah ia ki bor ka Sorkar Phareng bad wat ia ki para doh para snam ne ki Nongsyrshar Trai Ri, kiba thom bor ia ki kup shilliang ki sem shilliang.

I Kong Phidalia Toi, ha ka jingthoh kaba la ai kyrteng, Ka Nongmuna U Kiang Nangbah Ia ki Longdien I kynthoh kumne, “ Ka nongrim ne ka daw kaba khraw kaba la pynlong ia U Kiang Nangbah ban len lade bad pha ia la ka jingim ha u tyllai phasi, ka long namar ba um lah shah ban iohi ia ka jingshah khnoit bein ki rangli-ki juki, ki kup shilliang bad ki sem shilliang” Nangta I kynthoh shuh shuh kumne, “ la iehnoh ha ngi ki longdien ia ka jingkyllki kaba khraw ban pyrkhat. Hato ngin bud ia ka nongmuna U Kiang Nangbah uba la len ialade na ka bynta ban ym ailad ia ki bor synshar ban khnoit bein ia ki paidbah bad ka Jaidbynriew? Ne ngin bud ia ka Nongmuna u Doloi Tyngker uba pyrkhat tang na ka bynta ka jingbit jingbiang ka ma lade ne shimet?

References:

  1. Donbok T.Laloo, “U Kiang Nangbah bad ka Syntu Ksiar”, Maitshaphrang, 1991.
  2. Phidalia Toi, “ Ka Nongmuna U Kiang Nangbah”, Maitshaphrang,

 

Hato ki Nongtrei-Nongbylla kin lah mo ban synshar Ha Meghalaya?

$
0
0

Wat la hapdeng ka jingther u slap ha ka Nongbah Shillong, ka jingialang bad jingiaid paidbah jong ki nongtrei-nongbylla ka la iaid beit bad ki hajar kiba la wan sha ka jingialang ki la ieng skhem hi triang ban pynpaw ba ki skhem ka jingkut jingmut ban iakhun na ka bynta ki hok bad ka lawei ki nongtrei-nongbylla.

Ia kane ka jingialang bad jingiaid paidbah la pynlong da ka Sengbah ki nongtrei-nongbylla, Ka Workers’ Power bad Thma U Rangli-Juki. Kiba bun ki nongkren ki la ai ki jingkren kiba snah bad ki mat jingdawa ba pher la pynpaw bad ban jur da ki nongialam bad nongmihkhmat jong ki seng nongtrei-nongbylla bad nga ruh nga la iohlad ban ai jingkren bad namar ka jingkhim ka por la lah ban shu sot bad kren kyllum na ka jingkren kaba la pynkhreh bad kumta nga ai hangne da ka jingthoh ia ka jingkren kaba pura:

Ka Sngi Kyrpang ki Nongtrei-nongbylla 1 Jymmang 2018

Ngi ia kynduh lang hangne kum ki nongtrei-nongbylla ban burom bad rakhe ia ka sngi kyrpang  jong ki nongtrei-nongbylla. Naduh ki nongdie-madan haduh ki nongtrei casual, adhoc, contractual, ki security guard, ki nongtrei hospital, ki nongtrei iing-nongtrei kynta bad kiwei ngi iawan lang da kawei ka buit kawei ka bor ban pynsawa ia ka sur jong ngi.

Ka history ka iathuh ia ngi shaphang ka jingnoh synniang kaba khraw jong ki nongtrei-nongbylla sha ka ioh ka kot bad ka roi ka par ka Ri bad ka Jylla.

Ka history ka iathuh ruh ia ngi shaphang ka jingshah ban bein ki nongtrei-nongbylla bad ka jingiakhun ki nongtrei-nongbylla pyrshah ia ki bor synshar bad ki nongaikam kiba ban bein bad kiba niew bein ia ki. Ka la long ka jingiakhun kaba jwat ban pynduh ia ka jingkhaii mraw ia ki briew kum ki nongtrei-nongbylla sha kylleng ki jaka.

Ha ka snem 1908 bad shispah shiphew snem mynshuwa, ka United Episcopal Methodist Church ha America ka pynbna paidbah ia ka “Social Creed” na ka bynta ki nongtrei-nongbylla bad ar tylli na ki mat kiba kongsan jong ka “Social Creed” ki long; (i) ba ki nongtrei-nongbylla ki dei ban ioh ka bai bylla kaba biang briew ba ki lah ban im, ban bsa bad pyndap ia ka iing ka sem (Living wage) (ii) ba ki nongtrei-nongbylla ki dei ban ioh mar katjuh ka bai bylla na ka bynta kajuh ka jait kam ba ki trei (Equal pay for Equal work).

Ha Ri India ha shuwa ban ioh ka jinglaitluid bad kumjuh ruh hadien ba la ioh ka jinglaitluid ki nongtrei-nongbylla ki la iakhun bad iai iakhun na ka bynta ki hok. Ki nongtrei-nongbylla bad ki nongrep ki la noh synniang shikatdei eh ha kaba tei bad saindur ia ka Ri India.

Ma ngi ruh mynta ngi dang bteng ia ka jingiakhun bad ka jingeh kaba ngi iakynduh bad kaba ngi dei ban iakhun pyrshah ka dei ka bamsap (Corruption) bad ka jingbanbein (Exploitation) ia ki nongtrei-nongbylla. Ha Ri India naduh ka snem 1991 ka jingban bein ia ki nongtrei nongbylla ka la nangjur bad la nangpynkylla ia ki ain, ki policy bad la wanrah ruh shibun ki jingpynkylla ha ka rukom pyniaid ia ka ioh ka kot bad ka trei ka ktah (Economic reforms) bad kane ka la ktah jur ia ki nongtrei-nongbylla kylleng ki Jylla. Ka la don ruh ka jingthmu ba ha ki por ki ban wan yn sa nang pynkylla shuh shuh ia ki ain, ki policy bad rukom treikam bad kane kan sa nang syngit, nang pynsuhsat, pynsyrtok bad pynjynjar ia ka jingim ki nongtrei-nongbylla. Namar kata ka daw ka jingiawan lang, ka jingiaienglang bad jingiakyrshan lang ha kum kane ka por ka long kaba kongsan.

Ma ngi ki nongtrei-nongbylla mynta ngim ioh ia ki jingiada na ki ain bad ngim ioh ia ki hok bad jingmyntoi ba ngi dei ban ioh; ngim ioh ia ki shuti, lada ngi shim shuti ngi shah khate na ka tulop/bai bylla, ngim ioh ka bai bylla kaba biang briew ba ngin im, ngim don ka jingkynshew pisa ha ka provident fund, ngim ioh ka jingkyrshan kaba biang haba ngi pang ngi shitom. Ma ngi ki nongtrei casual, adhoc , ki security guard bad ki nongtrei contractual kiba thung da ki ophis bapher ne lyngba ki contractor ngim ioh ia ki hok bad ngi duh lut ki jingmyntoi. Ia ngi ki nongdie madan ym don ain ban iada bad ban kyntiew ia ka jingim jong ngi. Ka juk aiu kane? Kynmaw ba ka Ri bad ka Jylla ka bym suidniew ia ki nongtrei-nongbylla kam slem ba kan khyllem.

Ha kane ka sngi ngi iawan lang ban pynpaw bad pynsawa ia ka sur jong ngi. Ngi dei ki briew, ym ki mraw, ki briew kiba im kiba trei ha la ki kam bad kiba theh syep man la ka sngi bad ngi noh synniang sha ka ioh ka kot bad ngi trei ban kyntiew ia ka Jylla bad ka Ri. Ngi pynpaw ia ka sur bad dawa (i) ban ioh shuti ka dei ka hok jong ngi (ii) ban ioh ka bai bylla kaba biang briew ka dei ka hok jong ngi (iii) ban ioh ka jingkoit jingkhiah ruh ka dei ka hok jong ngi (iv) ban pynshongskul ia ki khun ka dei ka hok jong ngi (v) ban kynshew pisa bad ban ioh ka iing shong iingsah la ka jong hi ka dei ka hok jong ngi.

Ngim shym wan hangne ba ka Sorkar ne ki nongaikam kin lehbha ne leh isynei ia ngi, Em. Ha ka democracy ne synshar paidabh ym ju don kata ka leh bha ne ka leh isynei. Ha ka democracy ngi dei ban leh ia kaba dei katkum ka ain. Ngi dei ban thaw bad pynkhlain ia ki ain/policy ki ban iada bad kyntiew ia ngi ki nongtrei-nongbylla.

U Jean Genet ha ka jingkren jong u ha ka May Day Rally ha ka 1 May 1970 u ong kumne “What is called dynamism today is endless trembling” lane kata ka juk kaba ngi mutdur ba ka dei kaba khlain bad kaba kiew shaphrang ka long pynban ka juk jong ka jingsheptieng bad ka don ka jingsheptieng kaba shyrkhei mynta. I Kong Angela i ong ba u slap uba hap mynta ka sngi ha kane ka rally un dei u slap ban sait khuid ia ka jingsheptieng. Lada don ei ei ban jop ngi dei ban jop nyngkong eh ia ka jingsheptieng bad mynta ngi ienglang ban pynsawa ia ka sur bad jingdawa jong ngi.

“We are here to oppose economic policy where rights and needs of labourers are pushed aside”

“We are here to reclaim our rights”

“Today is the beginning and the march is long and we should be ready for the long march.”

Khyndiat shaphang ka ioh ka kot ne economy bad ka roi ka par jong ka Jylla Meghalaya. Ka Meghalaya ka dei ka tribal state bad ki Hynniewtrep, ki Achik ki dei ki trai Jylla. Baroh shi katta la pynkhyllew ia ngi ba ka Ri lum jong ngi ka dei kaba itynnad bad kaba riewspah. Ma ngi ki nongshong shnong ruh ngi pdiang matlah ngi thamme bad shohbieij ha kata kaba ki ong ka “development” ne “economic growth”, pynban ka jingshisha ka long ba katkum ka socio-economic and caste base census 2011 kumba 76% ki nongshong shnong ha Meghalaya kim long trai shuh halor ka khyndew bad kim don khyndew, kim don kper bad kim don hali shuh la ka jong ban rep ban riang ban trei ban ktah bad ban shong ban sah.

U Soso Tham, u myllung ka Ri, un jin da la kylla thiah ha lum jingtep ban iohi ba ki khun ka Ri ym dei ba ki long ki nongtong um bad nongthoh dieng jong no re, hynrei ki long ki nongap jingkhang bad nongplie jingkhang jong no re. Hoid ngi sngew sarong ia ki kam ba ngi trei da ki kti bad ba ngi bam da ka umsyep lajong, hynrei u myllung un jin da la kylla thiah ban iohi ba ki khun ka Ri kiba bylla ap jingkhang bad plie jingkhang ia ki nongai kam kiba ban bein bad khnoit bein ia ki. Ma ngi ki nongtrei ngi ap jingkhang bad plie jingkhang bad ngi hap ban bylla haduh palat ia ka 10 ne 15 ne 18 kynta shi sngi ban pyndap ia ka iing ka sem. Ngim ioh satia ia ka bai bylla kaba biang briew bad ngim ioh ia ki hok.

Kam donkam ia nga ban ioh jinghikai na sha shilliang duriaw ne na kiwei pat hynrei nga tip bad sngewthuh kumno ban ia imlang ban iasahlang, ban iabit ia bianglang, ban ia ioh bynta lang na ka spah ba u Blei u la kyrkhu. Dei ki thawlang bad ki iawbei kiba hikai ia ngi ban ia imlang iasahlang ban iasam bynta lang bad iaioh bynta lang na ka spah mariang.

Ki thawlang ki iawbei ki hikai ia ngi ym tang ban ia imlang-ia bianglang para briew, hynrei ki hikai ruh ban ia im lang, ban ia burom kylliang bad iabit ia bianglang bad kiwei de ki para jingthaw. Kumba long u woh ryndi bad ka li dohkha kaba mih bad kha na um, kumjuh ruh kumba long U Mylliemngap bad ka Pahsyntiew kaba mih bad kha na krem bad na ka khyndew.

Im Slem nongtrei-nongbylla.

 

 

 

7 TYLLI KI NONGRIM JONG KA INDIAN PRIVACY CODE

$
0
0

Kaei kata ka Privacy Code? Kiei kita ki 7 tylli ki nongrim?

Ka Ri India kam pat don ia ka Privacy Law ne ka Ain ka ban iada ia ka hok jong ki nongshong shnong ban im ka jingim kaba jar jar bad ban im laitluid ha la ka pyrthei kaba shimet shimet. Kumta ngi donkam mardor ia kane ka Ain bad ka #SaveOurPrivacy Campaign ka kynhun kaba iakhun na ka bynta ban ioh ia kane ka hok ka la pruid dak bad thoh ia ka Indian Privacy Code 2018 ne ka Ain ka ban iada ia ka hok jong ngi ban im jar jar bad im laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet. Ki 7 tylli ki nongrim jong ka Indian Privacy Code kin iarap ia ngi ban sngewthuh khambha ia ka jingdonkam ia ka Ain ka ban iada ia ki jingtip ba la lum thup shaphang ka jingim jong ngi shimet, ki kam syntiat, ki kam sngap siar bad kiwei kiba ktah ia ka jingim ba jar jar bad jinglaitluid ba shimet shimet jong ngi. Niuma, ka Indian Privacy Code kam pat dei ka Ain, ka dei tang ka jingpruid dak bad kumta ngi khot ia phi ki nongshong shnong ban ia pashat jingmut lem, ban iatai nia halor kane ka Ain bad ban sam lem ia ki buit bad ki jingstad jingshem phang ba kordor jong phi khnang ba ngin lah ban ioh ia ka Ain kaba khlain. Ka jingiatai halor kane kan dei hi halor ki nongrim kiba skhem kiba don ha ka Riti Synshar ka Ri bad kiwei de ki jingbatai ne jingthoh jong ki riewstad ha kane ka phang. Phi lah ban shem ia ka draft Indian Privacy Code 2018 ha ka website saveourprivacy.

Sa shisien la pynkynmaw ba ka Indian Privacy Code 2018 kam pat dei ka Ain hynrei ka lah ban long ka Ain pura bad kaba khlain hadien ba la iatai bniah halor ki 7 tylli ki nongrim ba la ai kumne harum:

Kumno Kine ki 7 Tylli ki Nongrim ki Mih Pyrthei?

Ki 7 tylli ki nongrim ki mih hadien ka jingiatai kaba bniah bad sani bha. La pule bad peit bniah ruh ia ki Ain kiba treikam kylleng ka pyrthei bad kumno lah ban shim kylliang bad pyntreikam ha India. Nangta, la peit bad pule bniah ruh ia ka Privacy (Protection) Bill 2013 kaba la pynwandur hadien shibun kylla ki jingiatai nia ba la pynlong da ka Centre for Internet Society, Bangalore. Ym tang katta, la iathir ruh katkum ki kaiphot jong u Justice A.P Shah Committee of Experts bad kiwei de ki jingai jingmut jong ki nongiasaid ain bapher bapher kiba la ai jingthoh sha ka Justice Srikrishna Committee of Experts.

Ka Indian Privacy Code 2018 ka dei ruh ka jingkyllum lang ia ki rai bapher bapher jong ka Supreme Court halor kane ka phang, kaba kynthup ia ka rai kaba dang shen halor ka case jong U Justice K.S Puttaswamy pyrshah ia ka Union of India ne Sorkar India (2017) bad la shim lang ia ki mat kiba bha tam kiba lah ban shem ha ka Ain kaba la pyntreikam ha dewbah Europe, kata ka General Data Protection Regulation. Ka Indian Privacy Code ka kren shai ruh ba ki nongshong shnong ki dei ban don ka hok ban tip bad sngewthuh ia kiei kiei kiba ki shem shitom ban sngewthuh kum ka “algorithmic decision making” bad ka “black box system”. Ka algorithm ka dei ka rukom khein jingkhein jong ka stad saian computer kaba iasnoh ruh bad ki jingtip ba la lum thup bad kumno la pyniaid bad pyndonkam ia ki jingtip ba la lum. Kumta ngi donkam ban tip bad sngewthuh kumno la lum bad pyndonkam ia ki jingtip ba la lum thup shaphang ka jingim jong ngi shimet shimet. Katba ka “black box system” pat ka dei kata ka rukom treikam jong ka computer ka bym lah ban pynshai. Namarkata ka daw ha kane ka juk stad saian computer ngi donkam ia ka Privacy Law ne ka Ain ka ban ai jingshai bad ai jingiada ia ngi ki nongshong shnong na ka jingshah ialam bakla bad shah pyndonkam bakla ia ki jingtip ba kongsan jong ka jingim ba shimet jong ngi.

Ki 7 Tylli Ki Nongrim Ka Indian Privacy Code:

Nongrim ba 1

Ki hok ba shimet shimet jong ki nongshong shnong ki dei ban long ka pdeng jong ka Ain kaba iada ia ka hok ban im jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet.

  1. U/ka riewshimet bad ki hok jong ki ki dei kiba kongsan tam ban ioh ka jingiada. Ka Ain kaba iada ia ka jingim ba jar jar ka dei ban pynkup bor ia phi da kaba pynskhem ia ka hok ban im jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet. Kane ka kynthup ia ka hok ban im ka jingim kaba don dor bad kaba lah ban synshar laitluid da lade ia lade.
  2. Ka dei ka kamram kaba ha khmat eh ban iada ia ka jingim ba jar jar bad ba laitluid jong phi shimet shimet.

Nongrim ba 2

Ka Ain kaba iada ia ki jingtip ba la lumthup shaphang jong phi ka dei ban shong nongrim halor ki nongrim jong ka hok ban im jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet.

  1. Ki mat ba la kdew da ka Justice A.P Shah Committee of Experts halor ka jingpyndonkam ia ki jingtip ba la lum thup ki long kiba kongsan eh ban kynthup ha ka Ain iada ia ka hok ban im ka jingim ba jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet.
  2. Ka Ain iada ia ka hok ban im jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet ka dei ban san ryngkat bad ka jingroi jong ka stad saian bad technoloji bad ka dei ruh ban san bad kiwei de ki ain kiba bha kiba treikam ha kylleng ka pyrthei. Niuma, ka ain iada ia ka hok ban im jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet ka dei ban long katkum ka rai jong ka Supreme Court halor ka Right to Privacy da kaba shim kylliang ruh na ka ain General Data Protection Regulation kaba la treikam ha ka dewbah Europe.
  3. Hooid, kano kano ka Ain ka donkam ban treikam laitluid khlem da shah bnoh ha kiwei pat ki kyndon. Kumta donkam ban batai shai bad bniah ia kita ki kyndon ba laitluid ha ka ain kumne (a) ban kdew bad thoh da ki kyntien kiba shai, ym ban shu thoh kyllum ne thoh kyllain (b) dei ban don ki jingthmu kiba shai kdar bad kiba thikna bad dei ban pyntreikam pyrkhing thik tang na ka bynta kita bad (k) dei ban don ki lad jingiada ba paka haba pyntreikam ia ki.

Nongrim ba 3

Ban thung ia ka Privacy Commission ne ka tnat treikam ba kyrpang ban pyntreikam ia ki Nongrim jong ka hok ban im ka jingim ba jar jar bad ba laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet.

  1. Ngi donkam ka tnat treikam kaba khlain ban pynthikna ba ia ka hok ban iada ia ki jingtip ba la lumthup shaphang jong ngi la pyntreikam katkum ka Ain. Na ka bynta kane ngi tyrwa ban don ka tnat treikam kaba khlain bad ba laitluid ne Privacy Commission. Ngi la pyrshang ruh ban pruid dak ia ka dur jong ka katkum ki nongrim kiba lah ban treikam.
  2. Ka Privacy Commission kan don ka bor kaba iar ban tohkit, ban bishar, ban shna ki kyndon bad ruh ka bor ban pyntreikam ia ki kyndon. Ka Privacy Commission kan don ka bor ban pan kaiphot bad pan jingkhein na ki nongpyndonkam ia ki thup lum jingtip jong ki briew bad ka bor ban pynshitom ia kino kino kiba pynkhein ia ka ain bad ki kyndon.
  3. Kawei ka jingeh ka long ba ki don ki ain kiba iadei bad ka stad saian bad technoloji ki shim por ban treikam bad ki kylla rim noh namar ka jingkylla stet bad jingiaid shaphrang ka stad saian bad technoloji. Kumta ban pynthikna ba ki ain bad kyndon kiba iada ia ka hok ban im jar jar bad laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet ngi tyrwa ban pynkup bor ia ka Privacy Commission ban thaw ne pynkylla ia ki kyndon katkum ki jingkylla kiba mih khnang ban pynkhlain ia ka ain bad pynskhem ia ka jingteh lakam.
  4. Khnang ba ka Ain bad ki kyndon ki lah ban pynurlong ia ki nongrim bad ki lah ban iada ia phi, baroh ki kyndon hapoh ka ain dei pynwandur da kaba iatai bad iathir lang da ki nongshong shnong. Kane kan iarap ia ka Privacy Commission ban shemphang bad tip ia ki jingkylla bad jingiaid shaphrang ka stad saian bad technoloji bad ban lah ban pyntreikam kham bha ia ki jingthmu jong ka Ain.
  5. Ki nongshong shnong ki dei ban don ka hok ban ujor pyrshah ha ka Privacy Commission lada jia ba don ka jingpynkhein ia ka Ain bad ia ka hok ban im ka jingim ba jar jar bad ba lalitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet. Ka Privacy Commission ka dei ban long ka bor kaba lah ban pdiang ia ki jingujor bad ban weng ia ki jingeh ba ki briew ki iakynduh. Ka dei ruh ban don ka bor ban tohkit laitluid, ban bishar ,ban hukum bad pynshitom ia kiba pynkhein ia ka ain bad ka hok jong ki briew.
  6. Ki dwar jong ki iingshari ki dei ban plie ia ki briew. Katba ka Privacy Commission ka lah ban pdiang ia ki jingujor, ki nongshong shnong ki dei ban bat ia ka hok ban wad ia ka jingiarap na ki iingshari bad ban ujor ha ki tnat pulit.

Nongrim ba 4

Ka Sorkar ka dei ban burom ia ka Ain bad ki Kyndon haba ka lum jingtip bad pyndonkam ia ka thup lum jingtip jong ki briew.

  1. Ka Sorkar ka don ka bor bad ka jingtip shaphang ki nongshong shnong ka Ri India. Kumta ka don ruh ia ka jingkitkhlieh bad ka bor ban peit ba ym dei ban pyndonkam bakla ia ki jingtip shaphang ki briew shimet. Ka long kaba donkam namarkata ia ka sorkar bad ki tnat treikam ne kino kino ki bor ne kynhun treikam ban bud pyrkhing ia ka Ain bad ki kyndon kiba iada ia ka jingim ba jar jar bad ba laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet jong ki nongshong shnong. Ngi kyrshan ia ka jingpyndonkam ia ka stad saian bad technoloji namar ka ai shibun ki jingmyntoi ia ki paidbah, tangba kane kam dei da lei lei ruh ban pynduh noh ia ki hok tynrai bad jinglaitluid jong ki nongshong shnong.
  2. Ka Sorkar ka don ka jingkitkhlieh ban pynioh ia ki jingdonkam ha ki nongshong shnong jong ka Ri India. Hynrei kita ki jingdonkam bad jingmyntoi ba ki paidbah ki dei hok ban ioh ym dei satia ban pynduh noh tang na ka daw ba kim mon ban ai ki jingtip shaphang ia lade sha ka Sorkar. Ban pynsangeh ne pynduh ia ki jingmyntoi ba dei ban ai sha ki paidbah tang namar ba ki paidbah kim mon satia ban ai ia ki jingtip shaphang ialade ka dei ka jingthombor. Ym lah ban pynbor ia ki briew ba kin die ia ki jingtip ba kongsan shaphang ialade bad ia ka jinglong nongshong shnong ba pura jong ka Ri ha ka duwan jong ka jingpyndonkam ia ki jingmyntoi ba ioh na ka Sorkar.
  3. Ban pynthikna ba ki nongshong shnong kin ym shah pynbor ka Privacy Commission ka dei ban lah ban tehlakam halor ka Sorkar bad ki tnat treikam jong ka kumba ka long ia ki kynhun ki riew shimet. Ka Privacy Commission ka dei ban don ka bor ban khmih bad peit halor ki ain ki kyndon baroh kiba iadei bad kaba iada ia ki jingtip shaphang ki briew bad ka hok ban im ka jingim ba jar jar.

Nongrim ba 5

Ka Jingiada ia ka hok ban im ka jingim ba jar jar bad ba laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet ka dei ban iaid ryngkat bad ka jingpynkylla ia ki ain syntiat.

  1. Ka jingpynpaw paidbah u Edward Snowden ka iathuh shai ba ki bor Sorkar ki lum pathar bad pyndonkam ia ki jingtip shaphang ki briew shimet khlem ka jingtip jong ki trai met. Ka Ain ka dei ban khanglad ia kane ka rukom lum jingtip pathar bad ka rukom syntiat ia ki paidabah namar ka long pyrshah ia ka hok longbriew manbriew bad palat ia u pud ki jingdonkam, ka jingthew bad ki jingthmu.
  2. Lada donkam ban syntiat bad ban sngap siar ia ki jingiakren jong u ne ka bad kiwei pat. Dei ban leh phikir bha ia kata bad ka dei ban long kaba shong nia shong ain bad dei ban bud pyrkhing ia ki kyndon. Ban pyntreikam thikna ia kane dei ban don ka tnat treikam kaba peit ia ki jingpynkylla ia ki kam syntiat hapoh ka Privacy Commission bad kano kano ka hukum ban syntiat ne ban sngap siar ka donkam ia ka rai kaba la thew da ki bor jong ka iingshari ha kaba u/ka nongiasaid ain jong u ne ka riewshimet kiba shah ktah ki lah ban iasaid bad iashim bynta.
  3. Kino kino ki sakhi kiba iohlum be-ain, kum ka jingiakren ha ka telephone ne ban kem ne sngap siar ia kita ki jingiakren khlem ka hukum kaba katkum ka ain, yn ym lah ban pdiang ia ki kum ki sakhi ne jingpynshisha ha ka iing bishar. Nangta shuh shuh ban pynthikna ba ka don ka rukom pyntreikam kaba shai ia ki hukum ban syntiat dei ban pyntip sha u ne ka briew kiba shah syntiat.

Nongrim ba 6

Dei ban nang pynkhlain shuh shuh bad iada ia ka Hok ban ioh jingtip ne ka Ain Right to Information.

  1. Baroh shi katta ki nongshong shnong ka Ri India ki la nangioh bor shuh shuh da ka jingdon ka Ain Right to Information ne ka Hok ban ioh jingtip halor ka jingtreikam ka Sorkar bad ki tnat teikam bapher. Da kane ka Ain la lah ban wanrah ia ka rukom treikam kaba shai bad kaba ai jingkhein ha ki kam Sorkar bad kiwei de. Ha kajuh ka por pat, ki kyndon kiba iada ia ka jingim ba jar jar bad ba laitluid ha la ka pyrthei ba shimet shimet kiba la pruid ha ka Ain Right to Information, tangba kiba lah ban pyndem bad pynsynjor na ka bynta ka jingmyntoi lang ki paidbah salonsar ki dei ban neh.
  2. Ki Information Commissioner ne ki khlieh duh kiba la kdew ha ka Ain Right to Information kim dei ban shah tuklar bad shah pyniaid ha ki khlieh duh jong ka Privacy Commission ne ki Privacy Commissioner. Dei ban kdew bad batai shai ha ka Ain ba ki Information Commissioner kim hap hapoh ki Privacy Commissioner bad ba ki lah ban treikam laitluid katkum ba la pynkup bor ia ki da ka Ain.

Nongrim ba 7

Ki Jingiada kylleng ka pyrthei bad ka Jingiamir lang ia ki kyndon ban iada ia ka rukom pyndonkam paidbah satlak ka pyrthei ia ki kor ki bor Internet, ki dei ban don ha ka Ain ne Privacy Code.

  1. Ka Ain Indian Privacy Code 2018 ka dei ban don ka bor shabar u pud u sam ka Ri bad ka dei ruh ban lah ban pyntreikam halor ki rynsan treikam bad ki jingtreikam kiba lum thup ia ka jingtip jong ki nongshong shnong ka Ri India bad kiba treikam ha India.
  2. Ha kajuh ka por dei ban phikir bha ha ka jingpyntreikam khnang ba kan ym ktah pat ia ka jingpyndonkam paidbah satlak ka pyrthei ia ki kor ki bor Internet kiba long ka jingkyrkhu bad jingmyntoi ia ki nongshong shnong ka Ri India khnang ba ki nongshong shnong ki lah ban ioh ia ki jingtip bad ki jingmyntoi ba bun na kylleng ka pyrthei. Kino kino ki jingai jingmut ban pyrkhing ia ka jingpyndonkam paidbah satlak ka pyrthei ia ki kor ki bor Internet ka ban ktah ia ka jingmyntoi ki paidbah nongshong shnong dei ban pyrshah tyngeh.
  3. Ha ka juk ka jingiaid shaphrang ka stad saian bad technoloji bad ka juk ka jinglong kawei ka pyrthei, ka Ain kaba iada ia ki jinglum jingtip shaphang ki briew bad nongshong shnong ka dei ban iada ia baroh ha kylleng satlak ka pyrrthei bad ka dei ban don ka jingiamir jingmut kaba shai bad ba bniah hapdeng ki Ri ka pyrthei kumno ban pyntreikam bad iada ia ka jingim ba shimet shimet, ba jar jar bad ba laitluid jong ki nongshong shnong.

 

Ia kitei ki 7 tylli ki nongrim la pynmih da ka SaveOurPrivacy Campaign bad la pynmih paidbah ruh ia ka draft Indian Privacy Code 2018.

La pynwan sha ka khasi da Rev Kyrsoibor Pyrtuh


Ka Khana Shaphang Ka Jingrwai ‘Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar!’

$
0
0

Ar Spah Snem Ka Jingrwai Krismas kaba Pawnam-Ka Jingrwai Na Ka Bynta ki Nongbylla ka Shnong Oberndorf.

Ka ap miet Krismas jong ka snem 2018 ka long kaba kyrpang bad kaba sah jingkynmaw namar dei ha kane ka snem ba kawei ka Shnong kaba don ha ka Ri Austria kaba kyrteng ka Oberndorf kan rakhe ia ka jingdap kaba ar spah snem jong kane ka jingrwai Krismas ba pawnam. Dei ha ka snem 1818 ba u Josef Mohr bad u para lok jong u u Franz Xaver Gruber, ki la rwai nyngkong eh ia kane ka jingrwai kaba la thaw da u Joseph Mohr ha ka ktien German bad ka kyrteng ha ka ktien German ka long “Stille Nacht, Heilige Nacht”

Ka shnong Oberndorf ka dei ka shnong kaba don ha ka nongbah Salzburg ha Austria. Ka dei ka shnong ha kaba ki nongshong shnong ki im bad kamai jakpoh na ka kad lieng kaba don ha ka wahbah kaba kyrteng Salzach. Ka kamai kajih jong kane ka shnong bad ka Nongbah ka long na ka kam khaii mluh lyngba ka wahbah Salzach bad ki nongshong shnong jong ka shnong Oberndorf ki dei ki nongbylla shna lieng bad kiba trei ha ka kad lieng kaba don ha ka wahbah Salzach.

Kane ka jingrwai Krismas ka mih hadien ka thma kaba la neh khat ar snem lynter ha ka dewbah Europe kaba la tip kum ka Napoleanic wars bad kaba la kut noh ha ka snem 1816. Nalor nangta sa ka khlam kaba shyrkhei kaba la lynshop ia ka Ri bad Dewbah ha ka snem 1815. Ki nongthoh history ki ong ba ka snem 1815 ka dei ka snem kaba khlem ka lyiur namar ka jingkylla ka mariang bad ka khlam .

Na ka daw jong ka thma bad ka khlam ki briew ki im ha ka jingduk bad jinghiran ba shyrkhei bad dei ha kum kata ka por bad ha ka snem 1816, U Joseph Mohr, u lyngdoh sohblei jong ka shnong Mariapfarr, u la thaw ia kane ka jingrwai Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar!. Ym lah ban len ba ki nongshong shnong bad ka Nongbah ki im hapdeng ka jingjynjar bad jingkordit namar ka thma bad ka khlam. Kumta u la thaw ia kane ka jingrwai na ka bynta jong ki bad lyngba kane ka jingrwai u ai jingkyrmen ia ki.

Ha ka snem 1817 u Joseph Mohr u la leit trei noh sha kawei pat ka parish jong u St Nicholas kaba don ha ka shnong Oberndorf bad dei ha kane ka Parish ba u la kyrpad ia u paralok jong u, u Franz Xaver Gruber, u nonghikai skul bad u nongtem ba paw nam ban iarap ban shna sur halor ka jingrwai kaba u la thaw kaba kyrteng Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar!, khnang ban rwai ha ka sngi ap miet Krismas.

Ha sngi ap miet Krismas jong ka snem 1818 kine baroh ar ngut shi paralok ki la rwai ia kane ka jingrwai Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar! da kaba tem da ka kitar, ha ka miet Krismas, ha St Nicholas parish kaba don ha Oberndorf. Kane ka jingrwai ka la khring bad ktah ia ki riewngeit bad ki nongshong shnong jong ka shnong Oberndorf ha kaba bun na ki ki dei ki nongbylla shna lieng bad kiba im bylla sngi ha ka kad lieng ka wahbah Salzach. Ki sur jong kane ka jingrwai ki long ruh ha ka sur jong ka wah kaba khih bad ba tuid . Ka jingrwai ha ka ktien German ka ong kumne, “Mynta ka bor ka jingieid U Blei la theh lut sha ka Pyrthei bad U Jisu u pdiang bad kdup da ka jingieid ia baroh ki briew”. Kane ka jingrwai ka la pur stet sha kylleng ka pyrthei bad ka la kylla long ka jingrwai ap miet Krismas kaba paw nam haduh mynta mynne. La pynkylla ia ka sha ki spah tylli ki jait ktien bad khlem ma ka, ka Krismas bad ki jingiaseng ap miet Krismas ki long kiba thylli.

Ka Krismas ka dei ka aiom lehkmen bad ka risa ka lehkmen ka dei kawei na ki bynta ba kongsan jong ka jingim hangne ha pyrthei Ha kajuh ka por ka aiom Krismas kam dei tang ka jingkmen hynrei ka dei ka jingkyrmen. Hapdeng ka jingeh bad jingdukha, hapdeng ka jingshaiong bad ka jinglyngngoh, hapdeng ka jingtieng bad ka jingartatien, hapdeng ka jingduk bad ka jingpang ka Krismas ka pynkymaw ia ngi ba ka don ka jingkyrmen ia ka jingim bad ngi risa ngi kmen ha ka jingkyrmen. Ha kane ka ap miet Krismas ryngkat bad ki sur ba bang kiba mih na ki ksai jong ka kitar bad duitara to ngin kynud bad rwai shitrhem da ka jingkyrmen ia ka Jingrwai Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar!, ka jingrwai kaba la pyntngen bad ai jingkyrmen ia ki nongbylla ka shnong Oberndorf.

Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar!

Dum ka phet, ka shai phar;

Nongapblang sngew angel ki rwai,

Halleluia! Burom I’U Trai”:

Khrist Nongpynim la kha,

Khrist Nongpynim la kha.

(KHB 42)

The post Ka Khana Shaphang Ka Jingrwai ‘Miet Bakhuid! Miet Ba Jar Jar!’ appeared first on RAIOT.

Ka CAA, NRC bad ka Khristmas Ka Ba Nyngkong

$
0
0

Ha kata ka por, u Patsha Augustus u la hukum ban shim jingkhein ia ki briew baroh ha ka Hima Rom…U Joseph ruh u la leit na ka shnong Nasareth, kaba ha Galilalia sha ka shnong Bethlehem ha Judia…U la leit ban thoh kyrteng lem bad ka Mari kaba la iatehktien bad u. Ka Mari ka la punkhun, bad katba ka dang don ha Bethlehem, ka por ka la dei ia ka ba kan kha khun. Ka la kha ia u khun nyngkong…bad ka la pynthiah ia u ha ka shyngoid-ym shym don jaka ia ki ha ka karma sah”. (Lukas 2:1-7 CSL-Version).

Lehse kiba bun ki nongshong shnong ha ka Jylla ki la sngew syier ba ki lah ban duh ia ka Khristmas bad ka aiom lehkmen ha kane ka tlang namar ka jingiakhih paidbah kaba jur pyrshah ia ka jing pynlong Ain ia ka Citizenship Amendment Act 2019 ne ka CAA. Ka CAA ka dei ka Ain ha kaba la thaw khnang ba ki bar ri kiba dei ki Hindu, Khristan, Jain, Sikh,Parsi bad Bhuddhist kiba wan phetwir na ka daw ka jingshah pynshitom ha ki Ri Bangladesh, Pakistan bad Afghanistan haduh ka 30 tarik Nohprah 2014 ki lah ban iohlong ki nongshong shnong ba pura ka Ri India. Kane ka CAA ka la pynmih ia ka jingpyrshah kaba jur ha ka Ri India baroh kawei, khamtam eh ha ka thain shatei lam mihngi bad ka Jylla Meghalaya. Ka thain shatei lam mihngi bad ka Jylla ne ka bri Hynniewtrep-Achik jong ngi kan dei ka bri ka ban shah ktah jur na kane ka Ain. Kane ka thain bad ka bri jong ngi kan ym lah ban pdiang bad kam don jaka ne spah ban pyndap-pynbiang ia kita kiba phetwir na kitei ki Ri. Ka jingma ba kane ka Ain ka buh ia ngi ki ritpaid ka long ba ka plie lad ia ki phetwir kiba heh paid ban wan buhai shnong ha ka bri ba shi saphit jong ngi bad kane kan ktah ia ka kamai kajih, ka khyndew ka shyiap, ka ktien ka thyllieij bad ka dei riti ruh ka lah ban duh na ka jingshah tyllep.

Niuma, kane ka jingthoh kam mut ban niewbein ia ki phetwir.Ka jingphetwir ne phet shnong ki briew ka dei ka jingshisha jong ka jingim ha ka pyrthei. Ki briew ki phetwir na ka daw jong ka thma bad shisien ha kawei ka por ka Bri Hynniewtrep-Achik ka la pdiang ia ki phetwir na Bangladesh ha ka thma ha ka snem 1971 bad bun na kine ki phetwir ki la leit phai noh hadien ka thma bad ka Sorkar India kam shym la shah ia ki ban shong duh. Kiwei pat ki phetwir na ka daw ka ioh ka kot, kamai kajih bad ka bylla jakpoh. Sa kiwei pat ki kylla phetwir namar ba ki shah knieh noh ka khyndew ka shyiap, ki jaka rep bad jaka trei. Ki don kiba phetwir namar ki nemsniew, ki khlam bad jingiap them bad ha ki snem ki ban wan yn sa don da ki million ngut ki ban phetwir na ka daw ka jingkylla ka mariang. Ki briew ki phetwir ruh namar ba ki shah pynshitom, shah pyniap bad shah ban bein na ka daw ka jingngeit bad ka sain pyrkhat jong ki. Dang shen ngi sakhi ia ka jingshah ban bein bad jingphet wir ki Rohingya kiba don ha ka jingngeit Islam ha ka Ri Myanmar. Ka long pyrshah ia ka Ain Blei bad Ain Briew ban ibein, ban leh bein bad ban kyntait ia ki phetwir kiba don hapdeng ka khim khait. Ka jinghikai shong tynrai ka Balang Presbyterian, kaba la pdiang ha ka snem 1823, ha ka mat ba 23 (arphew lai) ka kdew ba ym bit ban ban bein ne ban bor ia u/ka nongwei kumba la hikai ha ka Kitab Exodus 23:9 kaba ong “Wat leh ibein ia u nongwei; phi tip kumno phi sngew ban long u nongwei, naba phi la ju long nongwei ha ka ri Ijipt”.

Ka jingphetwir bad jingkylla phetwir jong ki briew ha ka pyrthei ka long ka jingshisha, ha kajuh ka por pat ka pynmih shibun ki jingeh lada ki bor synshar ki thmu ban phngian jubor ha ki jaka kiba rit bad hapdeng ki Jaidbynriew kiba ritpaid ia kita ki phetwir, khlem da buh pynap ia ki lad jingiada ne ki kyndon kiba biang. Ka pynartatien shi katdei eh haba ki bor synshar, kiba dei ruh na ka seng heh paid Hindu bad kiba la ju pynpaw ruh ba ki angnud ban pynkylla ia ka Ri India sha ka Ri Hindu, ki plie lynti bad pynksan syndon da ka Ain ne ka CAA ba ki phetwir na ki lai tylli ki Ri bad na ki hynriew tylli ki jait niam ki lah ban long ki nongshong shnong ba pura ka Ri India. Ngim len ba ka don ka jingban bein ia ki briew ha kitei ki Ri, hynrei napdeng ki hynriew tylli ki niam kiba lah ban wan long nongshong shnong ha India, ka kynhun kaba heh tam ka dei ka niam Hindu kiba la dei lypa ki heh paid ha Ri India. Ka jingeh jong ka CAA ka long ba ka ieh noh ia kiwei de ki kynhun kiba mad shibun ki jingeh bad jingshah ban bein ha kine ki Ri ba marjan. Ka CAA ka iehnoh ia kiba ngeit ha ka niam Islam bad ka iehnoh ia kwiei de ki kynhun trai ri (Ethnic tribe) kiba don ha Ri Bangladesh. Ha Bangladesh kumba 11.80% ki Khasi ki dei kiba don ha ka niam tynrai, kaba mut kim dei ki Khristan bad kim dei hi ruh ki Hindu. Kane ka CAA kam shym kynthup ia ki bad kumta ki nongthaw ia kane ka Ain kim shym pyrkhat bha bad ka paw hi ba ki leh shilliang khmat. Ka jingshisha hi ka long ba ki trai ri ritpaid (Ethnic tribe) ha Bangladesh kim lait na ka jingshah ban bein bad kawei na kita ka dei ka jingshah knieh noh ka khyndew bad jaka rep. Kum ka nuksa, katkum ka kaiphot ba la pynmih ha ka snem 2007 kumba 40 (sawphew) tylli ki longiing Khasi kiba don hapoh ka Habijong District ki la hap ban phet shnong noh namar ba ka Sorkar ka la shim noh ia ka khyndew jong ki. Ki don ruh kiwei pat ki ritpaid kum ki Hajong kiba la phet shnong na Bangladesh, bad kine ki la im ha ka Bri jong ngi da ki phew bad spah snem. Sa kawei ka jingeh ba kane ka CAA ka buh ka long ba ka ktah ia ka nongrim bad khynra ia ki mawkhrum jong ka Riti Synshar ka Ri (Constitution) kaba long ka jingialong mar ryngkat ha khmat ka Ain bad ka jingbymleh shilliang khmat ia ki nongshong shnong. Ki phetwir na kiwei pat ki Ri ki don lang bad ngi, kumno ngi pdiang bad pynbeit ia ka shong ka sah ne ka jingai jingiarap ia ki ka dei ban long kaba shai, kam dei ban lah shilliang bad kam dei ban pyntieng pynsyier bad khniot bein ia ngi ki ritpaid ka thain shatei lam mihngi bad khamtam eh ia ngi ki paid Hynniewtrep-Achik. Ki don bun kiwei pat ki lad ki lynti ban pynbiang ne iarap ia ki phetwir bad lah ruh ban thaw ki Ain ne kyndon na ka bynta kane ki ban iadei dur ruh bad ki Ain ba la iamynjur lang da ki Ri ka pyrthei (International Law/Treaty) halor ka kam phetwir.

Kumba iohi lang kiwei, ka National Registration of Citizens lane NRC ka bud ne kan sa bud ryngkhi ia ka CAA bad dei kane kaba pynlong ia ki nongshong shnong ka Ri India baroh kawei ban ieng pyrshah jur. Kaei ka NRC? Lyngkot ka NRC ka dei ka jingpynrung ne jingthoh kyrteng ia baroh ki nongshong shnong ka Ri India katkum ki kyndon ka ain Citizenship Act 1955 bad koit haduh mynta ym pat shym la pynrung ne pynthymmai ia ka thup thoh kyrteng jong ki nongshong shnong, lait noh tang ha ka Jylla Assam. Dang shen pat ki sur bad kyntien na ka Sorkar India kaba mynta, ki shai bad sawa jam ba yn sa pyntreikam noh ia ka NRC ha baroh kawei ka Ri. Kane ka sur ka wan ha ka por ba la pynlong ain ia ka CAA, ka ain kaba shah bad kynthup tang ia ki phetwir Hindu, Khristan, Jain, Sikh, Parsi bad Bhuddhist na ki lai tylli ki Ri ban iohlong nongIndia. Kum kane ka sur na ki nongsynshar heh paid Hindu ym tang ba ka pynartatien hynrei ka pyntieng-pynsmieij ia kiwei ki ritpaid ha ka Ri ioh ba kane ka jingpynrung bad jingpynthymmai kyrteng ia ki nongshong shnong ha ka Ri kan pynduh bad pynkylla nongwei pynban ia ki million ngut ki trai ri trai shnong jong ka Ri India. Kaei kaba ki leh ha Assam ka long ba ki nongshong shnong ki hap ban pynbiang shibun bah ki kot ki sla ban pynshisha ba ki dei ki Nongshong shnong bad ki la dei ruh ban pynshisha ia ki kmie-ki kpa tymmen ba ki hiar pateng. Ka jingkyli ka mih kaei ka ban jia lada pyntreikam ia kane ha ka Ri baroh kawei? Ka pynartatien bad pynsheptieng shikatdei eh ba kiba duk ki bym biang ki kot ki sla, kum ki syrnot skul ne pata khyndew ne syrnot shnong kan jia aiu ia ki? Kito ki nongbylla kiba iaid leit bylla na kawei ka jaka sha kawei ka jaka ki bym lah ban ioh ne pynshisha ba ki dei ki nongshong shnong jong ki shnong ba ki trei bylla bad kiwei de kiba la duh noh ki iing ki sem, ki bym don shnong ne jaka shong jaka sah ba neh kin pynshisha kumno ialade? Ka jingeh ka long ba da ki million ngut kiba kum kine ki don ha Ri India. Wat ma ngi ki tribal kum ki Khasi kiba bun na ngi ngim don ki kot ki sla kiba biang, bun bah ngim don khyndew kumta ngim don pata khyndew, lehse shibun ruh kim don syrnot skul, kim don jingthoh syrnot ban pyni ia ki kmie tymmen bad kpa tymmen bad ban pynshisha ia ki shnong trai ba ki wan. Lehse ki Balang ki lah ban iarap ban ai jingthoh syrnot, hynrei ki don ki rejister Balang kiba la kham rim ki thoh tang ia ki kyrteng jong ki dkhot ym ia ka jait ne ka kur. Ka lah ban jia ruh ba kiba duk, wat ka kur ruh kan ym ithuh ia ki bad kine kumno kin pynshisha ba ki dei ki nongshong shnong bad ba ki lah ban long ki NongIndia ba pura? Lehse don ki ban pynksan ba mynta ba la don Aadhaar Card ym dei shuh ban khuslai, hynrei ka section ba 9 (khyndai) jong ka Aadhaar Act 2016 ka kren shai ba ka Aadhaar Card kam dei ka kot ba lah ban pynshisha ba ngi dei ki nongshong shnong ka Ri India. Ka jingeh bad jingma jong ka NRC ka long ba ka lah ban pynduh long nongshong shnong bad pynkylla nongwei ia ki million ngut ki trai ri trai muluk kaba kynthup ruh ia ngi ki khun u Hynniewtrep.

Ka Khristmas ka ba nyngkong ka iathuh bad pynkynmaw ia ngi ba:

(i) U Joseph, u kpa jong u Jisu u dei u nongbylla misteri bad kum u nongbylla u iaid na kawei ka shnong sha kawei pat ban kamai jakpoh na ka bynta ban kyrshan bad pyndap ia ka jingim bad ka iing ka sem

(ii) Ki don ki riewstad kot kiba mutdur ba ka mieij ha kaba u Trai Jisu u pynlong ia ka jingkhawai kaba khatduh ka dei kaba la shna da u Joseph, u misteri dieng uba tbit tam bad lyngba kane ka mieij ki jia ki kambah.

(iii) U Joseph bad ka Mari ki bud bad leh katkum ki jingithuh paw bad ki jingphoh sniew kiba wan paw ha ka jingim jong ki.

(iv) U Joseph bad ka Mari ki la iateh ktien bad iapoi kha hadpeng jong ki bad ka Mari ka la pun ia u khun nyngkong ia uba la tip kum u Jisu, u riewiakhun bad u nongpynim jong ka pyrthei bad ka Khristmas ka dei ka sngi kaba ngi rakhe bad lehkmen halor ka jingwan long briew u nongpynim u Jisu Khrist, uba long ruh u riewiakhun, sha ka pyrthei.

(v) Ha ka por ba kha ia u Jisu, u Patsha Augustus jong ka Hima Rom u la pynlong ia ka jingkhein briew ne khanasamari ne shim jingkhein ia ka jingdon briew ha ka Hima baroh kawei. Kane ka jingkhein briew ka dei ka jingpynrung ne pynthymmai kyrteng ia ki nongshong shnong ba ka Hima Rom ka ju leh man la ka por bad ia kane ka jingpynrung ne jingthoh kyrteng la ju pynlong ha man la ki shnong, ki shnat, ki jylla bad ki Ilaka jong ka Hima Rom katkum ka hukum jong u Patsha.

Ki riewstad jong ka Bible kumjuh ruh ki nongthoh komentari ki dang iai thud iai wad bad pynlong ka jingiatai halor kane ka jingthoh kyrteng bad jingshim jingkhein ne khanasamari ia ki nongshong shnong kaba la jia ha ka por ba kha ia u Jisu. Kiei ki daw ba la pynlong ia ka jingthoh kyrteng ne khanasamari? Kumno la pynlong ia kata ka jingthoh kyrteng ne khanasamari ha ka Hima Rom kaba heh bad ba iar kaba la jan kynthup ia ka pyrthei baroh kawei? Ki la don ki khep ha ka Kitab Barim jong ka Baibl kaba kdew ba u Syiem Dabid u la leh tam ne leh palat pud haba u la hukum ia u Joab u rangbah Sorkar ban shim jingkhein ia ki briew ha ka Hima (2 Samuel 24) bad ruh ha ki Kam ki Apostol ka la mih ka jingkhihwin na ka daw ka khanasamari, kaba la ialam da u Judas na Galilea (Kam Apostol 5:37). I Phadar Sngi ha ka Komentari jong i halor ka Gospel u Lukas i batai ar tylli ki daw ba kongsan ba u Patsha Augustus u la pynlong ia ka jingthoh kyrteng ne khanasamari; kawei ka long ban tip ia ki shynrang baroh kiba lah ban long shipai bad kaba ar ban tip ia ka jingdon jingem jong ki khun ki hajar bad ki khun ki raiot, kum ka khyndew ka shyiap khnang ban lah ban buh dor haba oh khajna. Ha kaba iadei bad ka daw kaba nyngkong la pyllait ia ki Jiw na ka jingpynrung sha ki kam shipai. Kumta lah ban ong ba u Joseph bad ka Mari kim shym la leit ban shah thoh kyrteng na ka bynta ki kam shipai.

Ka Khristmas ka ba nyngkong ka iathuh bad pynkynmaw ia ngi ba u Joseph bad ka Mari ki la ialeit sha Bethlehem ban thoh kyrteng ialade katkum ka hukum u Patsha Augustus. (Lukas 2 1-7). Kumba la kdew, ka khanasamri ne ka jingthoh kyrteng ka long ha man la ki Jylla ne Ilaka bad ka Bethlehem ka dei kawei na ki Jylla ba la pynlong ia ka jingthoh kyrteng ia ki nongshong shnong. U Joseph bad ka Mari ki long napdeng ki spah bad ki hajar ngut kiba la ialeit sha la ki Jylla ne Ilaka ban shah thoh kyrteng kum ki nongshong shnong. Baroh ar ngut shi tnga, bad ka Mari kaba la pun lyngkding bad dap bnai ia u khun nyngkong, ki la mih ban leit sha Bethlehem ban shah thoh kyrteng namar ba ki dei na ka kur u Syiem Dabid bad ka Bethlehem ka dei ka shnong trai jong ki, na kaba ki la mih ban leit buhai shnong sha Nasareth. Ka Bethlehem ka jngai kumba 80 (phra phew) mer ne 240 (ar spah sawphew) kilo meter na Nasareth bad u Joseph, ka Mari lem bad kiwei ki la iaid da ka kjat haduh lai sngi kynthih.

Ka Khristmas ka ba nyngkong ka iathuh bad pynkynmaw ia ngi ba ynda u Joseph bad ka Mari ki la poi ha Bethlehem, ka Mari kaba la pun khun dap bnai pura ka la dei ban kha ia u khun nyngkong. Pynban ym don jaka ne iingbasa ia ki ba kin sah bad ym don jaka ia ka Mari ban kha ia u khun, la sop bad pynthiah ia u khunlung Jisu ha ka shyngoid. Kane ka pyni shai kdar ba la kha ia u Jisu ha ka jaka ba ki briew ki buh bad set ia la ki jingri jingdup, kum ki masi, ki blang, ki kulai, ki kada bad kumta ter ter.

Ka Khristmas ka ba nyngkong ka iathuh bad pynkynmaw ruh ia ngi ba u Herod uba synshar ia ka Ri Palestine na ka bynta u Patsha Augustus ka Hima Rom u la wad ia u khunlung Jisu bad thwet ban pyniap ia u. U Herod u la pynmih ruh ka hukum ban pyniap noh ia ki khynnah shynrang baroh ha ka Ri kiba hapoh ar snem ka rta. Sa shisien pat, katkum ka jingithuh paw ne jingphohsniew, u Joseph, ka Mari bad u khunlung Jisu ki la phetwir sha Ri Ijipt ban lait na ki tyrsim u Herod uba thmu ban pyniap ia ki bad ki la wan phai pat sha la ka Ri hadien ba u Herod u la iap (Mathaios 2:13-15;20).

Ka Khristmas ka ba nyngkong ka pynkha katto katne tylli ki mat ki jura ban ia puson lang khamtam eh ha kum kane ka khep bad ka por ba ngi iakynduh:

(i) Ka Baibl ka iathuh ba ka Bethlehem ka dei ka shnong trai jong U Joseph bad ka Mari, pynban haba ki leit sha Bethlehem ban shah thoh kyrteng kim don wat ka iing ne ka khyndew ban shong ban sah. Ho-oid ka Baibl kam shym iathuh bniah ia ngi, hynrei ka jingkylli ka mih kumno u Joseph bad ka Mari ki pynshisha ialade hakhmat ki rangbah sorkar ba ki dei ki trai shnong jong ka Bethlehem? La ki lah ne em ban pynrung kyrteng ialade ha ka thup thoh kyrteng? namar ba ka jingbymioh jaka sah ha la ka jong ka shnong trai bad jing hap ban kha ia u khun ha ka sem ba set ia ki mrad ka pynartatien shibun?

(ii) Ka Bethlehem ka dei ka shnong trai jong u Joseph bad ka Mari, na kaba ki la mih ban leit buhai shnong sha Nasareth. Kane ka pyni shai kdar ba u Joseph uba dei u nongbylla-misteri u la hap ban phet na kawei ka shnong sha kawei pat na ka bynta ban kamai jakpoh bad lah ban ong ba um don ka iing ne ka jaka shong kaba neh. Kum u nongbylla-misteri uba phet na kawei ka jaka sha kawei pat ka buh ia u bad ia ka iing ka sem ha ka khep kaba shitom, kaba hateng hateng ki lah ban shah pyntieng-pynsmieij, shah kylli jingkylli ne shah suba sniew ne shah peit ibein

(iii) Haba phai sha u Herod, ka Khristmas ka ba nyngkong ka dei kaba sngewtriem bad kaba iam briew. U Joseph, ka Mari bad u khunlung Jisu ki la phetwir bad phet rieh sha Ijipt bad hangta ki la buhai shnong tat haduh ba kin da wan phai biang sha la ka Ri haiden ka jingiap u Herod. Ka Ri Ijipt ka la kdup bad ri pynim ia u Joseph, ka Mari, u Jisu lem bad ia kiwei ruh kiba don khun shynrang kum ka Mari.

(iv) Ka Khristmas ka ba nyngkong wat la ka long ka por kaba kordit tam hynrei u Joseph, ka Mari bad u Jisu ki la kut jingmut triang ban iaid shaphrang ha ka jingim bad ban pyndep ia kata ka jingthmu. U Joseph bad ka iing ki la wan phai sha la ka Ri bad Jisu u la trei, u la iakhun bad shah shitom na ka bynta ban iada, ban pynim bad ban pyllait luid ia kiwei.

Ka Khristmas kam dei tang ka por ba ngin lehkmen, hynrei ka dei ruh ka por ba ngi peit shakhmat da ka jingkyrmen. Ka Khristmas ka iai pynkynmaw ia ngi ba ka don ka lad jong ka jingkyrmen bad ka pynkynmaw ruh ba U Jisu Khrist da la ka jong ka doh u la mad ia kaei kaba ki briew ki mad ne shem ha ka jingim hangne ha pyrthei. Ka kam kaba khia bad kyrkieh kaba don ha khmat jong ngi ka long kumno ban pynneh pynsah bad iada ia ka khyndew ka shyiap, ka ktien, ka kolshor ne ka dei riti jong ka Ri bad Jaidbynriew ba ritpaid bad ha kajuh ka por pat ban thew hok ia ka pyrla ka jingiarap ba shongnia kaba ngin ai sha ki phetwir ne nongwei katkum ki Ain bad ka hok longbriew manbriew, khlem da leh klet ruh ban buh pynap ia ki Ain bad kyndon ban iada ialade. Ngin ym lah ban leh ia kane lymne weng ia ki jingeh lada ngi don ia ka nongrim bad ka jingmut kaba khim.

Ka Khublei Khristmas ia phi baroh

The post Ka CAA, NRC bad ka Khristmas Ka Ba Nyngkong appeared first on RAIOT.

Ka Jingpynsngew Bad Jingkyrpad Ia Ki Dorbar Shnong Bad Para Nongshong Shnong

$
0
0
Ka jingpynsngew bad jingkyrpad ia ki Dorbar shnong bad para nongshong shnong
  1. Ngi don ha ka por kaba jwat bad ka khep kaba eh bad ba kordit.
  2. Sa katno por ka jingsaphriang u khniang jingpang covid19 Kan neh?
  3. Halor u khniang jingpang te ai ki doctor bad ki riewshemphang kin hikai bad batai pynshai ma ki ia ngi.
  4. Hynrei kaei kaba ngi lah ban leh kum ka Dorbar shnong bad para nongshong  shnong ne ngin ia pyrkhat lang bad ban pyn khreh  lypa na ka bynta ki por kiba kham shitom ioh kumno re kumno ka wan hap kyndit kynsan ha ngi.
  5. Hoid ngi ia pyrkhat shimet shimet bad shi iing shi iing bad ka long kaba dei. Hato ngim lah mo ban jam shabar u pud shimet ban ia pyrkhat lang kum ka shnong ne kum ki nongshong shnong? Namar ka jingkoit jingkhiah ne jingsuk jingtngen jong u ne ka para marjan ne para nongshong shnong ka dei ka jingkoit jingkhiah ne ka jingsuk jingtngen Jong ngi lang baroh.
  6. Kaei ba ngi lah ban pynkhreh bad leh lada wan jia ki  por kiba kham shyrkhei?
  7. Ka sorkar jylla bad sorkar India ki la pynbna bad khang ia ka jingmih paidbah shabar na iing ha ka 21 bad 22 tarik mynta u bnai.Lehse kane ka long ka jingsdang bad ei ba tip lada jia ba ka jingpur ne jingsaphriang ka nang jur ka lah ban poi ka por ba hap ban khang kut hapoh iing ia ka jingim briew da ki taiew.
  8. Lada khang trei khang bylla bad khang iew da ki taiew kan long ka jingduh.
  9. Ka kamai kajih khamtam eh ki nongbylla sngi bad kan long ka jingkyrduh kaba jur ia ki bad lehse kin don ki briew ki ban ym lah ban ioh ka bam wat tang shisien ruh.
  10. Hato ym long mo ban ia pyrkhat lang yn leh kumno na ka bynta kum.kita? Lada ngi iapyrkhat lang ban don ka jinglum jingbam bad buh da ka shnong bad ki rangbah dong ne ki samla shnong ne mano mano ha man ki kyntoit kin wad jingtip bad lada don kiba kum kita ka shnong kan sam bad bsa da ki jingbam kaba ngi ia kynshew lang. Bad iakane dei ban leh khlem da niew ne pyniapher jaidbynriew.
  11. Ki briew ki kem pang ym tang namar une u khniang jingpang covid19. Hynrei ki don bun bah ha ki shnong Jong ngi kiba donkam ka jingsumar kaba man la ka sngi. Ka nuksa kiba pang shini bad pang blood pressure kiba donkam ban leit check up man ka sngi ne man ka taiew.Nangta sa kiwei ki jingpang ka prie ,pynhiar, ka shitmet etc kiba ki  briew ki donkam jingsumar. Ha kum kane ka por kaba eh bad lada jia ba hap ban khang dam ia ka iaid ka ieng ki briew da ki taiew  bad lada jia ba wan ka por ba ki hospital Jong ngi ki shlei da kiba ioh ia u khniang covid19 bad kan long ka jingeh ia kiwei pat kiba don da kiwei pat ki jingpang ban iakhleh lang ha hospital. Kum ki nongshong shnong bad ki dorbar shnong ki lah ban pyrkhat bad pynkhreh lypa bad kyrpad ia ki doctor kiba laitluid ba kin iarap lem ha shnong ban peit bad khmih ia kiwei pat ki jingpang bad ki nongpang kum kiba pang shit ,suhkpoh pang shini ,blood pressure bad kumta ter ter bad ka shnong kan iarap ban lum lypa ia  ki dawai hapoh ka jingpeit jingkhmih ki doctor. Ia kane ruh yn lah ban leh ne  iarap ia baroh khlem da pyniapher jaitbynriew.
  12. Ka shnong ka lah ban kyrpad ia ki nongdie ia ki marbam kiba don hapoh shnong  ban ym shim Kabu bad ruh ki nongshong shnong haba ki thied lypa ia ki marbam kin pyrkhat lem ia kiwei khamtam eh ban pyrkhat na ka bynta kito ki bym don pisa bad ki bym don jaka ban thied ne ban buh lypa ia ki marbam.
  13. Ka tnat ka koit ka khiah ka hikai ba kawei  na ka jingdonkam ba kongsan ha ka jingialeh pyrshah ia une u khniang jingpang ka dei ka jingleh khuid bad kaba thet khuid ia ki kti da ka sabon ha ka um kaba tuid kylluid na ka kor um.Kumta ka long kaba kongsan ba ki Dorbar Shnong kin khmih bniah ba ki longiing baroh  hapoh shnong ki ioh um thikna bad pahuh man la ka sngi bad lah ban ia pyrkhat ruh ia ki lad ban sam um thikna bad kylluid sha man la  ki longiing hapoh shnong khlem leh shilliang khmat iano iano ruh.
  14. Lada ha ki shnong bad Dorbar shnong ngi lah ban ia pyrkhat lang bad pynkhreh lypa na ka bynta  ki por kiba kham eh ki ba lah ban jia kan long ka jingiarap wat ia ki bor sorkar ruh. Ka shnong ka lah ruh ban wer ia ki samla kum ki volunteer ki ban iarap lang ban kyrshan ia ki para nongshong shnong.
Ha kum kane ka khep to ngin ia ieng lang ha kane ka nongrim
ka iing Jong nga kan iarap ia ka iing Jong phi
Khublei

The post Ka Jingpynsngew Bad Jingkyrpad Ia Ki Dorbar Shnong Bad Para Nongshong Shnong appeared first on RAIOT.

Ka Sermon Ha Ki Sngi Ka Khlam Corona

$
0
0

Haba U Jisu u la hiar na ka lieng, bad haba u la iohi ia u paidbah babun, ia ka dohnud jong u la pyndap da ka jingisynei ia ki bad u la pynkhiah ia kito kiba pang”
Mathaios 14 :14

“Phi dei ma phi hi ban ai ei ei ia ki ba kin bam…”
Markos 6:37

Kine ki artylli ki dkhot ba la kdew ha khmat ki pynkynmaw ia ngi ia kawei ka kambah jong u Jisu bad kata ka dei kaba bsa ia ki san hajar ngut kiba thngan. Ka Bible ka iathuh ia ngi ba u Jisu u la leh tang kumba lai phew hynniew tylli ei ei ki kambah ha shilynter ka jingim bad ka mission jong u. Hynrei ka kam kaba khraw ba u Jisu u leh ka long ba u lumlang ia u paidbah bad ai ha u ia ka khubor kaba bha, ka khubor jong ka jingkyrmen. U la lah ban lumlang ia u paidbah ban hikai bad ai mynsiem ia ki ban iakhun bad iaksaid ha ka jingim ha ka hok bad jingshisha. U la lah ban lumlang ia u paidbah bad iatrei lang bad ki ban pynjia long ia ki kambah. Hoid u leh ia ki kambah da kaba pynbna shai kdar ba ngi dei ban kynthup lang ia kiba pang niang thohlieh ha ka imlang sahlang, ym dei ban isih ne niewbein ne ban kyntait ia ki bad u pynkhuid bad pynkhiah ia ki. U Jisu u iarap bad pynkhiah ia kito ki briew ki bym don ka lad ban ioh ia ka jingsumar pang, u briew uba pang iap shilliang lai phew phra snem (Ioanis 5:1-15) uba la duh lad bad duh jingkyrmen namar ba ym don mano mano ruh ban rah ne iarap ia u ban ktah ia ka um kaba khih ha ka pung Bethesda, U Jisu u iarap bad pynkhiah ia u. Ka kam kaba khraw ba u Jisu u leh ka long ba u hikai shaphang ka jingieid bad u ai nam ia ka khubor ba bha jong u da ka Gospel ka Jingieid, ban ieid ia u para marjan kumba ialade. Ban ieid ia u Blei bad ia ki parabriew. Kine ki khana shaphang ki kambah ba la thoh ha ka Bible ki iathuh ia ngi ia kane kawei ka jngshisha ba U Jisu lyngba ki kambah u iakhun pyrshah ia ka jinglong jingman ka koit ka khiah bad ka sumar pang kaba lah shilliang, kaba khanglad ia kiba bun, khamtam ia ki rangli ki juki ban ioh jingiarap bad ka jingkoit jingkhiah ha ka por ba ki donkam. Ki kambah ki iathuh shai ia ngi ba u Jisu u don ha ka liang kiba shah ban bein, ki riewkynthei, ki nuti, ki nongkhrong, ki nongbylla sngi, ki nongrep, ki nongtong dohkha bad ryngkat lang bad u paidabah u leh ia ki kambah kiba ai mynsiem bad ai jingkyrmen.

Ki kambah ba u Jisu u leh ki mih na ka mynsiem ka jingiatip lem. Ka dei ka mynsiem iatip lem kaba pynkha ia ki kambah. Ka mynsiem iatip lem ka sngew lem ia kwei pat, ka pyrkhat lem ia ka jingbit jingbiang jong kiwei. Ka mynsiem iatiplem kam khwan, kam sarong, kam kyreit, kam hanga mei bad kam khun ranab sha lade. Ka mynisem iatip lem ka pynkha ia ka jinglong bad jingim ka ban iabit iabiang lang, ka ban iaimlang iasahlang, ka ban iabam lang iasambynta lang na ka spah mariang bad ka ban ialong maryngkat hakhmat u Blei hakhmat u briew bad hakhmat ka ain.

U Jisu um ngeit ha ka pyrkhat shimet bad ka Balang ha ki sngi kiba nyngkong ruh, hadien ba u Jisu u la kiew sha bneng, ka dei ka kynhun kaba thymmai kaba ieng ha ka nongrim ban iaimlang ban iasahlang, ban iabam lang bad iasam lang ia ki jingbam bad ki jingdon jingem (Kam Apostol 2:43-47).Ryngkat bad u paidbah u Jisu u shakri ban pynbha bad kyntiew ia ka longbriew man briew bad ka Balang ka dei ka kynhun kaba thymmai kaba don ha pyrthei ban shakri, ban ai jingtngen bad ai jingkyrmen. Haba u Jisu u leh ia ki kambah um leh marwei ne um leh ban pynpaw ba u long uba khrawbor. U leh ia ki kambah namar ka por ka dawa bad ban kdew bad iakhun pyrshah ia ka jingduna, ka jingkhwan, ka jingarsap bad ka jinglah shilliang jong ka imlang shalang bad ka synshar khaddar. Ki kambah u Jisu kin ym jia lymda ki paidbah kiba bud ia u ki iashim bynta lang, dei ki paidbah kiba pyntyllun ia u mawkhang jong ka jingtep u Lazarus bad dei ki synran kiba leit wad mano napdeng kita ki san hajar ngut kiba kloi ban iasam lem ia ki jngbam ha uta u paidbah uba thngan. Ki paidbah ki iashim bynta lang ha ki kambah u Jisu.

Ha kane ka por jong ka khlam Corona, ka long ka por kaba jwat bad kaba eh, ym tang ka khlam kaba pyntieng bad pynartatien ia ngi, hynrei ka jingim ka la julor shikatdei, naduh ka trei ka ktah, ka ioh ka kot, ka kamai kajih, ka koit ka khiah bad ka iaid ka ieng, ka shong ka sah kam thikna shuh. Kiba shah ktah jur bad shah pynjulor tam ka jingim ki dei ki nongbylla sngi, ki kup shilliang ki sem shilliang, kiba duk , ki nongrep, ki nongkyndong bad ki briew kiba im kyndoi jakpoh na kti ha ktien (shyntur). Wat lada kane ka khlam bad ka jingkhang shnong ka kut noh kan shim por da ki snem ba kine kin khie im biang bad kin khyllie ia lade na ka jingjulor. Kaei kaba ngi donkam ban leh mynta ka long ban iawan lang kawei kum ki khunbynriew, ym kum ka Jaidbynriew ne ban iaphiah kyrdan la ka jong ka jong, ban iaieng lang kawei ban iada ia ka jingim bad ka kamai kajih bad ka jakpoh bad ban iakyrshan iwei ia iwei ha ka liang ka koit ka khiah bad kiwei de ki bynta. Naduh uba duk haduh uba riewspah, uba nang ba stad uba bieit ba them, uba shong iing paki dulan uba shong ha iing tyrpait ne uba shong wai ha iing lynter, uba lieh uba iong, u greek, u jiw, u jentil, u dkhar u lyngkien, u trai ri trai muluk baroh lang kin ioh ryntih bad mar ryngkat khlem pyniapher, ia ki jingiarap, ki jingsumar pang bad ki lad jingkoit jingkhiah kiba paka. Ngin kyrshan lang ia ki nongtrei nongbylla sngi,ki nongdie madan, ki nonghikai skul, ki nongtrei iing, ki nongtrei kynta, ki nongrep bad ia ki khun samla kiba seng kam lajong kiba im mynta ha ka jingsyier mynsiem kumno ban siew dep ia ka ram ba ki la shim na ki bank na ka bynta ban seng kam. Kiba shong wai kiba la artatien la kin lah ne em ban siew ia ka bai wai iing namar ba ki la duh ka kamai bad bylla sngi, kiba don kiba ha iing kiba pang khyllai, kiba pang cancer, ba pang AIDS bad kiwei kiba shem kordit kumno ban bteng ia ka jingsumar haba kumne ka ioh ka kot bad ka kamai kajih ka la khyllem. Kiba kit ram ban pyndap ia ki jingdonkam ka jingim bad kiba la bynda ia ki jingdon jingem, ka khyndew, ka kper, ka lum, ka khlaw bad ka hali ban kyrshan bai skul ia ki khun kiba leit pule shabar shnong bad ban ioh sumar pang. Ngi donkam ia ki kambah ha kane ka por bad khlem artatien ki kambah kin jia long lada ngi iatreilang bad kiei kiba ngi lah ban leh ki long kumne- (i) ban sam jingbam ei (free ration) ia ki briew kiba duk bad kyrduh na ka bynta ki 8 bad 10 tylli ki bnai ki ban wan bad ki Balang, ki kynhun niam, ki Dorbar Shnong bad ki seng trei mon sngewbha ki lah ban leh ia kane (ii) ba ki trai iing kin map noh ia ka bai wai iing ne bai wai dukan na ka bynta kine khyndiat bnai kiba ki briew ki la duh kamai namar ka jingkhang shnong. (iii) ba ki skul kin ym shim ne kin pynduna ia ka bai skul ha kane ka snem (iv) ba ka Sorkar kan iarap ia ki samla kiba seng kam lajong bad kan shim ia ka jingkit khlieh ban bthah ia ki bank ban map noh ia ka sut bad ban shah ia ki ban siew ia ka ram suki suki katkum ka bor bad jinglah jong ki. (v) ba ka sorkar kan ai jingiarap pisa ia ki nongrep bad ki nongbylla sngi bad ruh ban bthah ia ki bank ban map noh ia ka ram jong ki nongrep bad ki nongbylla sngi kiba shim ram na ka bynta ban kyrshan ia ka rep ka riang bad ki kam ki kti jong ki. (vi) ban thaw lad bad kyrshan pisa kyrpang ia kiba pang khyllai, ba pang cancer, AIDs, Covid19 bad kiwei de ki jingpang kiba eh. Ha kane ka rukom ngin lah ban ia kyrshan iwei ia iwei pat, ban ia khyllie biang ia ka kamai kajih, ka ioh ka kot jong ngi bad ban ia pynim, ban ai jingim bad ai jingkyrmen iwei ia iwei pat.

Ha kum kane ka por ngi kynmaw kyrpang ia ki nongtrei Hospital bad kiba trei ha ki tnat ka koit ka khiah. Ki doctor, ki nurse, ki nongdie dawai, ki nongtrei ha ki PHC, CHC bad ki Hospital naduh ki doctor haduh ki ward maid ki ward boy, ki kong, ki bhai, ki bhen kiba niad kiba sar bad pynkhuid ia ki Hospital ngi duwai kyrpang na ka bynta jong ki. Ki nongtrei Hospital ki don ha madan thma ban iakhun pyrshah ia ka khlam Corona bad ka jingim jong ki ka don hapdeng ka jingma kaba khraw. Ha kine ki khyndiat sngi ba la lah nga ioh ka khubor kaba pynkhia mynsiem na ki paralok doctor kiba trei ha ki Hospital kiba heh bad ba paw ha Ri India ba ki iathuh ia ki jingeh bad jingduna ki tiar iada ialade bad ki lad jingsumar ia ki briew kiba la ngat ha ka jingpang Covid19 bad nga ithuh ruh shibun ngut ki nongtrei Hospital bad nga la ju iadon lang ruh bad ki ha ki por ba ki iakhun ia ki hok jong ki bad nga tip biang biang ia ki jingeh jong ki bad katno tam mynta kumne hapdeng kane ka thma pyrshah ia ka khlam Corona. Ka long ka khubor kaba diaw bad kaba ktah shibun, hynrei kine ki paralok doctor bad ki paralok nongtrei Hospital ki ai mynsiem bad ai jingkyrmen shibun haba ki ong kumne- “ ngi don ha madan thma bad ngi la jied ia kane ka kam bad ngin tur shaphrang bad ngin ym phai dien shuh”. Ngi ai khublei ia phi ki doctor, ki nurse bad ki nongtrei Hospital kiba ieid, ngi burom bad niewkor shibun ia phi bad ngi duwai na ka bynta jong phi ba U Blei Trai Kynrad un da un sumar ia phi.

U Moses bad ki paidbah haba ki la shah khang lynti ha ka duriaw ba saw ha ka jingiaid lynti jong ki sha ka jinglaitluid, ki la lynga bad shaiong, U Moses u la iam bad lynniar bad pan jingiarap hakhmat u Blei, pynban u Blei u jubab ko Moses “balei ba me iam kyang jam ba men ioh jingiarap? khie ong ha ki paidbah ba kin nang iaid shaphrang” ( Exodus 14:15). Ma ngi ruh ngin hap iaid shaphrang ha ka jingim. Niuma, ngim tip sa katno kan neh kane ka jingkhang shnong? Sa katno kan neh kane ka jingthut ka kamai kajih bad jingduh kamai bad jakpoh? Ka khlam lada ka kynjah noh shipor ruh, kam mut pat ba ka jingpang Covid19 kam don shuh? Nalor ba la ban khia lypa ia ngi da ki jingeh, ka jingduk jingkyrduh, ka jinglah shilliang ka ioh ka kot bad jingleh shilliang khmat ha ki bynta bapher jong ka jingim bad ki jingpang kiba bun bad kiba shyrkhei kiba la don lypa ha ka pyrthei, mynta pat sa kane kawei? Tangba ka bym lah long hi ruh ba ngin shu iashong sah kumne hapoh kut, kan poi hi ka por ba sa shisien pat ngin hap ban mih bad krih sha ki kam ki duk, sha ki lyngkha ki hali bad sha ki ophis bad ki factory, ngin hap ban iaksaid bad iakhun bad ka jingim kaba dangsah bad ban aiti pateng ha ki longdien. Ki longdien te kin sa kylli kaei kaba jia bad ka khlam aiu kata kaba bam im ia kane ka pateng jong ngi mynta? Bad ki khun rit, ki pyrsa rit bad para rit jong ngi mynta kiba lui lui ki bym tip ia ka dang ka duh ki shu peit da ki khmat ba lui lui jong ki sha ngi bad sha ka lawei bad da ka jingsngur mynsiem ki khmih lynti ba ngin aiti pateng ha ki ia ka pyrthei kaba khiah krat bad ka mariang kaba khuid. Ki khmih lynti ruh ba ngin pynioh ha ki ia ka ioh ka kot, ka kamai kajih ka bym lah shilliang bad ka imlang sahlang ne ka synshar ka bym leh shilliang.

Ngin nang iaid shaphrang da ka jingngeit bad jingkyrmen. Ki lum kiba dang sah kim long kham eh kim long kham khraw ia kwei kiba la lah bad to ngin ia ong, ai ngin bat ka kti ka jong Me ha ki um ko Trai ba bha. Ka lieng jong ka jingim hateng hateng ka tuid ha ki um kiba jai jai bad ki er batesi kiba beh pangad bad teng teng pat ka lieng ka tuid ruh ha ki umsaw bad ki lat lat. Ngi don mynta ha khmat ka pyrem, ka aiom ka jingsdang ka jingim ba thymmai hadien ka tlang kaba pjah, ba dait thah bad kaba iap; to ngin kyrmen ba kane ka pyrem kaba im, kaba syiad bad ka lyer jong ka kan thang bad beh sha jngai ia ka khlam ka ngoh. Katba ngi dang iaksaid bad iakhun pyrshah ia khlam Corona to ngin bud ryntih ia ki jingpynbeit bad jingbthah ka tnat ka koit ka khiah ban ym ialum bad iamih paidbah, ban sumar bad pynkhuid ialade bad ki shnong ki thaw, ban iarap ialade bad ban ym buh ia kiwei ha ka jingeh lymne ban long ka daw ban pynsaphriang ia ka khlam bad ruh ban ym ibien ne kynshi ne beh shnong iano iano kiba la ngat ha ka jingpang Covid19, hynrei ban wan shakhmat ban iarap bad kyrshan ia ki bad ia kiba ha iing jong ki. Ngi duwai ruh ba ki riewstad kin shem noh ia ki dawai bad ki lad jingsumar ban iada, ban pynim bad pynkhiah ia u khun bynriew na ka khlam Corona bad ruh baroh ngin ioh ia kita ki lada jingiada bad jingsumar.

Ngan pynkut ia kane ka khubor da ki kyntien u Rev Dr J.William Barber Jr. “ u khniang jingpang khlam Corona u hikai ia ngi ba nangne shakhmat ngi dei ban sngewthuh, ba ka hok jong ki briew baroh ban ioh ia koit ka khiah bad ka jingsumar pang ba paka, ba ka bainong bai bylla sngi kaba biang briew bad kaba im , ka ioh kam ioh jam bad ki hok jong ki nongtrei nongbylla kim dei shuh ki mat ne ki ishu jong ki seng ne kynhun kiba don sha ka liang kadiang ne ki left group, hynrei ki dei ki mat kiba kdew kaei kaba dei bad kaei kaba lait bad ki dei ki mat kiba ktah ia ka iap bad ka im jong ngi ki khun bynriew”.

Ngin ia ienglang kawei bad ngin iakhun ia kane ka khlam bad ryngkat lang ngin jop ia kane ka thma.

To ngin sumar bad leh adkar ialade bad U Blei Trai Kynrad un kyrkhu ia ngi baroh.

The post Ka Sermon Ha Ki Sngi Ka Khlam Corona appeared first on RAIOT.

Ka Khubor Good Friday Ha Ki Sngi Ka Khlam Corona

$
0
0

Phi lah ban sngap bad pule ia ka Sermon U Rev. Kyrsoibor Pyrtuh da kaba phi klik hangne

Ka Khubor Good Friday Ha Ki Sngi Ka Khlam Corona: Ka Gospel Ha Ka Pyrthei Ba Ud Jynjar Sat

Ka jingkhot sha ka jingpuson

 

Paralok baroh, nga wan sha phi na ka Kremlyn Sound Studio ban ia kynmaw lang bad phi ia ka Good Friday bad ryngkat ki jingduwai nga ai khublei ia phi baroh kiba sngap ia kane.

Ngi im ha ki sngi ka khlam corona bad ka long ka por kaba jynjar sat. Ka khlam corona ka wan ha ka aiom kaba ngi kynmaw ia ka Good Friday- ka sngi ka jingshah shitom bad ka jingiap U Jisu Khrist, ka wan ruh ha ka aiom ba ngi rakhe ia ka Easter Sunday- ka sngi ka jingmihpat, ka sngi ka jingjop jong ka jingim halor ka jingiap.

Kane ka khlam corona ka wan ha ka aiom pyrem- ka aiom jong ka jingsdang thymmai jong ka jingim, ka aiom jong ka jingim kaba thymmai. Ka aiom kaba syiad bad kaba im hadien ka tlang kaba dait thah bad kaba iap.

Kane ka khlam ka la shim noh ia ki hajar bad ki phew hajar ngut ki mynsiem satlak ka pyrthei kat shaba ka la saphriang.

Kane ka khlam ka la khang bad pynsangeh lut ia ka trei ka ktah, ia ka iaid ka ieng bad ia ka jingim baroh kawei. Ngi shong khop bad ngi set ialade hapoh iing. Kane ka jingshong iing bad ka jingsangeh treikam jong ngi kam dei ba ngi shongthait ne ba ngi shong jahthait ba ngi ioh shuti- Em kam dei kumta. Ngi shong khop ha la iing ban iada ialade na ka jinglynshop ka khlam bad ngi shong ha la iing ryngkat bad ka jinglynga, ka jingdukha bad ka jingjynjar mynsiem. Ngim tip lano kane kan wai?

Kane ka Good Friday ba mynta kam don ia ka Easter Sunday kaba thikna.

Ka pyrem ruh ka long kaba suda- kam don ia ka leh kmen ka leh risa, ka lympung shad ka thylli bad ki sur ka ksing, ka nakra bad ki tamgmuri ki kynjah.

U S.J Samartha u riew stad theology shisien u ong

ka don ka diengphna ha man la ka jingmihpat, hato ka don mo don ka jingmihpat na ka bynta kawei pa kawei ka diengphna?

Kane ka khlam corona- hato ka dei mo ka jingpynshitom jong u Blei? Em kam dei ban long kumta. U Blei uba ngi ngeit u dei u Blei jong ka jingieid, ym u Blei jong ka jingbitar. Ka diengphna u Jisu Khrist ka pynkynmaw ia ngi shaphang ka jingieid bad ka jingai ei jong u Blei.

Lano pat ki riewtstad kin shem ia ki dawai bad ki lad jingiada na kane ka khlam? Hato ngin iai ap da ka jingkyrmen ne ngin iai ap ruh khlem ka jingkyrmen? Kumba rwai u myllung T.S Eliot ban iai ap khlem ka jingkyrmen, namar ngi lah ban kyrmen ia kaei kaei ka bymdei.

Ngim don jubab bad ngi shu lynga bad ud jynjar sat kum u nongrwai Salm. U nongrwai Salm ha ka Salm kaba hynriew u ud “Ah Trai, to isynei ia nga! Pynshait bor ia nga, naba nga la lwait shikatdei.”

Bad ha ka Salm kaba shiphew u nongrwai u ud “Balei me don jngai palat, Ah Trai. Balei ba me buhrieh ialade haba ngi don ha ka jynjar?

Ha ka Salm kaba khatlai u kylli ia kine ki jingkylli “Sa katno pat ba men klet ia nga Ah Trai? Hato shi junom?

Bad ha ka Salm kaba ar phew ar u nongrwai Salm u ud “U Blei jong nga u Blei jong nga balei ba me ieh noh ia nga?

Paralok ba ieid, ha kane ka por shuwa ba ngin ioh ia ka khubor Good Friday to ngin ia kynud ia ka jingrwai kaba 274 na ka Khasi Hymn Book ha ryngkat bad kane ka sur jingtem.

Ka Gospel Ha Ka Pyrthei Ba Ud Jynjar Sat

Paralok , ka khubor Good Friday kaba nga don ha kane ka por ka long, “ Ka Gospel ha ka pyrthei kaba ud jynjar sat” bad ngan pule na ka Shithi sha ki Nong Rom 8:22-23

Naba ngi tip…ki jingthaw baroh ki ud da ka jingpang, kum ka jingpang jong ka jingsuhkha…hynrei ym dei tang ki jingthaw kiba ud, ma ngi ruh ngi ud hapoh lade hi

Ka jingthaw, ka jingpynlong baroh kawei bad ma ngi ki khun bynriew ngi ud jynjar sat kumba suh kha-ong ka Baibl.

U Jisu Khrist ha kper Getsamani u duwai bad ud “Ah Blei lada long ka mon jong me to shim noh ia kane ka khuri ka jingshah shitom” Halor diengphna ha shuwa ba un dkut mynsiem ruh u Jisu Khrist u ud, “U Blei jong nga, U Blei jong nga, balei ba Me iehnoh ia nga?

Ka jingud jong u Jisu ka dei ka jingud jong ngi. Ma nga-ma phi ruh ngi ud, ngi lynga, ngi sheptieng bad ngi artatien shikatdei eh .

Ka mariang ruh ka ud, tangba ngim ju sngap ia ka jingud jong ka. Ngi iai bteng ban lehtohmet bad leh beijot ia ka mariang. Ha ba kumne pat hapdeng kane ka khlam corona ngi kyndeh bad ngi khohreh ban pynkhuid ia ki sawdong ki sawkun ki jong ngi. Ngi kwah ba ki um ba ngi dih bad ka lyer kaba ngi ring mynsiem kin long kiba khuid.

Kane ka khlam corona ym tang ba ka ktah ia ka koit ka khiah bad ba ka shim noh ia ka jingim briew. Hynrei kane ka khlam ka la pynjulor ia baroh ki bynta jong ka jingim. Im im peit peit kane ka khlam ka lynthaw bad ka lynsher ia ka jingim jong nga, ia ka jingim jong phi.

Ngi iohi da la ki khmat bad da ki spah ngut ki nongbylla sngi ki iaid da ka kjat ban leit phai sha la iing bad ban phet rieh na kane ka khlam.

Ngi sakhi ruh ia ki doctor ba ki shah suba sniew iohba ki wanrah ia kane ka khlam sha ka jaka kaba ki shong ki sah. Ka la don ruh ka jingkdew kti ia ki nongshong shnong jong ka Ri China. Nangta ka la don ruh ka jingpyrshang ban kynnoh ia ka kynhun niam Muslim ba ki dei ma ki ki nongpynsaphriang ia ka khlam ha kane ka Ri ka jong ngi. Ki samla pule bad ki briew na ka kane ka thain shatei lam mihngi, kiba sah ha kiwei pat ki Jylla jong ka Ri India ma ki ruh ki shah tharai sniew tang na ka daw ba ki iapher ka dur khmat.

Kaei kane? Hato ka dei seh moh ban ia kynnoh bad ban ia kdew kti kumne? Ha kum kane ka por kam dei mo ba ngin iawan lang bad ngin iaienglang ban ia kyrshan bad ban iarap iwei ia iwei pat?

Ka jingim te ka la julor shikatdei eh na kane ka khlam corona. Ha ki por ki ban sa wan ynda haba la plie biang ia ka kamai kajih bad ka iaid ka ieng, kumno kan long ka jingim ka jong nga ka jingim ka jong phi? Katno spah ngut ki ban duh noh ia ki kam ki jam? Katno phew tylli ki jaitkam bad ki jaka treikam ki ban khang khyrdep noh? Katno yn sa khate bad pynhiar ia ka bainong sngi jong ki nongtrei ki nongbylla? Ka rep ka riang kan long kumno? Ka koit ka khiah kan long kumno? Hato kan nang rem dor? Kan nang shitom ruh ia ki briew ban ioh ia ka jingkoit ka jingkhiah bad ka jingsumar pang kaba bha ha ka por ba ki donkam ia ka? Haba ka met ka pang bad ka khrew, ka mynsiem ruh ka dukha, ka swai bad ka lwait.

Ha kane ka jylla kaba rit jong ngi, ka jylla kaba duna ka jingmih- kaei ka ban jia ha ki por ki ban sa wan? Kumno ngin pyndap bad pynbiang ia ka jingim?

Kam dei tang ka khlam corona kaba pynjynjar ia ngi, baroh shi katta ma ngi da lade ngi la pdiang bad seng nongrim ia ka jingim, ia ka imlang ka sahlang, ia ka kamai ka kajih bad ia ka synshar ka khadar kaba khwan myntoi bad kaba pyrkhat shimet.

Ngi la seng nongrim bad pyniaid ia ka pyrthei ha kata ka rukom ba ka spah ba u Blei u la kynrkhu ka lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne tylli ki lynghoh kti.

Ngi la seng nongrim bad pdiang ba ka sumar pang ka dei ka lad kamai spah shimet, ym ka hok long briew man briew ba ngin im shong prah shong shang bad ba ngin khiah krat.

Ngi la seng nongrim bad pdiang ia ka jingphiah kyrdan ha ka imlang sahlang.

Ngi la seng nongrim ia ka ioh ka kot bad ka kamai ka kajih kaba lah shilliang.

Ngi la seng nongrim ia ka synshar ka khadar kaba leh shilliang khmat.

Kynmaw, ba ki kynhun niam ruh kim shym lah ban pynim bad ban pyllait luid ia ngi na kane ka jinglah shilliang bad ka jingleh shilliang khmat. Ha kiba bun ki khep ki kynhun niam ki kubur bad ki mynjur pynban bad kine ki nongrim, ki iamir lang bad ki bor synshar ne ki rukom synshar kiba khnoit bein ia ki briew.

Ka khlam ka wan bad ka khlam ka leit, bad haba ka khlam ka wan ban lynshop- ngi lynga, ngi tieng bad ngi ud jynjar sat. Ngi ud ruh namar ba la ban khia shuh shuh ia ngi da ki jingeh kiba mih na ki nongrim ba ngi la seng bad ba ngi la saindur ban pyniaid ia kane ka pyrthei.

Bad hapdeng kine kiei kiei ka mih kane ka jingkylli- Kaei ka dor bad ka bor jong ka Gospel ha ka pyrthei kaba ud jynjar sat?

Ka Good Friday ka pynkynmaw ia ngi ym tang ia ka jingshah iap u Jisu Khrist halor ka diengphna. Hynrei ka Good Friday ka pynkynmaw ia ngi ia ka jingim bad ki kam ba u Jisu u la leh mynba u dang don ha kane ka pyrthei.

Ka Good Friday ka pynkynmaw ia ngi ia ki daw balei ba u Jisu u wan longbriew sha kane ka pyrthei? Balei ba u leh ia ki kambah? Bad balei ba u shah pyniap halor ka diengphna?

U Jisu u wan sha ka pyrthei ban ai ia ka jingim ba pura bad ba dap kyrhai.

U Jisu u bsa ia kiba thngan bad u pynkhiah ia kiba pang namar ba u don ka jingiatiplem na ka bynta kiwei pat.

U iada ia ka nongsamaria bad u ieng ha syndah jong ki nongtong dohkha, ki nongkhrong, ki nongbylla sngi bad u ia ienglang bad ki ha ka jingiakhun bad ka jingiaksaid jong ki ha ka jingim.

U Jisu u kyntait bad u pynrem ia ka khwan myntoi bad ka pyrkhat shimet. Bad u Jisu um pdiang ia ka jinglah shilliang bad ka jingleh shilliang khmat.

Ha ka shithi sha ki Nong Galatia 3: 28 ka ktien na ka Baibl ka ong kumne, “Kumta, ym don jingiapher hapdeng ki Jiw bad ki Jentil, hapdeng ki mraw bad kiba laitluid, hapdeng ki kynthei bad shynrang, phi baroh phi ialong kawei ha u Khrist Jisu”

To Ngin ia duwai:

Ah Blei Trai Kynrad, kane ka khlam corona ka shoh, ka pyniap bad ka pynjulor ia ka jingim.

Ngi tieng, ngi artatien bad ngi ud jynjar sat.

Kumba U Jisu Khrist u iam bad u ud halor ka diengphna, ngi ruh ngi ud kynrad. Ha kajuh ka por pat, U Jisu u la jop ia ka diengphna bad ia ka jingiap da ka jingmihpat.

Ai ha ngi da kajuh ka bor ka jingmihpat ka jong U Jisu Khrist ba ngin iakhun bad jop ha ka jingim.

Ha kane ka por ngi duwai kyrpang na ka bynta ki Doktor, ki nos bad ki nongtrei Hospital. To iada bad iarap ia ki. Ngi duwai ruh na ka bynta ki riewstad saian ba kin shem noh ia ki dawai bad ki lad jingiada na kane ka khlam.

Ai bor ia ngi ba ngin ia ienglang kawei ba ngin ia khyllie iwei ia iwei pat na kane ka jingjulor.

Ai ha ngi ia ka jingtngen bad ka jingkyrmen.

Ah Blei ba ju iarap ia ngi ngi kyrmen ruh ha Me.

Ngin iai ap da ka jingkyrmen, wat la ngi sngew ba kata ka jingkyrmen ka long ia kaei kaei ka bym lah long. Hynrei ngin iai kyrmen namarba ngi ngeit skhem ba ka don ka lynti sha ka jingkyrmen.

Ia ngi ki Khristan ka Diengphna ka dei ka lynti sha ka jingkyrmen.

Paralok baieid, ngin pynkut ia kane da kaba ngi ia kynud lang ia kane ka jingrwai kaba khatar na ka Khasi Hymn Book ryngkat bad kane ka sur jingtem. U Blei un kyrkhu ia phi baroh. Amen

 

Nga ai khublei kyrpang ia i Andrew D. Lyndem iba la shah ban pyndonkam ia ka studio jong i, ka Kremlyn Sound Studio bad iba la iarap ruh ban record, ban pynbit pynbiang bad pynmih ia kane.

Ki sur jingtem bad ki link kiba la kdew haneng ki dei kiba la shim kylliang na Youtube bad nga sngewnguh ba ki don kine ki sur jingtem kiba nga ngeit ki la long ka jingkyrkhu ia ngi baroh.

The post Ka Khubor Good Friday Ha Ki Sngi Ka Khlam Corona appeared first on RAIOT.

Viewing all 101 articles
Browse latest View live